Morgunblaðið - 05.04.1981, Blaðsíða 6

62 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. APRÍL 1981
THE OBSERVER
Gúlag sálar-
innar í Sovét
Gaddavir og byssustingir eiga að hefta hið frjáisa orð.
Nýlega birtist í sænska blað-
inu Dagens Nyheter forystu-
grein, sem ber yfirskriftina Gúl-
ag sálarinnar í Sovét, en þar er
fjallað um mannréttindabrot í
Sovétríkjunum, Helsinki-sátt-
málann og Madrid-ráðstefnuna.
Blaðið segir: Opið bréf frá
rússneska rithöfundinum Vladi-
mir Vojonovits, sem birtist í
Dagens Nyheter hinn 1. desem-
ber, er til vitnis um það, að nú
orðið svífast sovézk yfirvöld
einskis til að kveða niður alla
gagnrýni og beita jafnvel glæpa-
aðferðum á borð við þær sem
tíðkuðust í Chicago á þriðja
áratugnum.
Frá lokum öryggismálaráð-
stefnunnar í Helsinki og þar til
ráðstefnan hófst í Madrid hefur
fjögur hundruð sinnum verið
efnt til pólitískra réttarhalda.
Ólympíuárið hófst með því að
Nóbelsverðlaunahafinn Andrei
Sakharov var einangraður og
sendur í útlegð til borgarinnar
Gorkí, en þar með missti mann-
réttindahreyfingin helzta mál-
svara sinn.
A undanförnum þremur mán-
uðum má heita, að hinar upp-
runalegu mannréttindahreyf-
ingar hafi verið leystar upp.
Tatjana Velikanova, einn for-
svarsmanna ritsins Samtíðar-
annáll, hefur verið dæmd í níu
ára fangelsi og innanlandsút-
legð. Dregið hefur úr hinum
áreiðanlegu upplýsingum frá
neðanjarðarhreyfingunni, enda
þótt það sé sem betur fer liðin
tíð að hægt sé að halda landa-
mærum Sovétríkjanna algjör-
lega lokuðum. í hverjum mánuði
eru merkir rithöfundar úr landi
reknir og þeir sem síðast komu
til Vesturlanda eru Vasilij Aksj-
onov og Lev Kopelev.
„Játningar" tveggja guðfræð-
inga leiddu til þess, að trúfélög-
um var settur stóllinn fyrir
dyrnar, en auk þess var Gleb
Jakunin dæmdur til tíu ára
Gúlag-vistar, þar sem hann neit-
aði að játa á sig nokkurt brot.
Hver einasti meðlimur samtaka
sem unnu gegn misbeitingu geð-
lækninga hefur verið sviptur
frelsi af pólitískum ástæðum.
Stofnandi samtakanna, Tjeslav
Bakhmin, var dæmdur í þriggja
ára fangelsi fyrir „and-sovéskan
áróður". Kvenréttindasamtök í
Leningrad hafa verið leyst upp.
Vladimir Klebanov, upphafs-
maður fyrsta óháða verkalýðsfé-
lagsins, er horfinn inn í Gúlag
geðveikrahælanna. Samstarfs-
menn hans eru ýmist í fangelsi
eða á Vesturlöndum. Þaggað
hefur verið niður í hópunum,
sem tóku sér fyrir hendur að
vekja athygli á brotum á Hel-
sinki-sáttmálanum, annaðhvort
með handtökum eða útlegðar-
dómum, eða með því að hóta
fjölskyldum félaganna öllu illu.
Helzti hópurinn, sá sem starf-
ræktur var í Moskvu, hefur
misst þrjá leiðtoga sína í fang-
elsi, þau Tatjönu Ossipovu,
Malva Landa og Viktor Nekip-
elov (12 ár í Gúlaginu).
Sovétstjórnin telur augljós-
lega, að 1980, ár Reagans og
Madrid-ráðstefnunnar, væri sem
kjörið til að losna við andófs-
menn, og væri óþarfi að taka
minnsta tillit til almennings-
álitsins á Vesturlöndum, eins og
þó hefur borið við að gert væri
undanfarin ár.
Eftir sem áður er eina líflína
þessa ofsótta fólks sú athygli,
sem málstaður þess vekur er-
lendis. Það var þessi athygli að
utan, sem varð til þess, að nýlega
var Vladimir Vojonovits gefið
leyfi til að fara úr landi, en hann
fór ekki fram á heimild til þess
fyrr en hann var farinn að verða
fyrir barðinu á KGB.
Sjálfstæð hugsun er ekki liðin
í Sovétríkjunum. Andófsmanna-
hreyfingin hefur skýrt og skor-
inort fordæmt innrásina í Afg-
anistan og sá málflutningur hef-
ur greinilega hlotið hljómgrunn
með þjóðinni. Ef hugmyndir
hreyfingarinnar um lýðræðisleg
vinnubrögð í atvinnulífinu væru
þar að auki látnar berast til
almennings, mætti líta á það
sem hálfgildings viðurkenningu
Kreml-stjórnarinnar á því, að sú
þróun, sem nú á sér stað í
Póllandi, væri einnig möguleg í
Sovétríkjunum.
í upphafi virtist svo sem
Madrid-ráðstefnan yrði nokkurs
konar dómstóll, þar sem Sovét-
stjórnin yrði látin svara til saka
vegna fjölmargra brota á Hels-
inki-sáttmálanum. Sovézk yfir-
völd brugðust fyrirfram við slík-
um árásum með því að efna til
fjölda pólitískra réttarhalda til
þess að sýna, svo ekki yrði um
villzt, að þau tækju ekkert mark
á skoðunum manna utan Sovét-
ríkjanna.
Mannréttindi í Sovétríkjunum
eru sögð innanríkismál á sama
hátt og því er haldið fram, að
innrásin í Afganistan sé nokkuð,
sem komi hvorki vestrænum
ríkjum né þriðja heiminum við.
Og „innanríkismál" eru sem
kunnugt er, nokkuð, sem ákvarð-
anir evrópskra öryggisfunda
hafa alls engin áhrif á.
Þegar dómari í Moskvu kvað
upp úr með að Tjeslav Bakhmin
væri dæmdur til þriggja ára
fangabúðavistar fyrir að hafa
upplýst, hvað ætti sér stað í
geðveikra-fangelsum, skýrði
Tass frá því, að þeir sem við-
staddir voru, hefðu brugðizt við
með því að hrópa upp yfir sig, að
dómurinn væri alltof vægur.
Á sama tíma og Brésneff telur
það óhjákvæmilegt, með tilliti til
atburðanna í Póllandi, að aga
landa sína til hins ýtrasta, er
Sovétstjórnin að vega og meta
þær undirtektir sem þessar
ruddalegu ráðstafanir fá erlend-
is.
Hversu oft skyldi það heyrast
hér eftir að of langt sé gengið?
Hvað skyldi vera langt þangað
til Vesturlandabúar þreytast á
því að mótmæla, og gleyma því
yfirleitt að Andrei Sakharov sé í
útlegð?
Hér er verið að reyna kraft-
ana. Sovézk yfirvöld telja sér
stafa meiri hættu af kröfúnni
um mannréttindi en bandarísk-
um vígvélum. Væru þessi rétt-
indi virt og lagabókstafnum
fylgt, mundi stjórnin missa yfir-
ráð sín.
Skeytingarleysi og vanmáttur
á Vesturlöndum gagnvart þess-
um látlausu ofsóknum kemur
Sovétstjórninni til góða. En hver
einstaklingur, sem útrekinn er í
hungursneyð fangabúða fyrir
það að krefjast þess tjáningar-
frelsis, sem sjálfsagt er hjá
okkur, er fréttaefni, sem má ekki
liggja í þagnargildi, jafnvel þótt
hann sé aðeins einn af þúsund-
um annarra, sem sömu örlög
hljóta.
HÁÞRÝSTI-
VÖKVAKERFI
SérhæfÓ þjónusta.
Aóstoóum vió val
og uppsetningu
hvers konar
háþrýstibúnaóar.
PARKER (2) HANNIFIN
Char-Lynn
Oryggislokar
Stjórnlokar
Vökvatjakkar
= HÉÐINN =
VÉLAVEHZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRFANTANIR-WÓNUSTA
HÚSGAGNASÝNING
í dag frá14.00-1700
Húsgagnavcrslun Guðmundár
Sniiðjuvt'gi 2, Kópavogi
Sími:45100