Morgunblaðið - 16.04.1981, Blaðsíða 6

54 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1981
Ég sat í fyrstu stjórn Rafveit-
unnar og hafði mikil afskipti af
sjúkrahússmálum. Við byrjuðum
1937 að safna peningum fyrir
sjúkrahússbyggingu, en sjúkra-
húsið tók þó ekki til starfa fyrr en
1951. Árið 1963 var gert stórátak í
því að auka við spítalann og því er
nú tæplega lokið ennþá. Sjúkra-
hússbyggingu Iýkur aldrei. Ég á
enn saeti í stjórn sjúkrahússins.
Heimspeki
Ég held það sé vitleysa, þetta að
vera alltaf að ráðleggja fólki að
skipta svo og svo oft um starf á
lífsleiðinni. Menn verða þá á
eilífum hrakhólum. Falli mannin-
um eitthvert ákveðið starf, á hann
að einbeita sér að því. En lífsvið-
horf mín þykja sjálfsagt merkileg
á þessum óræðu tímum: bjartsýni,
þolinmæli, harður vilji. Þetta eru
gamlar dyggðir en sigildar. Það
þýðir ekki að gefast upp, og viti
menn á annað borð hvað þeir ætla
sér, eiga þeir ekki að hvika frá þvi,
og bjartsýninni fylgir hæfilegt
léttlyndi.
En kominn á gamals aldur er ég
viss um að maðurinn ræður ekki
öllu sjálfur. Fyrirtækið mitt, þ.e.
a.s. Dráttarbrautin, hefði til dæm-
is aldrei orðið til, hefði ég verið
frískur. Þegar ég fékk asmann
varð ég að hætta að „vinna" og
fara að hugsa. Eftir 1935 hef ég
sama og ekkert unnið. Maður er
alinn upp við erfiðisvinnu og
fannst það ekki vinna að hugsa.
Það var óhemju mikið erfiði í
Þorgeirs þáttur Jósefssonar
Þeir hafa starfaö í meira en 25 ár hjá Þorgeirí og ENert Sitjandc Jóhann Stefánsson, Hinrík Steinsson, Guöni Jóhannsson, Jóhannes Ingibergsson,
Sólberg Bjömsson, Ágúst Siguróur Guðjónsson. Standandi: Valur Jóhannsson, Magnús Magnússon, Einar Mýrdal, Tómas Jónsson, Vigfús
Runótfsson, Ingvar Ámason, Hallgrímur Magnússon, Sigurður Magnússon. Á myndina vantar Jón Pétursson.
Sölvi Bjamason. Hann fór á flot í febrúarmánuði 1980.
sveitinni í gamla daga, enda lifði
enginn sæmilega nema strita mik-
ið. Þetta var því töluverð breyting
fyrir mig, þegar ég hætti erfiðis-
vinnu, en eins og alltaf hefur það
hjálpað mér, að vera með nógu
gott fólk í kringum mig.
En ég er semsé lítið eitt forlaga-
trúar. Skipstjórar, sem einhvers
eru virði, þeir fullyrða að þeir ráði
ekki öllum sinum gerðum. Það er
ástæðulaust að rengja þessa
menn, enda finnst manni þetta oft
sjálfum. Ég er viss um að maður-
inn ræður ekki öllu sjálfur.
Dráttarbraut
Það var 1936 sem menn fóru að
hreyfa því, að stofnuð yrði drátt-
arbraut á Akranesi. Iðnaðarmenn
í plássinu, sérstaklega trésmiðirn-
ir, voru óhressir með hvað miklar
viðgerðir á Akranessbátum fóru
til Reykjavíkur. Þetta var rætt í
Iðnaðarmannafélaginu og kosin
nefnd til að knýja á um stofnun
dráttarbrautar. Eg var formaður
þeirrar nefndar.
Útgerðarmenn höfðu komið sér
upp tveimur dráttarbrautum fyrir
1920 þegar þeir keyptu land af
Bakkabóndanum, Éinari Ingj-
aldssyni, og var Einar einnig
eigandi i þessum slipp. En meinið
var, að það var aðeins hægt að
taka upp litla báta og það varð að
vera logn og blíða. En bátar bila
bara ekki eða brotna í hagstæðu
veðri. Svo hann var lítið notaður
þessi slippur. Útgerðarmenn
höfðu tapað á honum stórfé og
vildu ekkert gera í málinu nema
selja mér aðstöðuna.
Haustið 1937 keypti ég af þeim
landið á 15 þúsund krónur. Þeir
skrifuðu undir kaupsamninginn
við mig, Haraldur Böðvarsson,
Þórður Ásmundsson, ólafur
Björnsson og Einar Ingjaldsson.
Það hafði enginn maður trú á
þessu fyrirtæki, svo ég stóð einn.
En bankastjórarnir mínir voru
þannig stefndir, að svona starf-
semi tilheyrði útgerðarbæ. Magn-
ús Sigurðsson sagði við mig: — Ef
ég lána þér helming, þá getur
Ásgeir lánað þér hinn helminginn.
Og það gerði Ásgeir Ásgeirsson.
Rekstrarfé fékk ég svo hjá Spari-
sjóðnum á Akranesi. Ég hef nefni-
lega aldrei átt pening fyrir því
sem ég hef keypt.
Fyrsti báturinn sem fór ofan
var Sigurfari. Það var í janúar
1940. Eigendur Sigurfara' voru
Bergþór Guðjónsson og Sigurður
Þorvaldsson, feikilega duglegir
menn, áttu ekkert til nema dugn-
aðinn. Og Sigurfari varð happa-
fleyta, þó erfiðlega gengi með
smíðina. Okkur gekk illa að útvega
fé, og svo kom, að ég hafði ekki
önnur ráð en leita til þess stór-
ágæta manns, Gísla Johnsens,
sem ég þekkti lítillega. Hann sagði
að þetta væri ekkert mál og sendi
mér eikina í skipið frá Jacobsen í
Kaupmannahöfn, án þess ég þyrfti
að borga einn einasta eyri, fyrr en
smíðin var komin það áleiðis að
við gátum farið að veðsetja skipið.
Góðir menn eru alltaf fyrir
hendi. Það cr ómögulegt að lifa,
nema hafa í kringum sig menn
sem vilja manni vel og vilja gera
eitthvað fyrir mann. Ég var
ókunnugur viðskiptum fyrstu árin
og leitaði því til þessara kalla sem
þekktu til og vissu hvaða leiðir
átti að fara.
Reksturinn gekk vel hjá okkur
meðan á styrjöldinni stóð. Alltaf
nóg að gera og dráttarbrautin
náði þannig strax tilgangi sínum.
Trésmiðirnir fengu það sem þeir
vildu.
Komist yfir
erfiðleika
Næstu árin gekk þetta svo
svipað. Við byggðum skip og
gerðum við skip og alltaf smáóx
starfsemin. Lang erfiðasta tíma-
bilið í sögu fyrirtækisins var
þegar við fórum að byggja stál-
skip. Það var 1964.
Tréskipin voru orðin of lítil. Það
var óhagkvæmt að byggja tréskip
stærri en 100 tonn. Svo kom á
þessum árum mikill fúi fram í
skipunum. Það var sameiningar-
hugur í landsmönnum og stjórn-
völd ýttu undir stálsmíði. Það
vantaði skip og það vantaði vinnu.
í kreppum hleypa stjórnvöld
ævinlega krafti í iðnaðinn — en
þess í milli fær hann ekki tæki-
færi til að sýna hvað í honum býr.
í skipasmíðunum fer nú þetta
samt hægt og sígandi i áttina. Þar
erum við að ná okkur á strik. En
það var bullandi tap á fyrstu
stálskipunum.
Hjálmar R. Bárðarson var verk-
fræðingur í Stálsmiðjunni á þess-
um árum og mjög hvetjandi þess,
að það væru byggð stálskip í
landinu. Árið 1955 var dráttarbát-
urinn Magni smíðaður í Stálsmið-
junni og var það fyrsta stálskipið
sem smíðað var á íslandi. Nokkr-
um árum síðar smiðuðu Stálsmið-
jan og Landsmiðjan í sameiningu
varðskipið Albert og uppúr 1960
fóru menn að undirbúa smíði
fiskiskipa úr stáli.
Við stálskipasmíði snúast hlut-
föllin við, hvað snertir trésmíði og
járnsmíði. Svo þarna varð ger-
breyting á öllu verklagi. Ég leit
svo á, að það væri fjárfesting að
ná þessari nýju þekkingu og reikn-
aði strax með tapi. Og það töpuðu
allir og sumir fóru á hausinn. Það
var ansi þröngt hjá okkur á
tímabili, því við töpuðum geysi-
miklu á fyrsta skipinu — það hét
Drífa og var hundrað tonn. Við
seldum það of ódýrt. En það höfðu
allir trú á þessu og bankakerfið
hjálpaði okkur og fólkið sýndi
framúrskarandi þolinmæði. Og
tiltölulega fljótt komumst við í
gegnum erfiðleikana. Það er ekk-
ert að því að menn skuldi, geti þeir
bara staðið í skilum. En um öll
stór verkefni verður svo lítil þjóð
sem íslendingar að sameinast.
Þess vegna taldi Pétur Ottesen
ekki grundvöll fyrir íhaldsflokk í
landinu, þó hann væri íhaldssam-
ur maður, sérstaklega framanaf.
Hann áleit, að enginn einn gæti
gert það sem þyrfti að gera,
heldur yrði þjóðin að sameinast
um öll stærri verkefni. Þetta held
ég að hafi verið rétt hjá Pétri
Ottesen. Það verða aldrei til ríkir
menn á íslandi.
Ég taldi mér ekki fært að fara
út í stálsmíði, nema ráða til mín
skipaverkfræðing, og réði Bene-
dikt E. Guðmundsson þegar hann
var að klára skólann. Hann fór að
loknu námi á okkar vegum til
norskrar skipasmíðastöðvar og
kynnti sér verklega þáttinn ítar-
lega. Svo kom hann til okkar 1965
og hefur síðan haft umsjón með
tæknilegum hliðum skipasmíðinn-
ar.
Árið 1965 reistum við okkur
stórt hús. Þá var, eins og ég sagði,
meðbyr að byggja stálskip innan-
lands og bankastjórarnir vildu
hjálpa til þess arna. Við notuðum
náttúrulega tækifærið, reistum
okkur stórt hús, og batnaði vinnu-
aðstaða stórlega við tilkomu þess.
Við stækkuðum svo það hús um
helming fyrir tveimur árum. Þá
voru togarar komnir til sögunnar.
Þegar við fórum út í stálsmíðina
1964 sameinuðum við vélsmiðjuna
og dráttarbrautina. Það var hag-
kvæmara að sameina fyrirtækin
og síðan hefur þessi starfsemi
kallast „Þorgeir & Ellert h/f —
Dráttarbraut, vélsmiðja“.“
Fikt...
Þorgeir kallar það „fikt“ sem
hann hefur gert annað en að
smíða skip. „Maður hefur nú
„fiktað“ ýmislegt um dagana,“
segir hann: „Árið 1960 stofnaði ég