Morgunblaðið - 24.09.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 1980
19
Guðmundur Amason
listsali — sjötugur
Án efa er Ævisaga séra Árna
Þórarinssonar ein merkilegasta og
sérstæðasta minningabók, sem færð
hefir verið í letur hérlendis. Um leið
er hún ein af perlum og furðuverk-
um heimsbókmenntanna. Hún er
bókmenntalegt afrek. Það var snill-
ingurinn Þórbergur, sem færði hana
í stílinn eftir frásögn fræðaþularins
mikla og húmoristans einstæða,
séra Arna, og gætir víst furðu, hve
meistari Þórbergur fer víða nærri
tungutaki klerks.
Þó að séra Árni hafi legið kyrr í
gröf sinni í rúma þrjá áratugi er
stundum einna líkast því, að karl
sprikli og sprelli eins og púki í
skinnskjóðu í unglegum belg og
lifandi sálu sonarins, Guðmundar
Snæbjarnar, sem er sjötugur í dag.
Frásagnargleði Guðmundar á sér
engin takmörk. ímyndunaraflið,
þessi frumkraftur andlegra gáfna,
og hugarflugið er hásveiflað.
Vængjasláttur er mikill og súgur
vænghafsins sterkur, því að flogið
er hátt í frásögn um stjörnuþokur
ótrúlegra gerninga og mikilla at-
burða eins og hjá föðurnum, og við
sem hlustum með galopinn munn í
forundrun höfum vart undan að
trúa. Fyrst ber að þakka klerki fyrir
að hafa ekki algerlega drepið þenn-
an skemmtilega son sinn af sér með
háföðuriegu guðsóttauppeldi og yf-
irþyrmandi sterkum persónuleika
sínum, eins og títt er um mörg börn
stórbrotinna feðra, sem hverfa oft
að fullu í djúpan skugga föðurins.
Greinarhöfundur er þakklátur
forsjóninni fyrir að hafa þekkt
þennan sérkennilega son séra Árna
og verið í nánum vináttutengslum
við hann í um 40 ára skeið af þeim
70 árum, sem hann fagnar í dag,
þakklátur fyrir að hafa kynnzt
skemmtilegum manni með allt ann-
að en viðurkennt gildismat á lífinu,
brauðstriti, lamandi skrifræði, mat-
eríali og mannfólki.
Það sætir furðu, að þessi þung-
lamalega, þrætugjarna, liðamóta-
lausa og alvörufrosna þjóð skuli
hafa getið af sér jafn öra og fyndna
húmorista og þá feðga. Því ber að
fagna, að jafn fágætir fuglar skuli
geta náð jafn háum aldri hér norður
á þursaslóð, þar sem þessi blessuð
þjóð hefir aldrei verið þjökuð af
offramleiðslu húmorista.
Hrútleiðinlegir og sjálfumglaðir
ráðamenn, rázkarar, kerfiskarlar og
konferenzkónar telja slíka furðu-
fogla til algerra fæðingarhálfvita og
úthverfaidjóta þegar hugsað er til
misskildrar þróunarkenningar Dar-
wins. Það eru sprellistar og húmor-
istar eins og Guðmundur Árnason,
skemmtimaður frá Stóra-Hrauni,
sem éru pipar og salt tilverunnar,
já, dýrlingar, sem veita öðrum
óspart af sjálfum sér í allar áttir og
lyfta þungu og þjáðu geði sálþrúg-
aðra og geðkúgaðra þjökunarsjúkl-
inga þjóðfélagsins með léttleika
sínum, geðfjöri og gáska. Kannski
er húmor brynja eða varnarkerfi
hárviðkvæmra tilfinninga. Af
hverju, hvers vegna eða hvaðan
húmor kemur er mér hulin ráðgáta.
Aftur á móti er húmor mesta og
bezta guðsgjöfin, sem léttir mönn-
um sporin á oft á tíðum miskunnar-
lausri vegferð um lífsins táradal.
Vart getur notalegri mann að
hlæja með en Guðmund. í kringum
þennan gæðamann er alltaf gleði og
gáski. Gestir á innrömmunarverk-
stæðinu í listhúsinu við Bergstaða-
stræti 15 eru sannkallaður þver-
skurður þjóðfélagsins, fulltrúar
allra stétta. Ef melankótía er í
aðsigi og svarti hundurinn er í
heimsókn, eins og Churchill gamli
nefndi andlegu íægðina sína, er
hollt að heimsækja Guðmund. Enda
leita kraftsugur á karl og aðrar
afætur eins og flugur á hrossskrokk,
sem finna fyrir andlegri bót í
græskulausum húmor hans, með því
að hlæja og gleyma sjálfum sér á
meðan. Græðarahæfileikann hefir
Guðmundur eflaust sótt í langa-
langafa sinn, smáskammtalækninn,
Þorleif í Bjarnarhöfn, sem fór af
mikið frægðarorð, auk þess var
faðir hans ekkert að tvínóna við
hlutina þegar hann sneri sér að
medikamenntinu. Listhús Guð-
mundar og verkstæði er eina heilsu-
bótarstöð landsins, þar sem kostar
ekki fimmeyring í aðgang og hvað
þá viðtalsbilið við sjálfan staðar-
haldarann, sem er alltaf jafn ráð-
hollur, fjölfróður, viðræðugóður og
hlýr. Þá borga menn ekki túskilding
inn fyrir þröskuld á sýningar, nema
þegar sjálfur hertoginn af St. Kildu,
Karl Einarsson Dunganon, krafði
listelskan ráðherra um 100 kall í
útgöngugjald. Sýning sú var við
inngöngu en þröng útgöngu eins
og sýningar með standard eiga að
vera, þegar verðug listkaup bregð-
ast.
Þó að allt hafi breytzt, beyglazt og
brenglazt, sölnað og fölnað í henni
versu nema Mundi frá Stóra-Hrauni
síðan ég reit um hann fimmtugan,
fremur strákslega gamangrein, sem
stendur þó enn fyrir sínu, skrifa ég
nú frá allt öðrum sjónarhóli um
sjötugt afmælisbarnið, í virðulegri
tón, svo menn taki frekar boðskap
minn trúanlegan.
Mér hefir einmitt lærzt á þessum
tuttugu árum að meta húmorista
eins og Guðmund flestum samferða-
mönnum fremur.
Þó að ég vilji sízt endurtaka mig
frá fyrri grein get ég ekki, ættfræð-
innar vegna, látið hjá líða að þylja
upp nokkur gáfnaljós og skrautblóm
í nánasta frændgarði Guðmundar.
Ættfræði er mjög í tízku nú,
samanber sunnudagspistlar Þjóð-
viljans undanfarið. Ogjarnan vil ég
gamaldags vera. Faðir hans var
Árnesingur en móðir hans snæ-
fellsk. Hann er bæði Bolhyltingur
og Langhyltingur. Svo er hann
kominn af Presta-Högna, eins og
Vigdís forseti. Séra Árni var
tvímenningur við Birtingana frá
Birtingaholti, þá Ágúst, séra Magn-
ús Helgason, séra Kjartan í Hruna
og séra Guðmund í Reykholti, föður
Asmundar biskups, sem og tvímenn-
ingur við séra Magnús á Gilsbakka.
Þannig er Guðmundur þremenning-
ur við vitmennina og bræðurna
Andrés í Síðumúla og Þórð hæsta-
réttardómara Eyjólfssyni, Pétur
Magnússon, ráðherra og Guðmund
í., utanríkisráðherra og ambassa-
dor. Hann er systkinabarn við þá
bræður Þórarinn tónskáld Guð-
mundsson og Eggert Gilfer, skák-
meistara. Þá er göfugmennið og
gáfumaðurinn, séra Tómas Sæ-
mundsson, Fjölnismaður, lang-
ömmubróðir Guðmundar. I móður-
ætt er sá víðfrægi Þorleifur í
Bjarnarhöfn langa-langafi hans,
sem sagður var forvitri og sjá fyrir
óorðna atburði, auk þess að vera
græðari góður. Þá er hann kominn
beint af Úu eða Úrsúlu hinni
engilsaxnesku í Kristnihaldi Lax-
ness undir Jökli. Þá var Guðmundur
af öðrum og þriðja í móðurætt við
hið unga og efnilega skáld, Jóhann
Jónsson, sem lézt langt um aldur
fram í Þýzkalandi og Laxness segir
um, að hafi verið „sjálfur skáld-
skapurinn holdi klæddur". Mér láð-
ist að geta eins frægs afabróður
Guðmundar í upptalningu frægra
föðurfrænda hans hér að framan,
þar sem er alnafni hans, töfratrúð-
urinn og geðbótamaðurinn, Guð-
mundur dúllari. I gegnum skáld-
dótturina, konu sína, Áslaugu, þá
glæsilegu konu, er hann mágur
Margrétar Danadrottningar og
Friðriks heitins níunda Danakon-
ungs á forna vísu. Tengdafaðir hans,
glæsimennið, skáldið og lyfsalinn,
Sigurður slembir, var fæddur í
Kaupmannahöfn og sagður laun-
sonur þess kvenholla Friðriks átt-
unda. Menn hafa verið aðlaðir og
slegnir til riddara af minna og
ómerkara ættbogatilefni meðal
sumra vestrænna menningarþjóða.
Þá má með sanni segja, að sama
lífsólgan svelli ennþá og brenni í
sterkum og sveigjanlegum langlífis-
æðum Guðmundar. Hann er senni-
Iega sá eini uppistandandi dansör,
sem getur ennþá brugðið sér í
villtan og trylltan charleston á
parkettinu á Borginni, án þess að
blása úr nös, eða sveiflað pilsföldum
í ástríðuþrungnum, djúpum tangó,
eins og hann lék sér að sjálft
Alþingishátíðarsumarið 1930. Þá
var Hótel Borg draumahöllin úr
þúsund og einni nótt.
í dag svífur sjötugur ævintýra-
prinsinn á töfrateppi Alladíns eitt-
hvað út í buskann, langt fyrir
austan tungl og sunnan sól, með
æskuástinni sinni, frú Áslaugu, og
dvelur einhversstaðar í skauti fjöl-
skyldunnar. En börnin eru: Ágústa,
fyrrv. fegurðardrottning íslands,
verðandi ættmóðir í Ameríku og
synirnir, Kristján og Sigurður,
frægir myndlistarmenn um Niður-
lönd og víðar. Heillaskeytum mun
rigna yfir heimili hans á Bergstaða-
stræti 50A, eins og heit gróðrarskúr
vinsælda hans. Hann hefir verið
mér sannkallaður lífselixír, geðbæt-
ir og skapkætir í um fjörutíu ára
skeið, sem ég get aldrei þakkað sem
skyldi.
örlygur SigurAsson
•f KOMATSU
Að nýta betur lagerhúsnæði er að spara peninga.
Komatsu FBR raflyftarinn getur athafnað sig
á mjórri göngum en venjulegir lyftarar.
Þetta þýðir í reynd allt að 30% betri nýtingu á
lagerrými vegna mjórri ganga.
Hagstætt verð og greiðsluskilmálar.
Við veitum sérfræðiaðstoð við val á lyfturum.
Aukin hagræöing og minni KOMATSU á íslandi
tilkostnaður með KOMATSU
Véladeild Smiöshöföa 23. Sími: 81299