Morgunblaðið - 21.09.1980, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1980
23
Birgir ísL Gunnarsson
*
Ur Kínaferð:
Hvernig er að vera útlendingur
í Kína? Hvernig fólk eru Kínverj-
ar? Hvernig skynja gestir stjórn-
arfarið? Hverskonar áhrifum
verður maður fyrir? Allt eru
þetta spurningar sem fróðlegt er
að reyna að svara. Svörin geta þó
ekki verið öðruvísi en yfirborðsleg
eftir tæplega hálfsmánaðar dvöl,
en þó skal nokkur tilraun til þess
gerð í þessari síðustu grein um
Kínaför okkar borgarfulltrúanna.
Kínverjar hugsa vel um sína
gesti og vilja sýna þeim sem mest
og nota tímann vel. Þeir eru
árrisulir, umferð virðist komin í
fullan gang ekki seinna en kl. 7 og
strax kl. 6 að morgni er umferð
orðin veruleg og athygli vekur, að
fjöldi manna iðkar leikfimi
snemma morguns á gangstéttum
og auðum svæðum. Okkar dagskrá
byrjaði yfirleitt með morgunverði
kl. 7 og fyrstu heimsóknir voru
farnar um kl. 8. Hinsvegar hætta
þeir snemma á kvöldin og dagskrá
okkar lauk aldrei síðar en kl. 9:30.
Hótel voru góð og öll loftkæld,
sem kom sér mjög vel í hitunum.
Kínverjar kvarta undan hótel-
skorti. Þeir segjast hafa áhuga á
að taka á móti fleiri ferðamönn-
um, en hótelrými sé takmarkað og
því séu ferðamenn ekki fleiri en
um 100 þúsund á ári. Kínverskur
veizlumatur er með afbrigðum
góður og fjölbreyttur og í hverri
slíkri máltíð er borinn fram fjöldi
rétta — allt að 20 talsins. Venju-
legur hótelmatur líkist hinsvegar
meir því, sem fá má á kínverskum
veitingahúsum á Vesturlöndum.
Með matnum veita Kínverjar
ágætan bjór, sætt rauðvín og
einskonar brennivín í staupum,
sem er bæði sterkt á bragðið og að
áhrifum. Fyrir matinn er drukkið
te og ennfremur að máltíð lokinni.
Almennt virðist áfengisneyzla lít-
il.
Þó að Kínverjar vilji allt fyrir
sína gesti gera, gátum við auð-
veldlega gengið á eigin vegum út í
borgina og aldrei höfðum við það
á tilfinningunni, að með okkur
væri fylgst, eins og t.d. í Sovét-
ríkjunum. Ef gengið var um
íbúðarhverfi urðum við hinsvegar
fljótt varir við, að við þóttum
skrítnir fuglar, börnin störðu á
okkur og fullorðnir gáfu okkur
auga, enda útlendingar tiltölulega
sjaldséðir eins og tala ferða-
manna ber vitni um.
Kína er kommúnistaríki og þar
er Flokkurinn allsráðandi, eins og
„Myndin er tekin innan við „Hiið hins himneska friðar", en það var
hliðið inn i hina „Forboðnu borg". Það var aðsetur keisarans til
forna og þangað fengu engir að stiga fæti nema útvaldir".
Að vera gestur í
í öðrum ríkjum kommúnismans.
Þar ríkir alræði forystumann-
anna. Þeir ráða allri fjölmiðlun í
landinu og skammta fólki upplýs-
ingar að vild sinni. I bókabúðum á
hótelunum eða nálægt þeim mátti
þó sjá nokkur erlend tímarit eins
og Time, The Economist, Der
Spiegel og Asian Wall Street
Journal, sem er gefið út í Hong
Kong.
í Kína eru margir pólitískir
fangar, en þó ber landið ekki svip
lögregluríkis. Fólk er glaðlegt og
afslappað, og ber ekki með sér
neina þrúgun, eins og t.d. í ýmsum
ríkjum Austur-Evi ópu. Okkur var
ekið um í stórum embættisbílum,
þannig að engum gat dulist, að
þar voru einhverjir háttsettir
embættismenn eða ríkisgestir á
ferð. Almenningur virtist þó bera
takmarkaða virðingu fyrir slíkum
frammámönnum. Menn viku seint
og illa, þegar bílarnir voru að
flauta sig í gegnum mannmergð-
ina ólíkt því, sem er t.d. í
Sovétríkjunum, þar sem slíkir
bílar þjóta um á sérstökum ak-
reinum og allir hrökkva undan
þeim í ofboði.
Þó að Flokkurinn stjórni öllum
framleiðslutækjunum hafa Kín-
verjar í vaxandi mæli notfært sér
það einkenni séreignaskipulags-
ins, sem kommúnistar gagnrýna
hvað mest, þ.e. samkeppnina. Þess
urðum við vel áskynja í Kína og
hafa þó síðustu vikur verið stigin
enn frekari skref í þeim efnum
eftir því, sem fréttir herma.
Samkeppni er vaxandi milli ein-
stakra kommúna og borga og það
vakti athygli okkar, að stærri
borgirnar hafa nú fengið heimild
til að flytja út sínar vörur og hafa
því stofnað sérstakar útflutnings-
deildir og ráðið sér verzlunar-
fulltrúa. Þessari auknu sam-
keppni fylgir aukin dreifing valds,
þ.e. fyrirtæki fá aukna sjálf-
stjórn, t.d. varðandi hráefnisöfl-
un, framleiðslumarkmið og mark-
aðsöflun. Öll slík sjálfstjórn er þó
háð veldi flokksforystunnar.
Kínverska þjóðfélagið er
þaulskipulagt og þrátt fyrir
mannmergðina tilheyrir sérhver
einstaklingur einhverri einingu í
skipulaginu. Borgum er skipt í
hverfi, sem síðan skiptast í götu-
ráð. I sveitunum eru það komm-
únurnar og á þennan hátt er náð
til allra þjóðfélagsþegnanna.
Smæstu einingarnar sjá um ýmis
dagleg vandamál, en stærri málin
eru tekin til meðferðar eftir því,
sem ofar dregur í kerfinu. Hver
maður er á sínum stað og átt-
hagafjötrar miklir, þannig að
menn flytjast ekki búferlum
nema með samþykki eða fyrir
frumkvæði Flokksins.
I viðræðum eru Kínverjar opnir
og hreinskilnir og hafa kímni-
gáfu, sem að mörgu leyti svipar til
okkar. Að því leyti eru þeir ólíkir
t.d. Japönum eða Indverjum, sem
eru mun lokaðri og við Vestur-
landabúar eigum erfiðara með að
skilja.
„Þegar kínverski risinn vaknar,
þá má heimurinn fara að vara
sig.“ Eitthvað á þessa leið var
einhvern tíma sagt. Enginn vafi
Kína
er á því að þetta fjölmennasta ríki
veraldar er að ná meira valdi yfir
sjálfu sér. Reynslan ein getur
skorið úr um það, hvernig það
vald verður notað. Eitt er víst og
það er að fróðlegt verður að
fylgjast með þróun mála þar í
landi og þeim viðhorfum, sem
Kínverjar munu í framtíðinni
þróa með sér til annarra þjóða.
Sjálfir trúa Kínverjar því, að
þriðja heimsstyrjöldin sé óum-
flýjanleg, „en það er vegna þess að
heimsvaldasinnar stefna að
heimsyfirráðum og gegn því mun-
um við berjast" — sögðu kín-
verskir viðmælendur okkar.
Lýkur þar með þessum Kína-
pistlum.
lagðar úr risherbergjum flokks-
skrifstofunnar hafa rúið bestu
menn mannorði og áliti.
Hversu lengi á þetta að viðgang-
ast? Hvenær ætla borgaralega
sinnaðir menn og flokkar að
sameinást gegn þessu niðurrifs-
og afturhaldsafli og einangra það
frá áhrifum og völdum? Nú er
stefnt að því að leggja atvinnu-
reksturinn í einelti og grafa undan
traustustu stoðunum. Sjá menn
ekki í gegnum þessi óþurftarverk,
eða á endalaust að binda trúss sitt
við þessa skaðvalda og leiða þá til
hásætis? Það er von, að spurt sé.“
En hvað
segja sjálf-
stæðismenn
En hvað hafa þá þeir sjálfstæð-
ismenn uppskorið, sem sögðu að
mynda yrði ríkisstjórn fyrir hvern
mun — jafnvel þó kommúnistar
réðu ferðinni?
Innri átök i flokki sínum, en
aðild að ríkisstjórninni hefur
magnað þau og aukið innbyrðis
deilur og flokkadrætti með sjálf-
stæðisfólki, en slíkt getur haft í
för með sér alvarlegar afleiðingar
fyrir lýðræðið í landinu, svo að
ekki sé talað um það borgaralega
þjóðskipulag, sem lýðræðissinnað
fólk telur sér skylt að hlú að og
vernda. I stað uppgjörs við útsend-
ara alþjóðakommúnismans er nú
blásið í herlúðra gegn bræðrum og
samherjum. Vonandi ber sjálf-
stæðisfólk gæfu til að fylkja sér
bak við forystu sína og takast á, ef
ágreiningur er, á landsfundi
flokksins, en styðja þá, sem for-
ystan er falin. Það er bæði hjá-
kátlegt og lítt traustvekjandi að
standa í sífelldu uppgjöri í fjöi-
miðlum, sem hafa einatt litla sem
enga pólitíska ábyrgð. Úr því sem
komið er, má telja fáránlegt, að
sjálfstæðismenn geri upp sín mál
annars staðar en innan flokksins
sjálfs og þá auðvitað á landsfundi
hans. Þar er eini rétti vettvangur-
inn og verða menn að hlíta því,
hvort sem þeim líkar betur eða
verr. En kjarni málsins er sá, að
þeir beri gæfu til að standa
saman. Það er ekki eins og þetta
sé í fyrsta skipti, sem sam-
flokksmenn greini á um leiðir.
Illvígar deilur voru í Framsóknar-
flokki og Alþýðuflokki árum sam-
an og Alþýðubandalagið klofnaði.
En sjálfstæðisfólkið, sem fagn-
aði myndun núverandi ríkisstjórn-
ar með neikvæðum formerkjum,
ef svo mætti segja, hefur uppskor-
ið fleiri áhyggjuefni en hér hefur
verið rakið, t.d. áframhaldandi
vinstri stefnu, sem lýsir sér í
aðhaldsleysi og útþenslu í ríkis-
fjármálum, skattpíningu svo
skefjalausri, að margir standa
agndofa og orðlausir andspænis
þessari tegund þjóðnýtingar, sem
Marx mælti svo mjög með, (svo að
ekki sé nú talað um barnaskatt-
ana), atlögu að einstaklingnum og
frjálsum atvinnurekstri, óðaverð-
bólgu sem er meiri en nokkru
sinni, síminnkandi kaupmátt og
skertar ráðstöfunartekjur, gengis-
fellingar í formi gengissiga, sem
nægja þó ekki til að halda útflutn-
ingsvegunum gangandi, upplausn
og rótleysi, sem er að verða
þjóðhættulegt sjálfstæði landsins,
og nú er farið að bera á lausung og
landflótta, sem vegur að rótum
þjóðfélagsins, en sérhyggja sjálf-
umglaðra, en þó þreklítilla fram-
tóninga í æðstu embættum, ríður
ekki við einteyming og er nú öllum
ljós — og mikið böl. En verst er
þó, að flóðgáttir hafa verið opnað-
ar fyrir marxisma á íslandi.
Það hijóta að vera farnar að
renna tvær grímur á þá sjálfstæð-
ismenn, sem sögðu um síðustu
áramót „að eitthvað yrði að gera“,
því að það er nú deginum ljósara, í
hvert óefni komið er, og því miður
eygjum við engan bata nema
horfið verði frá óheillastefnu
vinstri aflanna.
Árangurinn er upplausn, von-
leysi. Kommúnistar hafa verið
leiddir í öndvegi, en í röðum
lýðræðissinna ber nú of mikið á
því að blindur leiði blindan. En
vonandi ljúkast augu manna upp
fyrir þeirri vá, sem við blasir.
Þetta getur ekki verið það
ástand, sem þeir sjálfstæðismenn
óskuðu sér, sem sögðu á örlaga-
stund: „Eitthvað verður að gera.“
En nú mættu sjálfstæðismenn svo
sannarlega verða einhuga um, að
eitthvað verði að gera, ekki ein-
ungis til að koma í veg fyrir
frekari áföll sjálfstæðisstefnunn-
ar og Sjálfstæðisflokksins, heldur
fyrst og síðast til að koma í veg
fyrir frekari ófarnað íslenzku
þjóðarinnar. Nú þarf hún öðru
fremur á að halda sterkum og
einhuga Sjálfstæðisflokki, sem er
þess megnugur að ieiða þjóðina út
úr eyðimörkinni. Sú stund rennur
vonandi upp fyrr en síðar. Á því
mun velta gæfa lands og þjóðar.