Morgunblaðið - 04.11.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1980
Hlynur út úr tré
Leikfélag Reykjavíkur:
IILYNUR OG SVANURINN Á
HEUARFUÓTI
eftir Christine Andersson.
Þýðing: Stefán Baldursson.
Lýsing: Daníei Williamsson.
Tónlist: Toni Edelman og Sík-
urður Rúnar Jónsson.
Leikmynd og húnintrar: Olof
Kantras.
Leikstjórn: Eyvindur Erlends-
son.
Hlynur og svanurinn á Heljar-
fljóti er dæmigert gamaldags
ævintýri, byggt á finnskri þjóð-
sögu. Það er hinn sígildi heimur
þjóðsögunnar sem áhorfendur
kynnast og niðurstaðan er siða-
lærdómur dæmisögunnar um
hinn ágjarna sem óttast að
auður sinn lendi í höndum ann-
arra.
Hlynur fæðist út úr tré og
fyrir honum er spáð að hann
muni að lokum erfa eigur ríks
skinnasala. Skinnasalinn gerir
allt til að koma í veg fyrir að
spádómurinn rætist, en tvær
krákur standa vörð um Hlyn og
snúa öllu til betri vegar. Hlynur
og María, dóttir skinnasalans,
verða ástfangin. Skinnasalinn
beitir brögðum til að losna við
Hlyn með því að senda hann til
Heljar til að ná fjöður af svanin-
um á Heljarfljóti, segir honum
að dóttirin sé sjúk og fjöðurin
Lelkllst
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
ein geti bjargað lífi hennar.
Vegna þess að Hlynur er ævin-
týrasveinn tekst honum þetta og
nýtur til þess fulltingis hunds
sem er eins og sannir hundar
tryggðin sjálf.
Leikmynd og búningar gera
okkur þátttakendur í ævintýrinu
og tónlistin er hugljúf.
Áberandi var á frumsýningu í
Fossvogsskóla að börnin hrifust
mest af skemmtilegum tilsvör-
um Hlyns þegar hann ávarpaði
Vetrarrisann, það voru orðaleik-
ir og útúrsnúningar, en hinn
klassíska ævintýraveröld kom
þeim ekki eins á óvart eða
fangaði hug þeirra.
Hlynur var í höndum ungs
leikara, Kristjáns Viggóssonar
sem lék vel, en var dálítið
óöruggur. Tinna Gunnlaugsdótt-
ir var María, hið geðfelldasta
stúlka. Jón Hjartarson var hálf
vandræðalegur skinnakaupmað-
ur, en sýndi tilþrif i hlutverki
hundsins. GUðrún Ásmundsdótt-
ir og Valgerður Dan voru ósköp
krákulegar, enda áttu þær að
vera það.
Leikrit þetta er við hæfi ungra
barna og munu Leikfélagsmenn
leika það á næstunni fyrir skóla-
nemendur í Reykjavík og ná-
grenni.
Tinna Gunnlaugsdóttir (Maria), Jón Hjartarson (Hundurinn) og
Kristján Viggósson (Hlynur).
Að heyra tifið í ljósinu

Gunnar Gunnarsson.
Bókmenntlr
eftir SVEINBJÖRN
I. BALDVINSSON
Gunnar Gunnarsson:
MARGEIR OG SPAUGARINN
141 bls. Iðunn.
Þessi skáldsaga Gunnar
Gunnarssonar ber undirtitilinn
„lögreglusaga" og er önnur bók
hans um íslensku leynilögguna
Margeir og störf hans. Þetta er
reyfari á sænsku linunni, þar
sem aðalsöguhetjan er ekki sól-
brúnn og sællegur júdókappi
umkringdur tálfögrum konum
og illvígum stórglæponum, held-
ur heimilisfaðir á fertugsaldri
og gjarnan einhverskonar sófa-
kommi. Margeir er svoleiðis
maður. Hann er sú manngerð
sem telur það róttækni að aka á
gömlum moskvits og framsækið
að vera löngu búinn að eignast
húsnæði og þurfa því ekki að
standa í byggingabrölti, sem
hann hefur vitaskuld mikla
skömm á. í þessari sögu segir frá
því er hann og ungur starfsbróð-
ir hans, sem er með hús í
smíðum og blæðandi magasár,
lenda í að rannsaka mál sem er
þannig vaxið að sjórekið kven-
mannslík finnst neðan við
Skúlagötuna og aðstæður ýmsar
hinar dularfylistu.
Þessi saga er verulega vel
skrifuð. Málið er óþvingað, sam-
töl yfirleitt mjög eðlileg og oft
bregður fyrir skemmtilegum til-
þrifum í lýsingum. Persónulýs-
ingarnar eru kannski besti þátt-
ur sögunnar. Þær eru margar
einkar sannfærandi. Þó á ég
bágt með að trúa að leynilöggur
um fertugt séu svona skrambi
leiðinlegar eins og mér fannst
þessi Margeir. Mér fannst hann
fremur vera týpa en persóna og
sama gildir að vísu um nokkrar
aðrar sögupersónur, en hvað þær
snertir tel ég það vera sam-
kvæmt eðli reyfara, þar sem
persónusköpun skiptir minna
máli en sjálfur söguþráðurinn.
En töluverður ljóður þykir mér
það vera á sögunni, hve aðalper-
sónan er litlaus og ýmsir þættir
í fari hennar hálf frasakenndir,
til dæmis pípureykingarnar og
svo þetta sófakommavæl um
bölvun byggingastreðsins, sem
verður hálfu hjákátlegra en ella,
þegar ljóst er að Margeir býr
sjálfur í eigin íbúð í Barmahlíð-
inni og veit því ekkert um stöðu
leigjenda fremur en annarra
eignalítilla einstaklinga.
Sjálft nafnið á aðalhetjunni
minnir mig líka óþægilega mikið
á heimsfræga söguhetju franska
reyfarahöfundarins Simenon. Sá
spæjari heitir Maigret og er líka
á miðjum aldrei og reykir líka
pípu.
Niðurstaða mín er þessi: Hér
er um að ræða mjög góðan
reyfara með leiðinlegri aðalper-
sónu, sem manni finnst maður
kannast við og ekki langa til að
kynnast frekar. Það væri ósk-
andi að þessi bók og aðrar
íslenskar leynilöggusögur yrðu
til að losa okkur endanlega við
þau ókjör af útlensku spæjara-
bulli sem á þjóðinni bylur úr
öllum áttum. I þessari sögu er
fjallað um fólk og aðstæður sem
standa okkur nær og skiptir því
einhverju máli og því er eðlilegt
að hún sé gagnrýnd. Um hitt
dótið tekur því tæpast að skrifa,
en er þó jafnan gert af ástæðum
sem ég á bágt með að skilja.
Litlir kropp-
ar iðandi
af lífsfjöri
Matrnea frá Kleifum:
Krakkarnir í Krummavfk
Myndir eftir SÍKrúnu Eldjárn
Iðunn, Reykjavik 1980.
Saga þessi er um systkinin fimm í
Krummavík. Ungir foreldrar þeirra
byrja búskap sinn í blokk í Reykja-
vík. Faðirinn, er sjómaður, ættaður
austan af fjörðum, en móðirin er
reykvtsk. Börnin koma eitt af öðru,
faðirinn gleðst innilega, þegar hann
fær skeyti á sjóinn sonur fæddur —
annar sonur ári seina. En nú þykir
ungu konunni þröngt um verðandi
hóp (á von á því þriðja) og faðirinn
sækir um leyfi til foreldra sinna að
flytja heimili þeirra austur til
Krummavíkur, það er auðsótt mál og
velkomið. Og rétt áður en þriðji
sonurinn fæðist eru þau flutt austur.
Einangrunin í hinni stóru blokk í
Reykjavík virðist hafa verið mikil.
Elsti sonurinn Kalli, hefur ekki einu
sinni komist í kynni við kött fyrr en
í sveitinni og lendir þá í fyrstu
hrellingu lífs síns.
Á bænum Krummavík eru afi,
amma og langamma og ástúð og
umhyggja fyrir börnunum leynist
því í hverju horni. Börnunum fjölgar
ört — eru fimm í sögulok.
Sami Ijómi fylgir hverjum nýjum
einstaklingi í fjölskyldunni og líf og
fjör er í hverjum litlum kropp að
sama skapi.
Magnea frá Kleifum er skemmti-
legur höfundur og segir vel frá.
Sögur hennar gerast í þeim hvers-
dagsleik sem börnin þekkja svo vel.
Hún ýkir stundum atvik til þess að
setja spennu í atburðarásina, en
kemst samt aldrei í ógöngur, en nær
oft skemmtilega vel tilgangi sínum.
Krakkarnir í Krummavík er hressi-
leg fjölskyldubók sem svíkur ekki.
Myndir eru eftir Sigrúnu Eldjárn
að mínu mati unnar af næmleik og
skilningi á litlum mannverum.
Max Lundgren:
Óli kallar mig Lisu
Iðunn. Reykjavik 1980.
Max Lundgren er fæddur í
Landskrona í Svíþjóð 1937. —
Hann lauk stúdentsprófi og las
síðan bókmenntir og listasögu við
háskólann í Lundi, en lauk aldrei
prófi þar sem hann helgaði sig
eingöngu ritstörfum frá 1962 — en
þá kom út fyrsta bók hans sem var
skáldsaga fyrir fullorðna.
Hann er þekktastur fyrir barna-
og unglingabækur sínar og fyrir
þær fékk hann Nils Holgerson-
verðlaunin 1968 — en þau eru
mesta viðurkenning sem veitt er
fyrir barnabækur í Svíþjóð. Hann
hefur einnig samið marga þætti
fyrir sjónvarp og útvarp.
Max Lundgren tekur jafnan
fyrir viðkvæm vandamál í bókum
sínum, sem hann þó reynir ekki að
leysa á einfaldan, skáldlegan hátt.
Sagan Óli kallar mig Lísu er
dæmigerð fyrir vinnubrögð Lund-
grens. Hin unga Lísa (19 ára) er
gift, á tveggja ára barn og mann
sem hún veit ekki hvort er raun-
verulega búinn að yfirgefa hana.
Sagan er fyrst og fremst tilfinn-
ingalegt uppgjör Lísu, sem verður
að horfast í augu við staðreyndir
lífsins þegar heimili þeirra er að
leggjast í rústir vegna vanmáttar
hinna ungu hjóna til þess að skilja
Sigríður Eyþórsdóttir
Gunnar eignast systur
Teikningar: ólöf Knudsen
Letur, b<)kaútgáfa
Reykjavík 1979.
Nokkrar eru þær bækur fyrir börn
og unglinga, sem komu út á síðasta
ári en hefur að engu verið getið, þótt
þær séu sannarlega þess verðugar.
Lítil bók eftir Sigríði Eyþórsdótt-
ur barst mér í hendur nú í sumar.
Nafnið er ekki frumlegt: „Gunnar
eignast systur" og minnir það óneit-
anlega á fárra ára barnabók „Sigrún
eignast systur" eftir Njörð P. Njarð-
vík. Óþarfi er fyrir höfunda að vera
svo knappir í nafnavali á bækur
sínar.
Gunnar er þriggja ára er hann
eignast systur og reynir höfundur að
lýsa tilfinningalegum viðbrögðum
hans og ýmsum tiltækjum sem
skapast af innri togstreitu í barátt-
unni við að láta ekki Htlu systur
skipa hans rúm í hugum foreldranna
og hann neytir allra bragða til að
halda þeirri athygli og þeirri um-
mönnun senwhonum hefur áður veist
sem einbirni.
Hin algengu viðbrögð barns undir
hvort annað og takast sameigin-
lega á við erfiðleika hins daglega
lífs. Bakgrunnurinn er hið skiln-
ingslausa samfélag, sem gerir
sínar kröfur. Foreldrar Lísu, sem
aldrei hafa gefið henni lífsstyrk i
uppeldi og getulitlir foreldrar Óla
eiginmanns hennar. Höfundi tekst
aðdáanlega vel að túlka tilfinn-
ingar og hugsanagang ungrar
stúlku er hún í raunum sínum
ýmist rifjar upp minningar lið-
inna tíma og hverfur til líðandi
stunda í leit sinni að skilningi og
lausn á vandamáli þeirra.
Örsmá atvik minninganna
tvinnast núverandi ástandi og öll
verða þau til að greiða tilfinn-
ingaflækjuna, þótt lausn verði
ekki fundin.
Það er ástæðulaust að geta í
endi sögunnar. Það er lesenda
sjálfra. Frá mínu sjónarmiði er
saga þessi athyglisverð fyrir
slyngar lýsingar á óþroskuðum
sálum, sem þrá skilning og ástúð i
köldu og kröfumiklu samfélagi.
Útlit og frágangur bókar ágæt-
ur eins og á öðrum Iðunnarbókum.
Þýðing vönduð.
Bókmenntir
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
slíkum kringumstæðum, að verða
sjálft lítið í hegðun sinni eru tíð hjá
Gunnari og vekja misjafna samúð
hjá móður eins og gengur. Er
Gunnar svo tekur sig til og sækir
styrk sinn í það að verða stór, fara
út á götuna og verða lögga breytir
hann hegðun sinni fljótt í það að
verða ómálga barn til þess að
komast hjá refsingu föðurins.
Vandamál Gunnars leysast smám
saman er systirinn stækkar og
tilfinningaþemba hans minnkar að
sama skapi. Sagan er látlaus og rituð
á léttu einföldu máli, aðgengilegu
fyrir börn. Efni sem þetta hefur
áður verið tekið rækilega fyrir í
íslenskum barnasögum og við lestur
þessarar litlu bókar kennir lesandi
ýmis sömu atvik, þótt þau séu hér
öðru vísi fram sett. Sýnir ef til vill
best hve erfitt er að segja eitthvað
sem ekki hefur áður verið sagt. Hvað
um það. Þessi litla bók er áreiðan-
lega fengur fyrir foreldra og aðra
sem börnum sinna, til að lesa hana
fyrir börnin og ræða efni hennar.
Myndirnar hennar Ólafar virka
vel á mig eins og fyrri myndir
hennar. Bókin er heft í kápu.
Góður reyfari,
leiðinleg lögga
Vandamál Gunnars