Alþýðublaðið - 20.05.1931, Blaðsíða 2

alþýðublaðið
2
Verklegar f ramkvæmdir ríkisics
eða nlðarskurðiir þeirra.
1 rnefndaráliti Haralds Guð-
moindssonar, er hann gaf út á
‘ alþingi i vetur sem minni hluti
fjá rveitin ga nef n dar um fjárlög
fyrir næsta ár og dagsett er 11.
aprii, segir svo:
„Ég tel alveg jafnsjálfsagt ag
nau'ðsynlegt. að áætia tekjurnar
serri næst því, sem ætla má að
þær verði, eins og að fylgja
þeirri reglu um áætlun gjald-
anna. Sé gjaldaáætlunin rétt, en
tekjurnar áætlaðar svo „varlega“,
að þær fari langt fram úr áætl-
un, er ríkisstjörninni þar með
beinlmis gefið undir fót að ráö-
stafa fénu utan fjárlaga til þéirra
• framkvæmda, sem henni eru hug-
stæðastar. Með þessu er fjárveit-
ingávaldið að miklu leyti tekiö
frá alþingi og lagt í 'hendur rík-
isstjórnanna. Reýnsla undanfar-
inna ára sýnir greinilega, hve ó-
hyggilegt þetta er. Tekjufnar
hafa .undanfarið verið áætlaðar j
svo „varlega“, að stjórnin hefir
fengið margar milljónir til ráð-
stöfunar umfram það, sem þurfti
til að standast gjöld þau, er fjár-
lög ákváðu. Þetta fé er nú eytt.
Stjórnin hefir ráðstafað því án
þess að alþingi gæfist einu sinni
kostur á að segja fyrir um, til
hvers það skyldi notað.
Með því stöðugt að áætla tekj-
urnar of lágar er þjóðinni sagt ó-
satt mn það, hversu mikla tolla
og álögur henni er ætiað að
grieiða og hún leynd því, sem hún
á sjálfsagðan rétt á að fá sém
sannasta vitnfeskju uni. Og loks
er sá megingalli á þessari reglu,
að hún veitir tylliástæðu til að
synja um fjárveitingar til'nauð-
synlegra framkvæmda undir því
yfirskini, að eigi sé hægt a ð
leggfa fram þær fjárhæðdr án ;
þéss að afgreiða fjárlögin meö j
tekjuhal!a. Undir þessu yfirskini j
l.efir mörg nauösynleg fjárveít- |
ing verið feld og margföidum !
upphæðum siðan varið til annars
af ríkisstjórninni án fieimildar frá
þinginu,
Vilji þingið í raun og veru
hafa fjárveiiingavaldið í sínum
höndum, verður það að ganga
svo frá fjárlögum, að bæði tekjur
og gjöld séu áætluð sem allra
næst þvi, sem ætla má að þau
verði, og krefjast þess af hverri
ríkisstjórn, að hún fari hvergi
fram úr heimildum fjárlaganna,
svo að nokkru verulegu nenii,
nema sérstök lög skyldi hana tii
þess.
Hin síðari ár hefir verið lagt
svo ríflega fé til verklegra fram-
kffiesmda í fjárlögum, að þess eru
engin dæmi fyrr. Samt hefir
stjórnin tekið sér bessaleyfi og
aukið stórkostlega við ýmsar
þessar fjárveitingar, í sumum ti'I -
felluan um 100% eða meira.
Nú er blaðinu snúið við.
t frv. stjórnarinnar nú er eng-
inn eyrir ætlaður til verklegra
framkvæmda, þegar frá eru tekn-
ir smávægilegir styrkir til einka-
síma, sýsluvega og skólahúsa.
Þetta er megingalli frv. Og rmr
þetta atriði reis sá ágreiningur
innan nefndarinnar, er olli því,
að hún klofnaði. Meiri hlutinn
taldi eigi fært að breyta þessu
og taka upp fjárveitingar til
verklegra framkvæmda. Ég tel
eigi fært að samþykkja fjárlög-
in án þess, að þessu atriði sé
breytt og upp teknar fjárveiti-ngar
til verklegra framkvæmda svo
um muni.
Ríkissjóðurinn er Langstærsti
atvinnurekandinn. á landinu, þótt
ekkert tillit'sé tekið til embættis-
manna og annara fastra starfs-
manna, en a'ð eins litið á þann
hóp daglaunamanna, sem þar
hefir átt sína aðalatvinnu. Auk
framlaga til viðhalds vega'og
annara opinberra mannvirkja
hefir ríkissjóður undanfarin ár
lagt fram stórfé árlega til ný-
bygginga vega, síma, brúa, vita;
hafna, lendingarbóta og alls kon-
ar húsabygginga. Hafa upphæðir
þessar hlaupið á milliónum hvert
síðustu ára. Þúsundir verka-
manna um land alt hafa bygt og
byggja atvinnuvonir sínar á þess-
um frarnkvæmdum. Þúsundir
bænda, sjómanna og útvegs-
manna byggja vonir sínar um
b-æti skiilyrði til sjálfsbjargair á
því, að þessum framkvæmdum
verði haldiÖ áfram. Enn vantar
vegi, síma og brýr um sv-eitir
iliands-ins til að bæta lífsskilyrði
þeirra, sem þær byggja. Enn
vantar vita, sjómerki, - bryggjur,
hafnir og lendingarbætur til að
tryggja líf og starf sjómanna og
fiskimanna. Enn vantar skóla fyr-
ir börn og unglinga. Og atvinnu-
leysið hangi-r eins og svipa yfir
höfði verkalýðs-ins, sem engin
st-arfstæki á og vantar kaupanda
að yinnu sinni.
Ailar þessar vonir þiisun-da
verkamanna, bænda og s-jómann?
á nú að drepa með einu höggi.
Verði frv. stjórnarinnar samþykt,
er úti um þær. Meiri hluti nefnd-
arinnar er sama sinnis- og stjórn-
in. Hún afsakar sig með því, að
„eins og árferdi er nú“ sé ekki
f-ært að veita einn eyri til verk-
legra framkvæmda.
Ég er á gagnstæðri sko-ðun. Ég
lít svo á, að einmitt vegna þess-,
ab árferði og útlit er eins og
það er, sé ailsendis ófært að fella
niður fjárveitingar til verklegra
framkvæmda.
í vetur hafa þúsundir manna í
þorpum og kaupstöðum um land
alt gengið atvinnulausir mánuð-
um saman. Sumir hafa alls enga
vinnu f-engið síðan í haust. I
Reykjavík einni voru sfcrásettir
Afdrlf dr. Wegeners,
Vlðfnl vlð JéiB frá ILassg.
Jón frá Laug leggur af stað í
kvöld kl. 8 með „íslandi" til
Khafnar, en þaðan f-er hann með
Grænlandsfarinu „Hans Egedie“ til
Umanak á vesturströnd Græn-
lands. Ætla-r Jón að flytja vistir
ti.1 VVegeners-leiöangursins, sem
hefir að-albækistöð á vesturbrún
Grænlandsjökuls upp af Uman-ak-
firði.
Vér áttum í morgun tal við
Jón og sagð-i hann nýjustu fregn-
ir iaf afdrifum idr. Wegeners.
M-æltist Jóni á þess-a I-eið:
„t vor var sendur hun-daisileð-a-
Iieiðangur frá aðalbækistöðinni að
leita -Idr. Wegeners og þeirra
hinna fjögra félaga hans, er voru
inni á jöklinum. Jafnframt var
reynt að korna öðrum mótorsleð-
'anum í gang og tókst það, og
komu þeir jafnsnefnma inn að
miðjökulstöðinni - hundasleðaleið-
angurinn og mótorsleöinn. Fundu
þeir félagana þrjá, dr. Georgi.
(sem búinn var að vera þar síð-
art í júlí í fyrra), dr. Sorge og dr.
Löwe, en dr. Wegener og Græn-
lendingurinn Rasmus voru þar
ekki. Höfðu þeir Weg-ener ög
R-asmus haft litla viðdvöl inni
á jöklinum. en skilið dr. Löwe,
s-em var með þeim í björgunar-
förinni, eftir á miðjökulstöðinni.
Mun dr. Wegener hafa séð, að
vistir voru ekki nægar inni á
jöklinum handa fimm mönnum
og því hafa 1-agt af stað til
strandarinnar aftur mieð Rasmusi.
Höfðu þeir 3 vi-kna vistir með
sér og lögðu af stað 1. nóvem-
ber s. 1. haust. En til þeirni
befir hvorki spurst né heyrst og
þarf ekki að efa hver örlög þeirra
hafa orðið, þ. e. þeir hafa orðið
úti á jöklinum. Þarf enginn að
efa, -að svo vönum, norðurfara
sem dr. Wegener hefir veriö
fyllilega Ijósit út í hvaða tví-
sýnu hann var að fara, enda ef-
ast ég ekki um, eftir þeirri kynn-
ingu, sem ég hafði af honum, að
hann hefir alt af hugsað mest um
inenn sína og ekki hlífst við ab
fórna sjálfum sér. Er mikið tjón
að slíkur ágætismaður skuli veira.
látinn, og á ég engin orð tii, sem
geta lýst hv-e ég harma aö ég
skuli ekki aftur eiga að sjá þann
miann, er einna heizt má líkja viö
hin-a göfugustu menn, sem lýst er
í fornsögum v-orum.
Hvað leiðangrinum viðvíkur, þá
hefir hann orðið fyrir þvi tjóni,
sem ekki getur orðið bætt. Samt
er gert ráð fyrir að hann muni
starfa til hausts-, en þá halda
heimleiðis. Munum við Guðmund-
ur Gíslason, sem dvalið hefir á
jökulröndinni í vetur, fara með
leiðangrinum til Þýzkalands og
dvelja þar eitthvað.
Að lokum vildi ég þakka Sig-
urði búnaðarmálastjóra fyrir
samvinnuna vi-ðj' undirbúning
þessarar ferðar minnar, og hefi
ég dást að hinni miklu þekk-
ingu, er hann hefir sýnt á þvír
hvernig undirbim þarf shkar ferð-
ir.“
nærri 600 atvinnuleysingjar í fe-
brúar sl. Höfðu margir þeiira þá
gengið atvinnulausir í 4—5 mán-
uði, Og fult útlit er fyrir, að at-
vinnukreppa sú, sem nú gengur
yfir fles-t lönd heims, eigi enn eft-
ir að gera meira vart við sig
hér á i-andi en orðið er, ef eigi er
að gert í tíma. Með því að létta
tollum af nauðsynjavörum er
hægt að veita fátækasta hluta
þjóðarinnar, jafnt í sveitum sem
við sjó, þtími, sem æfinlega verða
harðast úti í misærum, hjálp til
að standast harðindin. Alþingi
hefir synjað um þessa hjálp.
Með því að styðja sjómenn og
smáútvegsmenn til þess að korna
afla sínum í verð, geTa hann sem
fjölbreyttastan og breyta um
verkunar- og verzlunar-hætti er
hægt að styrkja þá í baráttunni
við kreppuna. Alþingi hefir enn
eigi- fengist til að afgreiða frv.
um stuðning ríkisins til að koma
á reglubundnum ferðum til út-
landa með ísvarinn fisk frá sam-
vinnufélögum sjómanna og út-
vegsmanna. Það h-efir enn eigi
afgreitt tillögu um ábyrg'ð f\Tir
viðskiftum við Rússa. En það
hefir gefið sér tóm til þess að
dr-epa frv.mm að leyfa fiskimönn-
um að hagnýta sér kolann við
s-trendur land-sins með því að
lengja dragnótaveiðitímann. Sá er
stuðningur þingsins við þessa
menn.
Með því að halda' í horfinu eða
auka við venklegar framkvæmdir
ríkissjóðs og hvctja sveitar- og
bæjar-félög til þess að gera slíkt
hið sama er heégt að draga mikið
úr þeim vandræðum, sem nú
steðja að verkalýðnum.
Ef hins vegar alþingi hnígur aö
því ráði að fella alveg 'niður
verklegar framkvæmdir, s-aimtím-
ls því sem það eykur við tollana,
í stað þess að lækka þá, þá herð-
ir það á kreppunni og eykur stór-
kostlega vandræði almennings.
Einmitt vegna árferðisins er
nauðsynin nú enn þá brýnni til
að Ixalda uppi verklegum fram-
kvæmdum en nokkru ‘ sinni fyrr.
Ofan á nauðsyn Iandsmanua í
sveitum og við sjó á þvi að fá
samgöngutæki og m-enningartæki
aukin og bætt bætist nú knýjan-di
nauðsyn verkafólksins á [n-í að
fá vinnu. Felli alþingi nú niiður
verklegar framkvæmdir og vísi
öllum þeim stóra hóp, sem þar