Morgunblaðið - 21.11.1980, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1980

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
fýlatthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Tímamót í störf-
um Alþingis
*
Aundanförnum árum hafa þingmenn sætt þungri gagnrýni
vegna þess, hvernig staðið hefur verið að ákvörðunum um
launakjör þeirra. Gagnrýnin hefur í senn beinst að aðferðinni
við ákvörðun launanna og þeirri leynd, sem stundum hefur virst
gæta um kjör þingmanna og ákvarðanir um þau. Vegna þess hve
óljóst hefur verið um ýmsa þætti í launamálum þingmanna
hefur oftar en einu sinni komið fyrir, að ruglað er saman
þóknun, sem þeir fá fyrir störf sín, og greiðslum vegna
óhjákvæmilegs kostnaðar við þingmannsstarfið. Segja má, að
upp úr hafi soðið í sumar, þegar fregnir bárust um áform
þingfararkaupsnefndar um hækkun launa þingmanna.
Ilarðar umræður á Alþingi í gær Ilarðar umræður
Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra
sagði nei við ASÍ og gaf engin loforð
um ráðstafanir fyrir jól
Pétur Sigurðsson:
Albert Guðmundsson
— beindi fyrirspurn til forsætisráð-
herra, en fékk engin svör
Tómas Árnason, viðskiptaráð-
herra
— varð fyrir árásum formanns
þingflokks Alþýðubandalags og sak-
aði hann um dylgjur í sinn garð
Gunnar segir
nei við ASÍ
Að tillögu þingmanna úr öllum flokkum hafa alþingismenn nú
samþykkt lög, er mæla fyrir um það, að Kjaradómur ákveði
þingfararkaup, húsnæðis- og dvalarkostnað þingmanna og
ferðakostnað. Er Kjaradómi þar með falið að taka við þeim
verkefnum, sem þingfararkaupsnefnd hefur til þessa annast.
Ymsir hafa látið það álit í ljós, að með því að framselja vald
þingfararkaupsnefndar til Kjaradóms, séu þingmenn að láta
undan órökstuddum þrýstingi, sem stafi af moldviðri í
fjölmiðlum. Sé málum þannig farið, telst það varla sérstaklega
ámælisvert, að þjóðkjörnir fulltrúar taki mið af því, senl þeir
álíta ríkjandi viðhorf meðal almennings. Staðreynd er, að alltof
víða var þess orðið vart, að spjótum var beint að Alþingi vegna
kjaramála þingmanna og í því upplausnarástandi, sem nú ríkir
undir stefnulausri ríkisstjórn, hlýtur að vera keppikefli, að
Alþingi sé ekki með slíkum hætti sett í erfiða aðstöðu. Þá er og
til hins að líta, að með samþykkt sinni geta þingmenn á
svipstundu afnumið nýsamþykkt lög um þingfararkaup sitt og
tekið ákvörðunarvaldið aftur í sínar hendur.
Þróunin hefur verið sú að undanförnu, að Kjaradómi er falið
að ákveða laun æ fleiri af æðstu stjórnendum þjóðarinnar.
Upphaflega skyldi hann aðeins ákveða laun ráðherra og
hæstaréttardómara, síðar bættust ráðuneytisstjórar í hópinn og
nú koma þingmenn til sögunnar. Kjaradómur var ekki til þess
stofnaður að ákveða þannig einstökum starfsgreinum laun nema
í undantekningartilvikum, heldur er hans meginverkefni að
skera úr ágreiningi milli opinberra starfsmanna og ríkisvalds-
ins um kaup og kjör, eins og nafn dómsins gefur til kynna. Með
ákvörðun Alþingis fær dómurinn erfitt verkefni og ekki er
ósennilegt, að til þess komi að breyta þurfi starfsaðstöðu hans
vegna aukins álags. Til dæmis segir svo í hinum nýsamþykktu
lögum, að Kjaradómur eigi að ákveða laun alþingismanna fyrir
eitt ár í senn frá 1. október til 30. september næsta ár. Fyrsta
ákvörðun hans á þó að gilda frá 1. maí á þessu ári, þannig að
þingmenn hafa ákveðið að launabreyting þeirra, væntanlega til
hækkunar, skuli afturvirk á sama tíma og lögð er á það rík
áhersla í öllum þeim kjarasamningum, sem nú er verið að gera,
að þeir gildi frá undirskriftardegi.
I umræðunum um þingfararkaupið á Alþingi var að því vikið,
að kostnaður við rekstur þingsins hefði hækkað mikið síðustu ár
og erfitt væri að fá upplýsingar úr bókhaldi þess. Af því tilefni
lýsti Sverrir Hermannsson, forseti neðri deildar, því yfir, að frá
og með áramótum yrði sú nýskipan tekin upp, að reikningar
þingsins yrðu færðir af ríkisbókhaldi. Er hér bæði um eðlilega
og sjálfsagða ráðstöfun að ræða, sem leiða mun til meiri
yfirsýnar yfir fjárreiður Alþingis. í þesru felst ekkert afsal
þingsins í hendur framkvæmdavaldsins, því að áfram ákveður
það fjárþörf sína og deilir henni niður á þau verkefni, sem það
telur brýnust í rekstri sínum. Starfsaðstaða þingmanna hefur
stórbatnað undanfarin ár og með nýju húsnæði, sem nú er verið
að tak^ í notkun, fá þeir í fyrsta sinn allir rými fyrir sína eigin
skrifstofu á kostnað Alþingis.
I eðli sínu er Alþingi íhaldssöm stofnun, þar sem hvorki verða
miklar breytingar né örar. Ytri búnaður og kjör þingmanna
hljóta auðvitað að taka mið af kröfum líðandi stundar. Mestu
máli skiptir þó afraksturinn af starfi þingmanna. Um hann
munu menn halda áfram að deila, svo lengi sem lýðræðið
dafnar.
Pétur SÍKurðsson sagði fulltrúa 53.000 launþega koma á ASÍ-þinK
næstu daKa. Ilverni verður að finna næstu fjögur árin jafn fjölmennan
hóp, sem nær stendur því að teljast fulltrúar vinnandi fólks á íslandi.
Engin vaidalaus 43ja eða 50 manna nefnd getur geKnt sambærilegu
hlutvcrki og þctta ÁSÍ-þing. Það er því að vonum að spurt sé, hvort
rikisstjórnin muni ekki leggja ráðgerðar efnahagsaðgerðir sínar
samhliða myntbreytingu, fyrir þennan langfjölmennasta „samráðsaðila"
sinn. Gunnar Thoroddsen. forsætisráðherra, svaraði því til, að svo myndi
ekki verða, enda mál þessi enn i athugun og könnun hjá rikisstjórninni.
• Pétur Sigurðsson (S) fyrirspyrj-
andi, sagði núverandi ríkisstjórn
hafa verið myndaða um niðurtaln-
ingaraðgerðir — leiftursókn aftur á
bak — og með henni gefin loforð,
sem engin hefðu staðizt. Skattaálög-
ur hefðu stóraukizt, bæði tekju-
skattur (launamannaskattur), út-
svör og skattar í verðlagi. Vísitala
hefði verið fölsuð á grófari hátt en
nokkru sinni fyrr. Henni er breytt
rétt fyrir gildistöku með niður-
greiðslum, raunverulegum og
óraunverulegum, eins og niður-
greiðslum af kjöti sem ekki er til. Af
sjómönnum hafa verið hafðir millj-
arðar króna með stjórnvaldaákvörð-
un um fiskverð. Pétur vitnaði til
orða Dagsbrúnarfulltrúa á ASÍ-
þingi í útvarpi sl. mánudag, sem
staðhæfði, að kaupmáttarrýrnun
frá myndun vinstri stjórnar 1978
væri 11,5%, og kennt m.a. Ólafslög-
um um, sem allir vinstri flokkarnir
fögnuðu. Háttvirtur viðskiptaráð-
herra boðar nú 6% kaupmáttar-
rýrnun til viðbótar. Ríkisstjórnin
stendur frammi fyrir daglegri geng-
isfellingu og ráðagerðii eru uppi um
aðgerðir, sem hljóta að ganga á
nýgerða kjarasamninga, af orðum
ráðherra að dæma. Það er því ekki
út í hött þó krafizt sé, að ASÍ-þingið
fái ríkisstjórnarspilin á borð sín.
• Gunnar Thoroddsen, forsætis-
ráðherra, vitnaði til stefnuræðu um
efnahagsaðgerðir, samhliða mynt-
breytingu um áramót. í gangi væri
rækileg könnun á hugmyndum og
tillögum þær varðandi. Gera þyrfti
margvíslega útreikninga og áætlan-
ir. Því verki yrði ekki lokið er
ASI-þingi lyki. Hinsvegar myndi
haft samráð við hlutaðeigendi sam-
ráðsaðila, þ.á m. ASÍ, þegar þar að
kæmi.
• Sverrir Hermannsson (S) sagði
svar ráðherra, þegar dregið væri út
úr rósamáli hans, blákalt nei. Ríkis-
stjórnin myndi ekki kynna ASI-
þingi áform sín í efnahagsmálum, ef
þá nokkur væru. Hann spurði hvort
verðbólgubyssunni, sem viðskipta-
ráðherra og þingflokksformaður Al-
þýðubandalags deildu um, væri ekki
með þessum orðum beint að Alþýðu-
sambandi Islands.
• Benedikt Gröndal (A) sagði
fyrirspurnir yfirleitt teknar fyrir á
þriðjudögum. Hversvegna nú á
fimmtudegi, þegar framundan er
flokksfundur Alþýðubandalags og
ASI-þing? Þessar fyrirspurnir eru
hér teknar fyrir samkvæmt sérstök-
um óskum forsætisráðherra. Er
eitthvað samhengi hér á milli?
Vakir eitthvað sérstakt fyrir for-
sætisráðherra með þessum starfs-
háttum?
• Gunnar Thoroddsen. forsætis-
ráðherra, sagðist á förum utan á
forsætisráðherrafund Norðurlanda.
Hann yrði ekki við nk. þriðjudag, er
fyrirspurnir kæmu á dagskrá. Sú
væri ástæða þess, að hann hefði
óskað að fá að svara þessum tveim-
ur fyrirspurnum hér og nú.
• Pétur Sigurðsson (S) sagði svör
forsætisráðherra þýða nei viðþenn-
an stóra „samráðsaðila". ASI-þing
yrði nú að halda heim án þess að
vita, hvort væntanlegar stjórn-
valdaaðgerðir hefðu skerðingu í för
með sér, eða réttara sagt hve mikla
skerðingu þær hefðu í för með sér, á
nýgerðum kjarasamningum. Pétur
minnti á, að drýgindi ráðherra yfir
kjarasamningum nú, næðu skammt,
ef gengi yrði fellt að ráði, eða
hróflað við samningum með lögum,
þá gætu þeir lausir orðið. Þá á eftir
að semja um fiskverð, sagði hann,
og ég geri ráð fyrir, að þá vilji
sjómenn endurheimta það, sem af
þeim hefur verið haft.
• Eiður Guðnason (A) sagði að
neiið væri ríkisstjórnarkveðjan til
hins fjölmenna fulltrúaþings launa-
fólks. Ríkisstjórnin hefði heldur
ekkert að segja Alþingi. Ég fæ ekki
betur séð, en spurningin sé nú,
hvenær ríkisstjórnin gefizt form-
lega upp. Þess getur ekki verið langt
að bíða.
• Geir llallgrímsson (S) sagði rík-
isstjórnina ætla að humma ASÍ-
þing fram af sér. Ekki er nóg með
það, að samráði hafi verið lofað,
heldur hafa bæði Alþýðubandalag
og Framsóknarflokkur heitið því að
gera ekkert nema með samþykki
launþega. Það skýtur því skökku við,
þegar ekki má einu sinni kynna
ASÍ-þingi ráðagerðir ríkisstjórnar-
innar, ef nokkrar eru.
• Svavar Gestsson, félagsmálaráð-
herra, sagði stjórnarandstöðuna
blóðilla yfir gerðum kjarasamning-
um, sem hún hefði reynt að spilla.
Þessvegna væri reynt að magna upp
spennu á ASÍ-þingi. Sá er hinn ljóti
tilgangur með þessari fyrirspurn og
umræðu.
• Jóhanna Sigurðardóttir (A)
minnti á kosningastefnuskrá Al-
þýðubandalags 1978. Hún sagði, að
ráðherrar þess ættu einfalda leið út
úr vanda sínum í þessari þörfu
umræðu. Þeir geta einfaldlega lýst
því yfir, skilmerkilega, að væntan-
legar ráðstafanir stjórnvalda muni
ekki skerða kjaraatriði nýgerðra
samninga á vinnumarkaðinum. Ef
Geir Hallgrimsson:
Kaupmáttur hefði verið 10%
hærri eftir febrúar-maí-lögum
— en hann er nú eftir að talsmenn „samninga
í gildi“ hafa ráðskast með stjórnvölinn