Morgunblaðið - 15.04.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 1981
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. APRIL 1981
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakið.
Vingulsháttur
framsóknar
Allar götur síðan 1971 hafa framsóknarmenn farið með yfirstjórn
íslenskra utanríkismála, ef frá eru talin þau þrjú misseri, sem
Benedikt Gröndal sat í utanríkisráðuneytinu. Þróun íslenskrar
utanríkisstefnu á þessum tíu árum er ein gleggsta sönnunin um það,
hvílíkur vingull Framsóknarflokkurinn er í íslenskum stjórnmálum.
Framsóknarmenn gengu til samstarfs við kommúnista 1971 með þá
stefnu í öryggismálum, að varnarliðið skyldi hverfa úr landi í
áföngum. Hélt Einar Ágústsson utanríkisráðherra þessum sjónar-
miðum á loft allt fram á sumar 1974 og kúventi síðan eftir að stjórn
sjálfstæðismanna og framsóknarmanna var mynduð. 22. október 1974
gerði Einar samning fyrir hönd hinnar nýju ríkisstjórnar um
fyrirkomulagsbreytingar á Keflavíkurflugvelli. Að framkvæmd hans
hefur verið unnið síðan og hið eina, sem eftir stendur, er bygging
nýrrar flugstöðvar. Um skiptingu kostnaðar við húsið hefur verið
samið við Bandaríkjamenn og það er tilbúið til útboðs. Hvað gerist
þá? Jú, framsóknarmenn koma í veg fyrir fjáröflun af Islendinga
hálfu til flugstöðvarinnar og snúast í því efni gegn stefnu eigin
utanríkisráðherra, þeirra Einars Ágústssonar og Ólafs Jóhannesson-
ar. Hver er ástæðan? Sú sama og réð varnarleysisstefnunni fyrir tíu
árum, að þóknast kommúnistum.
Til að lýsa vingulshætti framsóknarmanna í hnotskurn þarf ekki að
líta yfir 10 ára tímabil heldur nægir að íhuga það, sem gerst hefur
síðustu 10 daga. 5. apríl sl. samþykkti miðstjórn Framsóknarflokks-
ins, að ekkert væri brýnna en ráðast í smíði nýrrar flugstöðvar. Á
þeim tíma, sem síðan er liðinn, hafa allir þingmenn flokksins nema
Ólafur Jóhannesson snúist gegn þessari samþykkt. Flokki, sem
þannig hagar sér, er ekki unnt að treysta til neinna stórræða. Hann
stuðlar að því að afskræma lýðræðið og brjóta niður virðingu manna
fyrir þingræðinu. Hann er haldbesta traust kommúnista í viðleitni
þeirra til að grafa undan heilbrigðum stjórnarháttum.
Spurning til
stjórnlagafræðinga
Dæmi eitt: Ráðherra greiðir atkvæði með stjórnarandstöðu gegn
stjórnarfrumvarpi, sem ekki er talið fráfararatriði. Stjórnar-
andstaðan hefur betur í þingdeild ráðherrans. Samflokksmenn
ráðherrans greiða atkvæði á móti honum. Stjórnarfrumvarpið fellur.
Ríkisstjórnin situr áfram með ráðherrann innanborðs.
Dæmi tvö: Ráðherra greiðir atkvæði með stjórnarandstöðu. Vitað
er, að aðilar innan ríkisstjórnar telja það fráfararatriði, ef málið, sem
ráðherra styður, nær fram að ganga. Flokksbræður ráðherra greiða
atkvæði með ríkisstjórn. Frumvarp stjórnarandstöðu fellur í báðum
deildum, þrátt fyrir stuðning ráðherrans. Ríkisstjórnin situr áfram
með ráðherrann innanborðs.
Spurning: í hvoru ofangreindra tilvika er eðlilegra, að viðkomandi
ráðherra segi af sér?
Flótti
Sjostakovitsj
Fáum tónskáldum hafa húsbændurnir í Kreml flaggað meira á
þessari öld en Dmitri Sjostakovitsj. Á árum síðari heimsstyrj-
aldarinnar var Leníngrad-sinfónía hans leikin um heim allan og litið
á hana sem hrífandi tákn þeirra fórna, sem Leníngradbúar og sovéska
þjóðin öll færði til að sigrast á grimmd nasismans. Út á við var
Sjostakovitsj notaður sem sönnun þess, að undir kommúnisma gæti
mannsandinn náð í efstu hæðir í listrænni sköpun. Með tilliti til þess,
hve Sjostakovitsj var hampað, kom það mjög á óvart fyrir fáeinum
árum, þegar út kom bók um ævi tónskáldsins, þar sem ástandið að
baki Potemkin-tjaldanna var kannað. Bókin er byggð á viðtölum við
Sjostakovitsj og þar lýsir hann lífi sínu sem einskonar martröð undir
hælum óbilgjarnra valdhafa. Ógleymanlegar eru lýsingar hans á
samskiptum þeirra Stalíns, sem sat jafnvel sjálfur og samdi gagnrýni
í blöð um tónverk meistarans.
Þegar þessi bók kom út var sonur tónskáldsins, Maxím Sjostakov-
itsj hljómsveitarstjóri, kallaður til að vitna í þágu Kremlverja á móti
því, sem eftir föður hans var haft. Þóttu það mikil tíðindi og var þeim
ákaft komið á framfæri fyrir tilstilli Novosti og annarra áróðurs-
stofnana Sovétvaldsins. Um helgina gerðist það hins vegar, að Maxím
Sjostakovitsj staðfesti réttmæti þeirrar gagnrýni, sem faðir hans
hafði sett fram, með hinum áhrifamesta hætti. Hljómsvéitarstjórinn
leitaði hælis sem flóttamaður í Vestur-Þýskalandi ásamt með 19 ára
einkasyni sínum, sem skírður er í höfuð afa síns. Sovétkerfið hefur
orðið fyrir enn einu áfallinu. Enn ein staðfestingin liggur fyrir um
það, að í þessu lögregluríki þola þeir aðeins við, sem bæla
sköpunarmátt sinn eða selja kerfinu sálu sína.
Giftusamleg för Kólumbíu — Nýtt tímabil geimferda
Aðdragandi lendingarínnar:
Ekkert mátti
út af bregða
- þá hefði voðinn verið vís
hanaveralhofða. 14. apríl. AP.
I FYRSTA sinn í sögunni hefur
eldflaug verið breytt i flugvél,
sem síðan sneri til jarðar á
27.430 km hraða — 25-földum
hraða hljóðsins. Þegar Kól-
umhía lenti á flugbrautinni i
Mojave-eyðimörkinni í Kali-
forníu var hún raunar ekki
lengur flugvéi heldur sviffluga
— fljúgandi múrsteinn — sem
aðeins fékk eitt einasta tækifæri
til að komast heilu og höldnu tii
jarðar.
Allt frá þeirri stundu, að þeir
Young og Crippen beindu ferj-
unni af brautinni um jörðu þar til
þeir fóru út úr stjórnklefanum
varð allt að ganga þeim í haginn.
Minnstu mistök hefðu táknað
endalokin fyrir þá.
Fyrst sneru þeir stéli ferjunn-
ar, sem engum erfiðleikum var
bundið, og nákvæmlega klukku-
-stundb fyrir Iendingu, þegar þeir
voru staddir yfir Indlandshafi,
vestur af Ástralíu, ræstu þeir
stjórnvélarnar í 2 mínútur og 27
sekúndur. Á þeirri stundu hafði
ferjunni verið búinn lendingar-
staður, tiltölulega lítil braut
handan við Kyrrahafið í Kali-
forníu. Ef stjórnvélarnar hefðu
gengið of lengi hefðu þeir lent í
Kyrrahafinu, ef þær hefðu gengið
of skamman tíma hefðu þeir
brotlent einhvers staðar á megin-
landi Ameríku eða í Atlantshafi.
Þegar ferjan hægði á sér sneru
þeir Crippen og Young nefinu
fram og upp til að flísarnar á
kviðnum verðu hana gegn hitan-
um og brátt sáu þeir nefið
rauðhitna. Með aðstoð manna og
tækja á jörðu niðri kom Kól-
umbía nú yfir Kaliforníuströnd á
22 gráðu halla og rétt áður en
hún lenti sveif hún yfir brautina í
16 km hæð. Þá lagði hún mikla
lykkju á leið sína til að draga úr
hraðanum, sem var 345 km á
klukkustund þegar hún snerti
jörðu.
John Young tók við stjórn
Kólumbíu í 12 km hæð og stjórn:
aði henni með aðstoð tölvanna. í
ferjunni er enginn eiginlegur
stýribúnaður og ef tölva hefði
bilað hefði ekki þurft að spyrja
að endalokunum. Flugbrautin
sjálf er uppþornaður vatnsbotn
og ákjósanlegur til síns brúks
vegna þess hve víðáttumikill
hann er.
Að sögn sérfræðinga var ekk-
ert eitt atriði öðru hættulegra á
heimferðinni, heldur ferjan sjálf.
Þetta var jómfrúrferð Kólumbíu
og á henni valt hvert framhaldið
yrði.
Giftusamleg för Kólumbíu — Nýtt tímabil geimferða
Tölvubilun og sjón-
varpsvélar ollu
erfiðleikum
14. aprll. AP.
VÍSINDAMENN á jörðu niðri
höfðu i mörgu að snúast áður en
Kólumbía lenti og þó að allt færi
vel að lokum kom eitt og annað
upp á, sem virtist ætla að valda
vandræðum. Það alvarlegasta
voru truflanir, sem sjónvarps-
tökuvélar ollu á fjarskiptum við
geimferjuna en einnig var um
tíma óttast, að tölva um borð i
ferjunni, sem skráði ýmsar upp-
iýsingar, væri biluð.
í gær varð uppi fótur og fit
þegar í ljós kom, að truflanir voru
á fjarskiptunum við Kólumbíu og
var þá ekki beðið boðanna með að
finna út hvað þeim olli. Það tók
heldur ekki langa stund og reynd-
ust sökudólgarnir vera sjón-
varpstökuvélar, sem ekki eru
tengdar upptökubílunum með
köplum heldur nota senditæki.
I nokkurn tíma var óttast að
tölva væri biluð um borð í Kól-
umbíu en hún skráir ýmsar upp-
lýsingar eins og t.d. hitastigið
bæði við flugtak og lendingu.
Tveimur stundum fyrir lendingu
hafði vísindamönnum þó tekist að
leiðrétta hana. Að sögn þeirra var
geimförunum engin hætta búin af
þessari bilun en hún hefði þó
getað komið sér mjög illa fyrir
geimferjuáætlunina, en framtíð
hennar mun ráðast af þeim lær-
dómi, sem menn draga af þessari
jómfrúrferð Kólumbíu.
Columbia i lendingu í Edwards-flugstöðinni
Flísar geimferjunnar
stódust prófraunina
FLÍSARNAR margurntoluðu
stóðust prófraunina miklu
þegar geimferjan Columbia
kom inn í gufuhvolfið til
lendingar í Edwards-flugstöð-
inni i Kaliforníu i gær og
lendingin gekk eins og i sögu.
Sambandið við geimferjuna
rofnaði og hitinn komst upp í
1.482 gráður á celsíus. begar
samband komst aftur á til-
kynnti John Young: „Ilalló
Houston, Columhia hér,“ og
stjórnstöðin í Houston til-
kynnti að geimferjan væri í
hárréttri stefnu.
Young og Robert Crippen, félagi
hans, hleyptu af hemla-eldflaug-
unum kl. 17.21 að ísl. tíma þegar
þeir voru yfir Indlandshafi og
hraði Columbia á braut, 28.000 km
á klst., minnkaði um tæplega 483
km á klst. Lending var fyrirhuguð
einni klst. síðar, kl. 18.21 á Rogers
Dry Lake-flugbrautinni í
Edwards-flugstöðinni. Til þess að
hraðinn minnkaði sem mest flaug
geimferjan aftur á bak um tíma og
fjórum mínútum síðar var nefinu
snúið upp á við samtímis því sem
þrýstingur þyngdarafls jarðar
jókst.
Nokkrum mínútum eftir að
geimfararnir sögðu „halló" fóru
þeir yfir strönd Kaliforníu í um 48
km hæð og stefndu á flugbrautina.
Geimfararnir kvöddu nú 54 tíma
þyngdarlaust ástand eftir næstum
því snurðulaust flug og stjórnstöð-
in sagði geimförunum að fjórar
fylgdarþotur hefðu hafið sig á loft
til að fylgja þeim síðasta spölinn.
Columbia færðist nær og nær
jörðu, hraðinn minnkaði og hitinn
jókst. Geimferjan fór norður fyrir
Ástralíu og stefndi út á Kyrrahaf.
Þegar Columbia var hátt yfir
Kyrrahafi sagði Young stjórnstöð-
inni: „Við fljúgum beint áfram.
Allt virðist vera með felldu."
Kl. 17.51, þegar geimskutlan var
norðvestur af Hawaii í um 50
mílna hæð, varð hitinn gífurlegur,
tæplega 1500 gráður. Sambands-
laust var við geimferjuna í 21
mínútu.
Gífurlegur fögnuður
I Edwards-flugstöðinni höfðu
rúmlega 150.000 manns safnazt
saman til að taka á móti geimferj-
unni og mannfjöldinn laust upp
miklu fagnaðarhrópi þegar geim-
ferjan sveif til jarðar í heiðskíru
veðri og lenti í sólbakaðri eyði-
mörkinni.
Þegar Columbia rauf hljóðmúr-
inn og tilkynnti þar með komu
sína sá mannfjöldinn rákir flug-
vélanna sem fylgdu geimskipinu
síðasta spölinn og beindu sjónauk-
um, myndavélum og stjörnukíkj-
um upp í loftið, benti og hrópaði
fagnandi.
Allt í einu birtist hin risastóra
geimskutla og lenti um kl. 18.21
framan við tvö áhorfendatjöld,
sem líktust sirkustjöldum, þar
sem 2.000 gestir höfðu komið sér
fyrir.
Kunnir gestir hrópuðu upp yfir
sig af hrifningu þegar skutlan
birtist. Sumir hrópuðu „Komdu,
komdu“ eða „Svona, svona", en
síðan var klappað ákaft þegar
geimferjan lenti.
Þúsundir áhorfenda frá
Rockwell-iðjuverinu skammt frá,
þar sem geimferjan var sett sam-
an, tárfelldu þegar þeir sá Col-
umbia eftir glæsilega 2 og xk dags
ferð.
„Þau gráta öll núna, tugþúsund-
um saman, en þau gráta af gleði,"
sagði C. James Mechan, einn af
framkvæmdastjórum Rockwell,
sem vann að smíði geimferjunnar.
„Þetta er nýr kafli í sögu
frumherjanna," sagði hann.
Aðflug Kólumbíu að Edwards-flugstöðinni i Kaliforniu. Kólumbía
kom svifandi frá Kyrrahafinu inn yfir strönd Kaliforniu og sveif tii
jarðar og lenti fulikominni lendingu í flugstöðinni.
Mesta þolraun Kólumbíu:
Sambandslaus í 21 mínútu
Ilouston, M. apríl. AP.
í 21 MÍNÚTU rofnuðu öll fjar-
skipti við Kólumbíu eins og
raunar hafði verið vitað fyrir, en
það var erfiður tími fyrir vísinda-
menn á jörðu niðri ekki siður en
fyrir geimfarana sjálfa.
Þegar geimferjan kom inn í
andrúmsloftið í 80 km hæð yfir
jörðu olli hitinn, sem stafaði af
mótstöðunni, því að jónaðar gas-
tegundir mynduðu eins konar
skjöld um ferjuna, sem kom í veg
fyrir fjarskiptin þar til hún var
komin niður í 55 km hæð. Þá hafði
Kólumbía einnig hægt á sér, eða
úr 26.875 km hraða í 13.357 km.
Þessi stutti tími var mesta
þolraun Kólumbíu. Aldrei áður
hafði vængjuðu farartæki verið
gert að ganga í gegnum annað eins
og vísindamennirnir höfðu enga
hugmynd um hvernig því reiddi af
fyrr en að loknum þessum löngu
mínútum.
Geimferjan Columhia kemur inn til lendingar ásamt fylgdarflugvél eftir vei heppnaða ferð.
Rússar
segja frá
lendingu
Moskvu. lt. april. AP.
Sovézka fréttastofan Tass,
sovézka sjónvarpið og
Moskvu-útvarpið sögðu frá
lcndingu handarísku geim-
ferjunnar Columbia í dag.
Tass ítrekaði þá skoðun sína
að ferðin hefði ekki endilega
haft sérstaka þýðingu fyrir
vísindi og rannsóknir heldur
fyrir Pentagon — bandaríska
landvarnaráðuneytið.
Fréttastofan kvað það mikil-
vægan lið í geimferjuáætlun-
inni að prófa ýmsar tegundir
nýjustu vopna er Bandaríkja-
menn hygðust nota í geimnum.
Sovézka sjónvarpið og út-
varpið sögðu frá lendingunni
án athugasemda.
Robert Crippen, ásamt konu sinni, veifa ánægður til mannfjöldans eftir velheppnaða för.
Símamynd AP.
Náttúruverndarráð:
Sultartangi
bestur frá
náttúru-
verndar-
sjónarmiði
NÁTTÚRUVERNDARRÁÐ
hefur nú til umsagnar virkjunar-
kostinn við Sultartanga. en áður
hefur ráðið sagt álit sitt á
virkjun Blöndu og og nú nýverið
um virkjun Jökulsár í Fljótsdal.
Að sögn Náttúruverndarráðs-
manna er Sultartangi einfaldast-
ur þessara 3ja virkjunarkosta frá
náttúruverndarsjónarmiði. Þar
fari einungis um 1,5 km af grónu
landi undir vatn og ekkert sér-
stætt sé einkennandi fyrir lands-
lag á þeim slóðum. Mun Náttúru-
vcrndarráð ekki gera neinar at-
hugasemdir við þá áætlun sem nú
liggur fyrir um virkjun við Sult-
artanga.
í umsögn Náttúruverndarráðs
um virkjun Blöndu, segir meðal
annars, að þar virðist ekki vera í
húfi sérstæð eða fágæt vistkerfi,
en engu að síður verði „mjög mikil
eftirsjá í því víðfeðma gróðurlendi
og beitarlandi sem fer undir
vatn... Að dómi Náttúruvernd-
arráðs er eðlilegt að við ákvörðun
um virkjun í þessum landshluta sé
jafnframt horft til annarra kosta,
þar sem um minni skerðingu
lífríkis væri að ræða“. En Nátt-
úruverndarráð telur „ekki ástæðu
fyrir sitt leyti að leggjast gegn
fyrirliggjandi áætlun um Blöndu-
virkjun". Svo gefur ráðið nokkrar
ábendingar varðandi hugsanleg
vandamál sem af framkvæmdum
kunna að hljótast, eins og t.d.
hættu á jarðvegsfoki, og einnig
rofi vegna veituskurða o.fl.
í umsögn Náttúruverndarráðs
um virkjun Jökulsár í Fljótsdal
segir eftirfarandi: „Enda þótt
mikill sjónarsviptir yrði að hinu
víðfeðma gróðurlendi Eyjabakka-
svæðis, færi það undir vatn, og
þrátt fyrir að forðast beri að eyða
þannig grónu landi, sé þess nokk-
ur kostur, þá vill Náttúruvernd-
arráð fyrir sitt leyti ekki leggjast
gegn Fljótsdalsvirkjun, telji
orkuyfirvöld hana nauðsynlega.
Sú afstaða mótast m.a. af því að
samkomulag hefur tekist um var-
anlega verndun Þjórsárvera, sem
frá sjónarmiði náttúruverndar og
samkvæmt niðurstöðum ran-
nsókna á báðum þessum svæðum
eru talin enn mikilvægari hálend-
isvin."
Múrarar mót-
mæla aðgerðar-
leysi stjórnvalda
MBL. HEFUR borist eítirfarandi
ályktun um atvinnumái sem sam-
þykkt var á aðalfundi Múrarafé-
lags Reykjavikur 31. marz síð-
astliðinn:
„Aðalfundur Múrarafélags
Reykjavíkur haldinn 31. marz 1981
mótmælir harðlega aðgerðarleysi
stjórnvalda, vegna hins mikla
atvinnuleysis sem gert hefur vart
við sig meðal múrara í vetur.
Atvinnuleysi þetta verður þrátt
fyrir margítrekaðar yfirlýsingar
ríkisstjórnarinnar um að hún
muni stuðla að nægri atvinnu
fyrir alla.
Fundurinn krefst þess að
stjórnvöld taki þessi mál nú þegar
til alvarlegrar athugunar svo
komist verði hjá sama ástandi
næsta haust og vetur."