Morgunblaðið - 04.12.1980, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 1980
Launasjóður ríthöfunda:
Tillaga um
ekki annað
endurskoðun,
fyrirkomulag
Endurskoðun eðlileg
Salome Þorkelsdóttir (S) sagð-
ist ekki sjá annmarka á því þó
Alþingi endurskoði eigin laga-
setningu. Það þyrfti á engan hátt
að stangast á við það að Rithöf-
undasambandið sjálft hefur séð
ástæðu til hins sama. Rithöfunda-
sambandið sé þá væntanlega bet-
ur undir það búið að gefa umsagn-
ir og veita samráð þeirri nefnd,
sem Alþingi felur þessa endur-
skoðun af sinni hálfu.
Mótmæli gegn „pólitískri úthlutun“ snerta ekki
efnisatriði tillögunnar, sagði Steinþór Gestsson
Halldór Blöndal (S)
mælti sl. þriðjudag fyrir
tillögu um skipun nefndar
af hálfu menntamálaráðu-
neytis „til að athuga og
endurskoða lög um launa-
sjóð rithöfunda og reglu-
gerð þeim lögum sam-
kvæmt. Nefndin skal skip-
uð eftir tilnefningu þing-
flokka og skila áliti áður
en næsta reglulegt Alþingi
kemur saman“.
Óánægja
fjölmenns hóps
rithöfunda
Halldór Blöndal sagði tillögu
sama efnis hafa verið flutta á
síðasta þingi vegna „mikillar
óánægju og andmæla fjölmenns
hóps rithöfunda út af síðustu
úthlutun starfslauna úr Launa-
sjóði rithöfunda". Ýfingar með
mönnum, m.a. listamönnum, út af
skáldalaunum eða starfslaunum,
eru ekki nýmæli.
skuli skipuð eftir tilnefningu
þingflokka til þess að endurskoða
gildandi lög um Launasjóð rithöf-
unda. Ef þessi nefnd kemst að
þeirri niðurstöðu, að hér sé hvergi
hægt að hagga neinum staf til
betri vegar, þá mun álitsgerðin að
sjálfsögðu vera á þá lund. Ef
niðurstaðan verður hins vegar sú
að hlutum megi venda til betri
vegar eða lagfæra í' ljósi reynsl-
unnar, þá er að hyggja að því máli
með jákvæðum og framsýnum
huga. Tillagan felur því ekki í sér
sé enn að störfum. Guðrún las upp
bréf og undirskriftalista, þar sem
m.a. koma fram mótmæli gegn
því að launum og styrkjum til
listamanna verði úthlutað eftir
„pólitísku kvótakerfi fremur en
listrænu mati“. Það væri hinsveg-
ar sagði Guðrún, „mat „ákveðinna
afla“ að rifta því samkomulagi
sem ríkt hefur um nokkurra ára
skeið innan Rithöfundasam-
bandsins. En ég held að samband-
ið eigi að fá að vera í friði í þessu
efni.“
jákvæðar afleiðingar í för með
sér.“
Ekki framlag
rithöfunda
Ólafur Þ. Þórðarson (F) sagði
það rangt að söluskattur af bók-
um, sem kaupendur greiddu að
fullu, væri framlag rithöfunda.
Hann sé framlag kaupenda bók-
anna. „Það vekur undrun mína að
formaður Rithöfundasamtakanna
skuli telja það máli sínu til
framdráttar að tala um „pólitískt
kvótakerfi" þegar hann hefur
sjálfur ekki gætt þess að úthluta
eftir hæfileikum, samanber at-
Röksemd
sem stenzt ekki
Steinþór Gestsson (S) sagði
það hina mestu firru að Alþingi
komi ekki við endurskoðun laga,
sem snertu einstök hagsmuna-
eða félagasamtök. „Ekki er hægt
að koma við breytingu á viðkom-
andi lögum, þó tillaga þar um
komi fram utan þings, án þess að
Alþingi fjalli þar um. Þau and-
mæli sem hér hefur tíðast verið
vitnað til, þ.e. á þeim lista sem
mér og öðrum þingmönnum var
sendur, eru að aðalefni mótmæli
gegn því að lögunum verði breytt
svo að þingkjörin nefnd úthluti úr
En tímarnir hafa breytzt, sagði
Halldór, og eðlilegt, að þessi mál
séu í endurskoðun eins og raunar
er viðurkennt af Rithöfundasam-
bandinu, þar sem það hefur sjálft
kjörið nefnd til þess að athuga
þessi mál. Síðan rakti H.Bl.
ákvæði og framkvæmd þessara
laga í ítarlegu máli. Hann benti
og á að ekki hefði verið staðið við
fyrirheit frá því í tíð ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar að viðmið-
un fjárframlags skyldi tekin af
söluskatti af bókum, en sá skattur
hefði hækkað úr 20 í 23 ‘Æ %.
Klögumál ganga
á víxl
Halldór Blöndal sagði Njörð P.
Njarðvík hafa staðhæft í Þjóðvilj-
anum að um „persónulegar
ofsóknir" sé að ræða hjá þeim
rithöfundum, sem mótmælt hafi
framkvæmd úthlutunar. A hinn
bóginn hafi rithöfundur, sem er á
gagnstæðri skoðun, komizt svo að
orði, að til þess að komast í hæstu
flokka í Launasjóði rithöfunda
þyrfti að uppfylla 2 skilyrði, að
styðja núverandi formann Rithöf-
undasambandsins og vera „í eða
utan á Alþýðubandalaginu".
Þannig ganga klögumálin á víxl.
Vitnaði Halldór til greinar eftir
Jón Óskar skáld um þetta efni í
Mbl. 10. maí sl., þar sem hann
svarar formanni Rithöfundasam-
bandsins og gagnrýnir sjónarmið
hans harðlega.
Efni tillögunnar
Halldór Blöndal sagði efni
þessarar tillögu það eitt að nefnd
fliwnci
ákveðnar breytingar, aðeins
endurskoðun á lögum, sem sýnt
hafa sig umdeild, og endurskoðun
allra laga er nauðsynleg eftir
reynslutímabil og í ljósi nýrra
viðhorfa. Fá lög standa óbreytt
Iangtímum saman heldur þróast í
tímans rás.
Heiðurslaun
— Lífeyrissjóður
fyrir listamenn
Þá vék Halldór að heiðurslaun-
um listamanna. Það ríkir „full-
mikil íhaldssemi". Gjarnan má
fjölga þeim er þessi laun þiggja og
vera rausnarlegri á fjárframlög
en verið hefur hin síðari árin.
Rithöfundar og raunar fleiri
listamenn hafa yfir höfuð lítið
öryggi á efri árum, er elli sækir
þá heim. Þeir hafa ekki aðgang að
neinum lífeyrissjóði og verða oft
að búa við bág kjör. „Ég tel það
því bæði réttlætis- og nauðsynja-
mál, og raunar menningarmál
fyrir okkur, að sæmilega sé búið
að þeim á efri árum, sem bezt
hafa varðveitt tungu okkar og
þjóðararf. Ég hef á þessu stigi
ekki fullbúna tillögu í málinu en
spyr, hvort ekki sé rétt að tryggja
listamönnum kost á aðild að
einhverjum lífeyrissjóði?
Andstætt vilja
rithöfunda
Guðrún Helgadóttir (Abl)
sagði m.a. að á fundi í Rithöf-
undasambandinu í júní 1979 hefði
verið samþykkt að ekki væri
ástæða til. að breyta lögum né
reglugerð hér að lútandi. A aðal-
fundi þess sl. sumar voru hinsveg-
ar kjörnir þrír rithöfundar í
nefnd, sem skoða átti málið og
skila tillögum að ári. Engar til-
lögur komu fram frá henni um
endurskoðun laganna, heldur ein-
ungis reglugerðarinnar. Spánskt
væri að sjá þessa tillögu hér og nú
meðan nefnd sambandsins sjálfs
Ríkir
klofningur
Halldór Blöndal sagði skiptar
skoðanir meðal rithöfunda um
þetta mál. Þær undirskriftir gegn
„pólitísku kvótakerfi", sem Guð-
rún hefði vitnað til, gætu naum-
ast spannað andmæli gegn því áð
Alþingi endurskoði lög sem það
hefur sjálft sett, „enda tillaga
mín efnislega eingöngu þar um.
Það liggur fyrir," sagði Halldór,
„að sú gagnrýni frá rithöfundum
sjálfum á úthlutun sl. árs hefur
haft þau áhrif að stjórn Launa-
sjóðs fer gætilegar í störf sín nú
en þá. Ég vil síður en svo gera
neitt til að skemma fyrir rithöf-
undum, þvert á móti. En athugun
til að leiða í ljós, hvort ríkjandi
kerfi hefur reynzt nægjanlega vel
eða hvort betur megi að málum
standa, getur ekki haft nema
KLAUSTURIIÓLAR, listmuna-
uppboð Guðmundar Axelssonar.
efna til 75. uppboðsins nk.
fimmtudag 4. desember í Súlna-
sal Hótel Sögu kl. 20.30 síðdegis.
Á uppboðinu verða seld mynd-
verk af ýmsu tagi, málverk, stytt-
ur og veggskildir. Verkin eru
unnin úr olíu, vatnslitum, tússi og
rauðkrít, pastellitum, rostungs-
tönn og kopar.
Alls verða seld 86 myndverk á
uppboðinu.
Segja má, að það sem helzt
einkennir þetta uppboð sé í fyrsta
lagi nokkrar myndir eftir gömlu
meistarana, þar á meðal stórt
Kjarvalsmálverk, 102x87 cm,
grænleitt hraunlandslag frá árun-
um 1938—1944. Auk þess eru
nokkrar aðrar myndir Kjarvals,
þ.á m. frá Þingvöllum. í öðru lagi
gerist það nú mjög fátítt að
myndir eftir Nínu Tryggvadóttur
séu á boðstólum. En á þessu
hugasemdir 43 rithöfunda á sl.
ári. Hinsvegar er þessi löggjöf
það ung (1975) að reyna má betur
á hana áður en endurskoðun fer
fram. Ég er því hlynntur því að
betur verði látið reyna á, hvort
framkvæmd í höndum sambands-
ins getur ekki blessast."
3ja manna nefnd
til 3ja ára
Guðrún Helgdaóttir sagði 3ja
manna nefnd, kjörna af samband-
inu til 3ja ára , annast úthlutun
úr sjóðnum. Út í hött sé að væna
formann sambandsins um íhlutun
hana varðandi. „Ég held að
óánægja þeirra 43 rithöfunda,
sem til hefur verið vitnað, hafi
ekki beinst gegn lögunum né
sambandinu, heldur þá e.t.v. þess-
um þrem mönnum,.sem nefndina
skipuðu."
uppboði verða tvær seldar: Klippi-
mynd og gömul skólamynd frá
fyrstu listamannsárum Nínu,
Baldursbrár.
í þriðja lagi er „millikynslóðin"
í íslenzkri myndlist kynnt að
þessu sinni. Má þar til nefna
myndir eftir Höskuld Björnsson,
sjávarmynd, málverk eftir Svein
Þórarinsson, Magnús Á. Árnason,
mynd eftir Tryggva Magnússon,
stóra olíumynd eftir Magnús
Jónsson prófessor, Þingvallamynd
eftir Gunnlaug Blöndal og mál-
verk eftir Jón Jónsson, Eyjólf
Eyfells, og stúlkumynd eftir Rík-
harð Jónsson, skorna í rostungs-
tönn. Septembersýningarmenn,
hinir fyrri og síðari, eiga mörg
verk á þessu uppboði, m.a. Þor-
valdur Skúlason, Kristján Davíðs-
son, Jóhannes Jóhannesson, Eirík-
ur Smith, Kjartan Guðjónsson og
Karl Kvaran.
sjóðnum. Þetta eru því alls ekki
andmæli gegn þeirri tillögu sem
hér er til umræðu, enda felur hún
ekkert slíkt í sér. Notkun Guðrún-
ar Helgadóttur á þessum „and-
mælum" í þessari umræðu hefur
því takmarkað vægi.“
Könnun á
hvort betur megi
fara
Halldór Blöndal vitnaði til
gildandi laga um Launasjóð rit-
höfunda: „Rétt til greiðslna úr
sjóðnum hafa íslenzkir rithöfund-
ar og höfundar fræðirita. Heimilt
er að greiða úr sjóðnum fyrir
þýðingar úr íslenzku." Þegar
þetta lagaákvæði er skoðað ofan í
kjölinn kemur í ljós að Rithöf-
undasamband Islands er e.t.v.
ekki eini aðilinn sem þetta mál
varðar.
Einnig verða seld málverk eftir
Ragnar Pál, Pétur Friðrik, Örlyg
Sigurðsson, Gísla Sigurðsson,
Braga Hannesson, Hafstein Aust-
mann, Benedikt Gunnarsson, Sig-
urð Sigurðsson, gamlar myndir
eftir Sverri Haraldsson og stærð-
eflis rauðkrítarmynd eftir Flóka,
auk fleiri mynda eftir hann.
Þá má geta þess, að á uppboðinu
er stórt olíumálverk eftir Kristínu
Jónsdóttur og Bláfjallahringur
eftir Jón Stefánsson — auk
tveggja koparskjalda eftir Einar
Jónsson myndhöggvara. Á síðustu
stundu var svo ákveðið að selja á
uppboðinu olíumálverk eftir Jón
Trausta, rithöfund. Verkið er af
Baulu í Borgarfirði og merkt 1915.
Mjög sjaldgæft er að verk eftir
Jón Trausta séu seld á uppboði.
Uppboðið hefst að Hótel Sögu
fimmtudaginn kl. 20.30, en mynd-
irnar eru til sýnis í dag kl.
10.00-17.00 að Hótel Sögu.
86 myndverk á uppboði
Klausturhóla í kvöld