Morgunblaðið - 21.09.1980, Síða 29
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1980
29
verða að standa við sinn hluta
samningsins um útvegum verk-
efna og þótt nú þrengi að vonast
menn til þess að rúm sé fyrir bæði
félögin. Flugleiðastarfsmenn segj-
ast verða að viðurkenna að Arnar-
flug hafi vissulega verið til áður
en Flugleiðir keyptu meirihlutann
í félaginu, en þeir halda þvi fram,
að Arnarflug hafi hagnast um of á
samstarfinu og tekið frá þeim
verkefni.
Lokaorð
I greinunum um íslenska flug-
ævintýrið hefur verið fjallað um
íslensk flugmál, rifjuð nokkuð upp
hin næsta ótrúlega saga þeirra og
litið á stöðu flugmálanna í dag.
Ymsir erfiðleikar steðja nú að,
rétt eins og víðast annars staðar í
heiminum og hefur verið fjallað
nokkuð um orsakir þeirra. Erfið-
leikar Flugleiða hafa verið marg-
víslegir síðustu misseri. Einn
þáttur þeirra eru margs konar
innbyrðis deilur starfsmanna og
t.d. sífelldar skærur og kröfur
flugmanna, sem oft hafa komið
félaginu verulega illa og stórskað-
að það fjárhagslega. Kannski eru
erfiðleikar af þessum toga ekki
óeðlilegir þegar sameining félaga
er annars vegar, þegar sameinuð
hafa verið tvö félög, sem áður
kepptu hvort við annað og hafa
slíkar deilur t.d. valdið breska
flugfélaginu British Airways
vandræðum, en í því sameinuðust
félögin BOAC og BEA fyrir rúmu
ári.
En í dag er stefnt að því að setja
niður hvers. kyns deilur og for-
ráðamenn Flugleiða kappkosta að
vinna upp starfsanda í fyrirtæk-
inu, halda fundi með starfs-
mönnum og fá starfsmenn til að
snúa vprn í sókn. Margir hafa
orðið frá að hverfa, en þeir sem
eftir eru hafa það verkefni með
höndum að koma félaginu yfir
erfiðasta hjallann og vona að
bjartari tímar séu framundan.
Ljóst er að íslensk flugmál hafa
byggst upp fyrir áræðni braut-
ryðjendanna, frumlegar hug-
myndir þeirra, sérstakar aðstæður
íslands og nokkra heppni. Amer-
íkuflugið var um árabil tekjulind,
ævintýri, sem margir nutu góðs af
vegna sérstakra aðstæðna, ísland
hlaut ákveðnar heimildir til flugs
meðal annars vegna veru í Atl-
antshafsbandalaginu. Nú hafa að-
rir og stærri aðilar komið til, svo
margir að Flugleiðir eru að týnast
í þessari samkeppni. Ræður þar
mestu hin nýja „free skies" stefna
Bandaríkjamanna. Nú njóta
Flugleiðir ekki lengur neinna for-
réttinda og félagið hefur ekki
bolmagn til að halda út lengur við
óbreyttar aðstæður. Það er ekki af
þeirri stærðargráðu að það geti
keppt við stóru bandarísku flug-
félögin eða ríkisstyrkt flugfélög í
Evrópu. Spurt er hvort íslend-
ingar eigi að horfast í augu við
þann dapra raunveruleika, að úti
sé flugævintýri eða að freista þess
að skrimta í nokkur ár í viðbót og
fara þá leið að láta íslenska
skattborgara greiða niður Atl-
antshafsflugið, rétt eins og lamba-
kjötið.
Vegna hallareksturs Flugleiða
undanfarin ár hafa forráðamenn
félagsins sett fram þrenns konar
óskir við stjórnvöld. í fyrsta lagi
fyrirgreiðslu ríkisvaldsins við
breytingu lausaskulda í föst lán og
til þess að greiða fyrir rekstri
fyrirtækisins yfir vetrarmánuð-
ina. Slíkrar fyrirgreiðslu hafa
Flugleiðir áður notið svo og Flug-
félag íslands og Loftleiðir á sínum
tíma. í öðru lagi hefur félagið
óskað aðstoðar ríkisvaldsins varð-
andi starfsaldurslista flugmanna.
í þriðja lagi að íslensk stjórnvöld
sjái til þess, að lendingargjöld
verði felld niður, en ríkisstjórn
Luxemborgar bauðst til þess að
fella niður lendingargjöldin með
því skilyrði að íslensk stjórnvöld
gerðu slíkt hið sama. í þessu felst
ekki nein ósk frá Flugleiðum um
að ríkissjóður greiði niður tap-
reksturinn, tapið hafa eigendurnir
sjálfir borið hingað tii. Hitt er svo
annað mál, að ríkisstjórn íslands
hefur sjálf tekið ákvörðun um það
að leita eftir samkomulagi við
ríkisstjórnina í Luxemborg um að
ríkissjóðir þessara tveggja landa
leggi fram fé til þess að halda
Atlantshafsfluginu gangandi.
Markmið ríkisstjórnarinnar er að
tryggja atvinnu þess fólks sem
ella stendur uppi atvinnulaust.
Mjög er óljóst enn hver verður
framvinda mála. Almenn óvissa
ríkir um allan heim og nefnt hefur
verið að meðal ráða fyrir Flugleið-
ir sé að reyna að auka straum
ferðamanna til landsins, afla
leiguverkefna erlendis og er nú
unnið að þeim málum. Þá hefur
verið bent á að hjá Flugleiðum sé
fyrir hendi ákveðin þekking sem
bjóða megi á alþjóðlegum mark-
aði. Mörg þróunarlönd eru nú að
byggja upp flugmál sín og vantar
til þess aðstoð. Þau veigra sér
e.t.v. við því að leita til stórþjóð-
anna, en smáþjóðin í norðri getur
lagt fram sinn skerf.
Vonandi verður þess ekki langt
að bíða að veður lægi í flugheimin-
um og málin taki að skýrast. Það
er hagkvæmt starfsmönnum Fiug-
leiða, eigendum og íslensku þjóð-
inni að Flugleiðir starfi áfram, nái
upp úr öldudalnum og fái að
blómstra á ný.
HL/JT
Myndin var tekin fyrir 10 érum af nokkrum flugfreyjum hjó Air
Bahama.
Skíðavélin sem Loftleiðamenn björguðu af Vatnajökli 1952. Vélin kom heil undan snjónum og var
seld til Spánar.
Delta - fyrir-
mynd í rekstri
ENSKA flugtímaritið Flight In-
ternational birti þann 23. ágúst
síðastliðinn grein um flugfélag,
sem gagnstætt mörgum öðrum
flugfélögum hefur verið í mikl-
um uppgangi siðustu misseri. f
tengslum við umfjöllunina um
vanda flugsins og framtíð Flug-
leiða er ekki úr vegi að greina
frá nokkrum þeim atriðum sem
gera Delta að því fyrirmyndar-
flugfélagi scm það er að mati
flugtimaritsins.
Greinin hefst með þessum orð-
um: „Sérhver hinna 36 þúsund
starfsmanna Delta getur hindr-
unarlaust gengið á fund forseta
fyrirtækisins og borið undir hann
vandamál daglega lífsins. Forseti
næst stærsta flugfélags Banda-
ríkjanna (Delta flytur meira en 40
milljónir farþega og skilar meir
en 3 milljarða dollara tekjum á
ári) hefur alltaf nógan tíma til að
ræða við starfsmenn sína um
vandamál þeirra, s.s. hávaða í
ritvélum eða vöntun á ruslakörf-
um. „Þetta kunna að sýnast lítil-
fjörleg vandamál," segir David
Garret forseti Delta, „en ef þetta
eru vandamál í augum starfs-
mannsins þá er það einnig mitt
vandamál."
Sextíu æðstu stjórnendur Delta
hafa að meðaltali 26 ára starfs-
reynslu að baki hjá fyrirtækinu
og þeir líta á góð samskipti við
undirmenn sína sem einn mikil-
vægasta þátt starfsins. Andinn er
því góður í fyrirtækinu og menn
rétta hver öðrum hjálparhönd.
Vélvirkjar aðstoða þegar mikið er
að gera í afgreiðslunni, sama má
segja um flugmennina sem stund-
um leggja hlaðmönnum lið. Verk-
stjórar eru kosnir af verkamönn-
unum og allir yfirmenn hafa
unnið sig upp innan fyrirtækisins.
Aldrei hefur þurft að fella
niður flug vegna verkfalla og ekki
hefur þurft að segja neinum upp í
30 ár, þótt starfsliðið og þar með
taldir flugmenn, hafi þurft að
sinna öðrum verkefnum á erfiðum
tímum.
Hagnaður fyrirtækisins 1979—
1980 nam 94 milljónum dollara
nettó en fyrirtækið hefur skilað
hagnaði öll reikningsár í meira en
3 áratugi. Á fyrsta ársfjórðungi
1980 töpuðu ellefu helstu áætlun-
arflugfélög Bandaríkjanna yfir
150 milljón dollurum samanlagt,
en aðeins tvö þeirra voru rekin
með hagnaði. Annað þessara flug-
félaga er Eastern sem rekið var
með 5 milljón dollara hagnaði og
hitt er Delta sem rekið er með 23
milljón dollara hagnaði á þessum
tíma.
Enginn starfsmanna Delta er í
verkalýðsfélagi og telja forráða-
menn þess, að það sé fremur
afleiðing en orsök velgengninnar.
Hreyfanleiki starfsliðsins eykur
afköstin og „Enginn hreyfir mót-
mælum þótt annar fari inn á
verksvið hans,“ segir einn fram-
kvæmdastjóranna. „Við þurfum
ekki að bíða eftir rafvirkja til að
skipta um ljósaperu eins og gerist
hjá sumum bandarískum flugfé-
lögum.“ Þetta stafar af þeim
hópvinnuanda sem einkennir
fyrirtækið og það skilar sér í
góðum hag þess. Meðallaun flug-
manna Delta er á bilinu 40
þúsund til 90 þúsund dollarar á
ári en meðallaun hinna 36 þúsund
starfsmanna fyrirtækisins eru um
20 þúsund dollarar á ári (það
jafngildir um það bil 10 milljón-
um íslenskra króna).
Delta rekur viðgerðarverkstæði
fyrir flugflota sinn og þar fer allt
viðhald og skoðanir fram. Vélarn-
ar eru afskrifaðar á mun skemmri
tíma en almennt gerist; það er á
tíu árum en flest önnur bandarísk
félög afskrifa vélar sínar á 12—15
árum. Afleiðingin er sú, að mati
forráðamanna Delta, að þeir eru
með mun nýrri flugvélar og því
minni viðhaldskostnað. Þess má
geta að Delta á alls 205 farþega-
þotur af ýmsum stærðum og
gerðum, þar af eru 120 af gerðinni
Boeing 727-200.
Félagið beitir ýmsum aðgerðum
til að draga úr eldsneytiskostnaði
og auka sætanýtinguna. Á reikn-
ingsárinu 1979—1980 eyddu flug-
vélar fyrirtækisins 2,9 milljón
gallónum minna af eldsneyti en
árið áður. Þetta var gert með
margháttuðum sparnaðaraðgerð-
um og má þar nefna til dæmis, að
flugmennirnir sjálfir eru gerðir
ábyrgir. Þeir fljúga hægar og um
leið og vélin lendir er slökkt á
hreyflunum; sérstakur rafbúnað-
ur er notaður til að aka vél inn á
flugstöð. Þar sem ódýrara er að
fljúga hægar en venjan hefur
verið og borga þá flugmönnunum
aðeins meira sparast nokkuð —
þar sem flugmenn eru orðnir
ódýrari en bensínið! Flugmenn-
irnir sjálfir eru áhugasamir í
þessu efni og er það enn eitt dæmi
þess góða samstarfsanda sem
ríkir milli stjórnenda og starfs-
manna.
Ein af 120 Boeing 727-200 þotum Delta Airlines.