Morgunblaðið - 04.12.1980, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 04.12.1980, Blaðsíða 18
18 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 1980 breska ríkisolíufyrirtækið BNOC, en af því verða keyptar um 80 þúsund lestir af gasolíu á þessu ári og álíka magn á næsta ári. Olíukaupum okkar á næsta ári mun að öðru leyti verða fram haldið við Sovétríkin, nema keypt- ar munu verða um 20 þúsund lestir af benzíni frá Noregi. Rík ástæða er til þess að leggja á það áherzlu, að við reynum að treysta olíukaup okkar betur en hingað til með samningum á föstu verði, því oliukaup sem byggjast á „spot- markaði" gefast ekki vel til lengd- ar, enda mikilli óvissu háð. Talið er að við þurfum um 170 þúsund lestir af svartolíu á næsta ári, en Sovétríkin hafa neitað að selja okkur nema 110 þúsund lestir og er því ófyrirséð um útvegun á annarri svartolíu. Á undanförnum árum höfum við keypt þunna svartolíu af mjög góðum gæðum af Sovétríkjunum og greitt aukalega um 2 dollara fyrir tonnið m.v. verðskráningu í Rotterdam á mjög þykkri svart- olíu. Þessi kaup á þunnri svartolíu hafa verið þess valdandi, að við höfum getað notað hana til brennslu á aðalvélar yfir 50 togara og 3ja loðnuskipa og sparað með því mikla fjármuni. Nú syrtir í álinn í þessu efni, því svartolía hefur hækkað til mikilla muna í haust á Rotterdammarkaöi eða úr 187 dollurum í september í 242 dojlara nú. I nýgerðum samningi við Sov- étríkin var samið um 17 dollara aukagreiðslu fyrir gæði í stað 2 dollara áður og bætist sú hækkun við markaðsverðshækkunina. Aukin útgjöld af þéssu tilefni nema um 60 milljónum króna fyrir hvern togara af minni gerð og 75 milljónum kr. fyrir hvern togara af stærri gerð á ári. Samtals nemúr þessi útgjaldaauki 3.135 milljónum króna og er þá ekki tekið tillit til breytinga á gengi, heldur er hér eingöngu um erlenda verðhækkun að ræða. Áhrif þessara breytinga valda auknum halla á útgerð togaranna, sem nemur 3,5% af tekjum, og þyrfti því að hækka olíugjald utan skipta um 3,5%, ef jafna á þetta áfall. Verðmunur á gasolíu og svartolíu mun því minnka til mikilla muna og draga úr þeim sparnaði, sem brennsla á svartolíu hefur haft í för með sér. OLfUGJALDIÐ Vegna þeirrar miklu hækkunar, sem varð á olíu í upphafi sl. árs, var lögfest olíugjald til fiskiskipa, er fiskkaupendur greiða til þess að mæta að hluta verðhækkun á olíu og hefur gjald þetta ekki kómið til hlutaskipta. Við mat á þörf olíu- gjalds hefur öll aflaaukning flot- ans verið látin mæta olíuhækkun- inni, svo og sparnaður af brennslu svartolíu, áður en þörfin fyrir olíugjaldið er metið. Gjald þetta hefur verið mishátt eða allt frá 2%% til 12%, en það er nú 7,5% og er lögfest til næstu áramóta. Gjaldi þessu hefur verið and- mælt af sjómönnum á þeirri forsendu að það rýrði skiptakjör- in. Samt hafa þeir á tveimur sl. árum samþykkt fiskverð, sem þó hefur verið byggt á misjafnlega háu olíugjaldi, nema 1. okt. sl. Vegna þess, að sjómenn fá greiddan aflahlut er ekki hægt að bæta útgerðinni skaðann af olíu- hækkuninni, nema tekjur komi til útgerðarinnar utan hlutaskipta, ella hagnast sjómenn á olíuhækk- uninni. Forystumenn sjómanna hafa marg lýst því yfir, að þeir ætluðu sér ekki að hagnast á óförum útgerðarinnar vegna hækkana á olíu, en mótmæla því svo í hinu orðinu, þegar koma á tekjum til útgerðarinnar utan skipta, til þess að standá undir olíuhækkuninni, sem aftur tryggir það að þeir komist á sjó til þess að afla þess fiskjar, sem þeir fá aflahlut af. Svona ósamræmi á afstöðu er ósæmandi. Svo virðist að mikils misskiln- ings gæti um olíugjaldið, sem er hluti af fiskverði, en kemur ekki til hlutaskipta. Árin 1974 og 1975 var farin önnur leið í þessu efni, en þ^var lagt á útflutningsgjald, en tekjur af því runnu í sjóð er greiddi niður olíuna. Þetta kerfi mismunaði mönnum á þann veg að þeir sem vel fiskuðu og lítilli olíu eyddu, greiddu fyrir hina, sem lítið fiskuðu og eyddu mikilli olíu. Allir voru sammála því að leggja þetta kerfi niður 1976 og voru þá hlutaskiptin lækkuð til jafns við niðurfellingu útflutningsgjalds- ins. Það er ekkert kerfi til í þessu efni, sem ekki kemur við einhvern. Utvegsmenn hafa verið reiðubúnir til þess að mæla með, að olíugjald- ið yrði fellt niður, ef samningar tækjust um það að draga jafngildi þess frá óskiptum afla. Það myndi virka á þann veg, að þeir sjómenn, sem lítilli olíu eyddu, myndu hagnast á breytingunni, en öfugt hjá þeim sem miklu eyddu. Þessa breytingu hafa samtök sjómanna enn ekki viljað fallast á, þótt fullvíst sé, að hún myndi bæta hlut þeirra í heild, vegna þess að minni olíu yrði eytt. Á síðustu vetrarvertíð gerðist það, að tveir bátar af sömu stærð með sömu stærð af vél, gerðir út frá sömu útgerð og fiskuðu jafn mikið, eyddu svo mismikilli olíu, að annar eyddi tvöfalt á við hinn. Skipstjóri á loðnubát tjáði mér að hann eyddi 150 lítrum af olíu á klst., þegar hann keyrði vélina með því álagi, að báturinn gengi 12 sjómílur á klst. en þegar vélin var keyrð með því álagi að bátur- inn gekk 13 sjómílur, þá eyddi vélin 300 lítrum af olíu eða tvöfalt meira. Af þessum dæmum má ljóst vera, hve sameiginlegt áhugamál það hlýtur að vera fyrir sjómenn og útgerðarmenn að spara olíu og það hlýtur helzt að gerast þegar það er báðum til hags. Enn ein leið er fær í þessu efni, en það er niðurgreiðsla af opin- beru fé, eins og gert er í nágranna- löndunum. Ákvörðun um leiðir í þessu efni hljóta að vera í höndum þeirra, sem landinu stjórna á meðan ekki tekst samkomulag um lausn milli viðkomandi aðila. Því miður bendir ekkert til þess, að samkomulag geti tekizt um lausn þessa máls á næstunni, og verða því stjórnvöld að taka afstöðu til þess, með hvaða hætti það verður leyst eftir áramót. KJARASAMNINGAR Kjarasamningar eru lausir við samtök sjómanna. Sjómenn hafa borið fram margvíslegar kröfur, m.a. kröfu um hækkun hluta- skipta, frítt fæði, aukið orlof, auknar greiðslur í veikinda- og slysatilfellum, hækkun á greiðslu í lífeyrissjóð og margt fleira. LIU hefur lagt fram óskir um breytingar á ýmsum ákvæðum samninganna til þess að gera þá skýrari. Einnig var lögð fram ósk um breytingar á ákvæðum samn- inga og laga um greiðslur í veikinda- og slysatilfellum. Síð- astliðið vor voru lögfest ný ákvæði um þetta efni, sem samtökum sjómanna var lofað í einhverri útgáfu af loforðalista um félags- málapakka. Verða það að teljast vafasöm vinnubrögð af stjórnvöld- um að lofa einu og öðru á kostnað þriðja aðila, í þessu efni á kostnað útgerðarinnar, án þess að kynna sér í neinu viðhorf þeirra sem greiðslurnar eiga að inna af hendi. Það hljómar einnig einkennilega, að þeir, sem telja frjálsan samn- ingsrétt ófrávíkjanleg' mannrétt- indi, skuli í tíma og ótíma vera tilbúnir að koma aftan að viðsemj- anda sínum með óskir til stjórn- valda um beina íhlutun í samn- ingsrétt ef þeir telja sér það til framdráttar þá stundina. I vor gerðist það að svokölluð staðgengilsregla 'var tvöfölduð, þannig að greiða skal fullan afla- hlut þeim sem veikir eru eða slasaðir í 2 mánuði í stað eins áður, auk kauptryggingar í allt að 5 mánuði til viðbótar eftir að viðkomandi hefur verið í þjónustu útgerðarmanns tiltekinn tíma. í tillögum LÍÚ um breytingu á sjómannasamningum er gert ráð fyrir að greiða föst laun í allt að 2 mánuði, er væru allt að 30% hærri en kauptrygging og væru þá greiddar til háseta um 700 þúsund krónur á mánuði. Til viðbótar væri greitt í allt að 10 mánuði um kr. 530 þúsund á mánuði eða alls í eitt ár ef um væri að ræða svo löng forföll. Með þessari breytingu væru sjómenn vel tryggðir í forföllum vegna veikinda eða slyss, sérstaklega ef um langvarandi veikindi eða meiriháttar slys væri að ræða. í staðinn létu þeir af hendi rétt til aflahlutar á fyrstu 2 mánuðunum, en það félli nú frekar undir að afsala sér happdrættisvinningi í stað öryggis til lengri tíma. Með breytingu eins og þessari væri eðlilegt að sjúkrasjóður félli niður vegna þess að tilgangur hans væri nær enginn, en í þess stað höfum við lagt til að hann lækki úr 1% í 0,3%. Með þessu fyrirkomulagi ynnist það, að útgerðin gæti tryggt sig fyrir greiðslu þessara réttinda, en það getur hún ekki í dag vegna óvissu um hvað greiða skuli. Samkomulag hefur orðið, um að láta koma til framkvæmda 9,5% hækkun á kauptryggingu og öðr- um kaupliðum frá 1. nóv., þótt ekki hafi tekizt að koma á nýjum kjarasamningum. Stefnt er að því að fæðispeningar sjómanna á skuttogurum og loðnuskipum geti hækkað frá næstu áramótum um 25% vegna hærri fæðiskostnaðar, sem stafar af lengri útivist. Allt er hins vegar í óvissu um, hvenær tekst að koma á nýjum kjara- samningum, en þangað til, verður unnið eftir þeim gömlu með þeirri breytingu sem ég lýsti hér að framan. STJÓRNLEYSI í EFNAHAGSMÁLUM Við búum nú við ótryggt stjórn- arfar og aðgerðarminni ríkis- stjórn í stjórn efnahagsmála en nokkru sinni fyrr, og er þó langt til jafnað. Verðbólgan eykst hröð- um skrefum með ófyrirsjáan- legum afleiðingum. Aðföng út- gerðarinnar eru tengd gengi og vextir og verðtrygging lána við verðbólgustig. Rekstur sem í dag getur gengið er á morgun kominn í óefni. Allt bendir til, að fiskverð verði að ákveða mánaðarlega eða vikulega ef halda á í við verðbólg- una. Fyrir fáum árum var fiskverð ákveðið í ársbyrjun fyrir allt árið, en að undanförnu hefur það verið ákveðið 4 sinnum á ári. Svo virðist sem verkalýðshreyfingin hafi tek- ið ástfóstri við verðbólguna því hún neitar fyrirfram öllum tillög- um, sem beinast að hjöðnun henn- ar, eða að viðnám verði sýnt gegn henni, þótt enginn skaðist meira á ástandinu en hinn lægst launaði í þjóðfélaginu. Hið margrómaða samráð virðist því vera gagnslaust með öllu og þeir sem kjörnir hafa verið til þess að stjórna þjóðinni verða að taka á sig rögg og aðhafast eitthvað til gagns. Valkostir eru ekki margir. Ef viðhalda á kaupmættinum verður að minnka skatta og draga úr félagslegri þjónustu og fram- færslu og færa peningana aftur til fólksins. Ef viðhalda á óbreyttri þjónustu og bruðli á almannafé verður að minnka kaupmáttinn. Ég held að varla geti leikið vafi á, að báðar leiðirnar verður að fara og fórn á kaupmætti mun vinnast upp síðar, þegar jafnvægi hefur komizt á á ný. Það er óhugsandi að atvinnuvegirnir geti keppt við erlenda aðila, sem búa við allt aðra verðlagsþróun. Vexti, sem eru í hlutfalli við verðbólgustig, er ekki unnt að greiða. Lánsfé verður hinsvegar ekki til ef það er ekki verðtryggt. Við erum í vítahring sem við verðum að komast úr. Um næstu áramót á að ákveða nýtt fiskverð. Vegna víxlgengis verðlags og launa undanfarna mánuði þarf fiskverðsbreyting að verða veruleg. Það mun aftur hafa áhrif á gengið og svo koll af kolli. Við höldum því þennan aðal- fund í hringiðu launa- og verð- hækkana og framtíðin er óviss. Við, sem fáum þessari þróun ekki ráðið, munum þó einbeita okkur að því að tryggja að auðlindin í hafinu verði ekki skert, en hún er sá grundvöllur sem allt byggist á um framtíð þessarar þjóðar. Ég þakka samstarfsmönnum mínum í stjórn LIÚ furir ánægju- legt samstarf og starfsfólki sam- takanna fyrir vel unnin störf og segi þennan 41. aðalfund LIÚ settan. SÍB um lagasetningaráform: „Þess eru dæmi, að slík lög hafi ekki verið virt“ MORGUNBLAÐINU barst í gær fréttatilkynning frá Sambandi íslenzkra hankamanna. þar sem m.a. er minnt á, að þess séu dæmi að lög hafi ekki verið virt, sem sett hafi verið á launþegahópa. sem staðið hafi í kjarabaráttu. Fréttatilkynningin er send í til- efni ummæla bankamálaráð- herra í blöðum í gær og er svohljóðandi: „í dagblöðúnum í dag, 3. des- ember 1980, getur að líta einkar athyglisverðar hugleiðingar bankamálaráðherra, Tómasar Árnasonar, um lagasetningu til þess að stöðva kjarabaráttu fé- lagsmanna Sambands íslenskra bankamanna. Hugleiðingar þessar eru þeim mun athyglisverðari, að ráðherrann lætur þess jafnframt getið, í a.m.k. einu dagblaðanna, Morgunblaðinu, að hann muni nú ekki nákvæmlega um hvað kjara- deila bankamanna snúist. I þessu sambandi er rétt að minna ráðherrann á, að kjaradeila bankamanna nú snýst einkum og sér í lagi um, að viðsemjendur bankamanna standi við kjara- samninga, sem gerðir voru á árinu 1977. Til viðbótar hugleiðingum bankamálaráðherra um lagasetn- ingu til þess að brjóta á bak aftur kjarabaráttu bankamanna, hefði verið fróðlegt að fá fram sjónar- mið hans og skoðanir á frjálsum samningsrétti launþega. Ráðherrann segir í einu blaða- viðtalanna í morgun, að þess séu mýmörg dæmi að ríkisvaldið grípi inn í kjarasamninga með laga- setningu. Á móti má benda ráð- herranum á, að þess eru líká dæmi, að slík lög hafi ekki verið virt. í blaðaviðtölum segir banka- málaráðherra, að hann telji ákaf- lega óheppilegt þegar einstakir hópar, eins og t.d. bankamenn, reyni að „brjóta sig út úr þeim launamálafarvegi, sem samninga- málin eru í eftir samningana við BSRB og BHM“. Þetta er einkar athyglisverð yfirlýsing í ljósi þess, að meginbarátta Sambands ís- lenskra bankamanna snýst um að staðið verði við samninga frá 1977, og varðar 3% grunnkaupshækkun, en almennar launahækkanir sem samið hefur verið um frá því BSRB og BHM sömdu, eru á bilinu frá 9 til 15 af hundraði. Loks er rétt að minna banka- málaráðherra á, að engar raun- verulegar viðræður hafa átt sér stað um kjaramál bankamanna síðan um mánaðamótin september — október sl. Öll áform hans um að brjóta á bak aftur baráttu bankamanna fyrir sanngjörnum kröfum sínum, eru dæmd til að mistakast. Baráttan mun halda áfram þrátt fyrir hvers konar ólög, sem engan vanda leysa, en magna hann hins vegar upp.“ Jólabazar sjálfstæðis- kvenna á Sauðárkróki verður á laugardaginn Sauðárkróki. 3. desember. Sjálfsta*ðiskvennafélag Sauð- árkróks heldur sinn árlega jólahazar í félagsheimilinu Bifröst nk. laugardag klukkan 14.00. Eins og jafnan áður verða þar á boðstólum margir góðir munir á hagstæðu verði og því tilvalið að gera þar góð kaup. Þeir, sem einkum hugsa um magann, geta fengið keyptar stríðstertur og annað bakkelsi. Á jólabazar sjálfstæðiskvenna selzt ævinlega allt upp á skammri stundu og er ekki að efa að svo verði einnig nú. Félagið hélt nú nýverið aðal- fund sinn. í upphafi hans minntist Minna Bang tveggja látinna félaga, þeirra Astu Kristmundsdóttur og Ólínu Björnsdóttur, en sú síðarnefnda var um árabil formaður félags- ins. Stjórn Sjálfstæðiskvennafé- lags Sauðárkróks skipa nú: Birna Guðjónsdóttir formaður, Fjóla Guðbrandsdóttir varafor- maður, Minna Bang gjaldkeri, María Dagsdóttir ritari og Guð- björg Guðmundsdóttir með- stjórnandi. — Kári Systir okkar. t SÓLVEIG ARNADÓTTIR, Byggöarenda 22, verður Jarösungin frá Fríkirkjunni í Reykjavík föstudaginn 5 desember nk. klukkan 13.30. Margrét Árnadóttir, örn Árnason, Jón Árnason, Ólatur Árnason.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.