Morgunblaðið - 25.02.1981, Page 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1981
Valdaránstilraunin á Spán
Einn þjóðvarðliðanna, sem tóku spænska þinghúsið, stekkur út um
glugga á byggingunni i þann mund er uppreisnin sigldi i strand.
Löifrettlumenn, sem héldu tryKKð við konunKÍnn, taka á móti
honum. Ýmsir þjóðvarðliðar fóru út um kIukku á byKKÍnKunni
áður en uppgjöfin fór fram.
„Lengi lifi
frelsið, lengi
lifi lýðræðið“
— hrópuðu þingmennirnir
þegar þjóðvarðliðar
höfðu gefist upp
Madrid. 24. febrúar. AP.
ANTONIO Tejero Molina,
ofursti. leiðtoKÍ þjciðvarðlið-
anna, sem í kut Kerðu tilraun
til valdaráns á Spáni ok tóku í
KÍslinKU þinKmenn ok ráðherra
rikisstjórnarinnar, Kafst i daK
upp fyrir yfirboðara sinum úr
þjóðvarðliðinu. Jose Aramburu
hershöfðinKja.
Eftir uppKjofina var Tejero
ekið strax á brott, en áður
höfðu yfirvöld tilkynnt, að fall-
ist heíði verið á þá kröfu hans,
að formleK uppKjöf færi fram i
aðalstöðvum Franciscos Franc-
os, fyrrum einræðisherra, sem
lést árið 1975.
ÞeRar þingmennirnir gengu út
úr þinghúsinu voru þeir hylltir
af þúsundum manna og þeir
hrópuðu fagnandi til mannfjöld-
ans: „Lengi lifi frelsið, lengi lifi
lýðræðið." Haft var eftir sósíal-
istanum Francisco Yuste, að
Tejero hefði sjálfur tilkynnt
gíslunum endalok valdaránstil-
raunarinnar.
„Þið getið nú farið héðan,"
sagði Tejero. „Ekkert mun verða
að. Það eina, sem mun gerast, er
að ég verð að gjalda fyrir þetta
með 30—40 árum í fangelsi."
Antonio Tejero Molina ofursti
gafst upp þegar rúmur helming-
ur hinna 200 félaga hans hafði
hlaupist undan merkjum. Marg-
ir forðuðu sér úr þinghúsinu
snemma í morgun og gáfu sig á
vald hermönnum eða lögreglu og
aðrir stukku út um glugga á
jarðhæð hússins með byssurnar
um öxl.
Juan Carlos, Spánarkonungur,
flutti útvarps- og sjónvarps-
ávarp til þjóðar sinnar í nótt,
þar sem hann sagðist hafa skip-
að hernum að grípa til allra
tiltækra ráða til að kveða niður
valdaránstilraun þjóðvarðlið-
anna. Hann sagði, að „konung-
dæmið gæti ekki liðið nokkrar
þær aðgerðir, sem trufluðu lýð-
ræðislega stjórnarhætti í anda
stjórnarskrárinnar" og hvatti
fólk til að gæta stillingar sinnar.
Juan Carlos konungur er yfir-
maður spænska hersins og var
klæddur einkennisbúningi þegar
hann flutti ávarpið. Örfáum
mínútum síðar höfðu hermenn
tekið sér stöðu á mikilvægum
stöðum í höfuðborginni og komið
til liðs við lögregluna fyrir utan
þinghúsið.
„Leggist niður, leggist
niður, allir í gólfið“
London, 24. febrúar. — AP.
ÞINGMENNIRNIR á spánska
þinginu, Cortes, horfðu á það i
hljóðri undran þegar þjóðvarðlið-
arnir ruddust skyndilega inn i
þingsalinn seint f gærdaK, segir
breskur fréttamaður frá BBC,
Christopher Morris að nafni. i
breska sjónvarpinu i nótt, en hann
varð vitni að atburðinum. Að hans
sögn var enginn augljós aðdrag-
andi að valdaránstilraun þjóðvarð-
liðanna og ekkert, sem gefið gat i
skyn hvað i vændum var.
„Allt í einu heyrðist eitthvert
umstang í ganginum fyrir utan og
þjóðvarðliðarnir ruddust inn í sal-
inn um tvennar dyr undir forystu
ofursta, sem veifaði skammbyssu
yfir höfði sér. Hann strunsaði
ógnvekjandi á svip í átt að ræðu-
stólnum og beindi byssunni að höfði
þingforsetans en þingmennirnir
horfðu á og máttu ekki mæla af
undrun. Ofurstinn, sem var baðaður
ljósi sjónvarpsmyndavélanna, hróp-
aði þá til þingmanna: „Leggist
niður, leggist niður, allir í gólfið."
Morris sagði, að nú hefðu ein-
hverjir æpt og þjóðvarðliðarnir
hefðu þá tekið að skjóta af byssum
sínum upp í loftið.
„í ringulreiðinni, sem varð þegar
brotum úr múrhúðinni rigndi yfir
Frásögn bresks
fréttamanns, sem
vitni var að valda-
ránstilraun þjóð-
varðliðanna
salinn, meiddust einhverjir þing-
mannanna en enginn þó alvarlega,"
sagði Morris og lýsti því þegar
þjóðvarðliðarnir þustu að honum og
öðrum fréttamönnum þar sem þeir
höfðu leitað skjóls fyrir kúlnahríð-
inni nálægt upptökuvélunum. Á
meðan héldu aðrir þjóðvarðliðar
áfram að skjóta upp í loftið.
„Hreyfið ykkur ekki,“ sagði ungur
þjóðvarðliði við okkur óstyrkri
röddu og miðaði á okkur vélbyssu
með fingur á gikknum. Þetta var
erfið stund, en að lokum linnti
skothríðinni og undarleg þögn færð-
ist yfir þingsalinn."
Morris sagðist hafa fylgst með
forsætisráðherraefninu, Leopoldo
Calvo Sotelo, þar sem hann lá
flötum beinum undir stól, en and-
spænis honum var Felipe Gonzalez,
leiðtogi stjórnarandstöðuflokks
sósíalista, sem horfði „ringlaður á
svip á ofurstann undan borðinu
sínu“. Fjórum sætaröðum aftar var
leiðtogi kommúnistaflokksins,
Santiago Carillo.
„Þessir forystumenn hins unga,
spánska lýðræðis voru augsýnilega
skelkaðir," sagði Morris í breska
sjónvarpinu, „en þjóðvarðliðarnir
hrópuðu: „Hafið hægt um ykkur, þá
verður engum mein gert.““
Morris sagði að þjóðvarðliðarnir
hefðu ruðst inn í þingsalinn um það
bil tuttugu mínútum eftir að full-
trúar sósíalista höfðu tekið að trufla
þingstörfin með því að kalla i sífellu
nafn Adolfos Suarezar, sem sagði af
sér forsætisráðherraembætti fyrir
þremur vikum. Þeir hefðu þó lagt af
hrópin þegar byssum var skyndilega
beint að þeim og seinna hefðu allir
frammámenn þingsins verið leiddir
á brott.
Eftir um klukkustund voru
fréttamenirnir færðir úr þingsaln-
um og farið með þá eftir gangi, sem
þéttskipaður var þjóðvarðliðum.
Morris sá, að einnig var verið að
fara með starfsmenn þingsins út úr
húsinu og þ.á m. einn, sem hafði
særst, því að það lagaði blóð úr sári
á hendi hans.
„Okkur var sagt, að við gætum
farið frjálsir ferða okkar," sagði
Morris.
Adolfo Suarez (i stiganum) horfir á þjóðvarðliða áreita varaforsætisráðherra Spánar, Guttierrez
Mellado. i spænska þinginu.
Þjóðvarðliðið á sér
blóði drifna sögu
Madrid. 24. (ebrúar. AP.
SPÆNSKU þjóðvarðliðarnir, sem í
gær réðust inn i þinKhúsið i Madrid
og héldu rúmlega 340 þinKmönnum
f gislingu fram undir hádegi f dag,
eiga sér blóðuga sögu i þjónustu
sinni fyrir föðurlandið, blóðuga að
flestra dómi en sjálfir eru þeir
aftur á móti hreyknir af siigulegu
hlutverki sfnu.
Þjóðvarðliðið telur innan sinna
vébanda 65.000 menn, sem staðsettir
eru á 3.200 stöðum á Spáni. Enn er
ekki vitað hve mikinn stuðning
þjóðvarðliðarnir 200, sem valda-
ránstilraunina gerðu, áttu meðal
félaga sinna, en ólíklegt er talið, að
þeir hefðu gert hana ef þeir hefðu
ekki talið hann mjög víðtækan.
Þjóðvarðliðið var stofnað árið
1844 og annaðist upphaflega lög-
reglustörf úti á landsbyggðinni. Á
dögum borgarastyrjaldarinnar,
1936—’39, komu sumir þjóðvarðliðar
til varnar lýðveldinu en flestir
þeirra fylktu sér undir merki Franc-
iscos Francos hershöfðingja, sem í
fjóra áratugi ríkti sem einvaldur á
Spáni. Hlutverk þeirra er nú einkum
baráttan gegn hryðjuverkamönnum,
tollvarsla, þjóðvegaeftirlit og lög-
reglustörf í smærri bæjum.
Þjóðvarðliðið hefur verið einn
helsti skotspónn Eta, aðskilnaðar-
hreyfingar Baska, síðan fylgismenn
hennar gripu til vopna árið 1968, og
a.m.k. 120 þjóðvarðliðar hafa látið
lífið fyrir hendi þeirra. Valdaráns-
tilraunin nú kemur í kjölfar þess, að
Eta-menn rændu fyrir síðustu helgi
þremur ræðismönnum á Norður-
Spáni og ekki fer á milli mála, að
þjóðvarðliðarnir hafa talið þing og
stjórn algjörlega ófær um að bregð-
ast við þeim atburðum af nægilegri
hörku.
Á Spáni er öryggismálum þannig
háttað, að herinn annast einnig
lögreglustörf og lögregluforingjar
eru líka foringjar í hernum. Þjóð-
varðliðið heyrir undir varnarmála-
ráðuneytið og er uppbyggt sem
herafli en hlýðir þó stundum skipun-
um innanríkisráðuneytisins. Fyrir
spánska þinginu hefur lengi vakað
að skilja alveg á milli heraflans og
þjóðvarðliðsins og er sennilegt, að
það hafi einnig ýtt undir árásina á
þinghúsið.
Spænsku þjóðvarðliðarnir hafa
það orð á sér að vera hjálpsamir,
vingjarnlegir og kurteisir þegar þeir
eru að störfum úti á þjóðvegunum en
þeir, sem hafa lent i höndunum á
þeim fyrir einhverjar sakir, hafa
aðra sögu að segja.
I þeirra augum og margra annarra
eru svörtu, þrístrendu hattarnir
tákn fyrir kúgunina og harðneskj-
una, sem viðgekkst á valdatíma
Francos.