Morgunblaðið - 23.06.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚNÍ 1981
Heimsókn forseta tslands í Dalasýslu
Vigdís stendur hér við steinkrossinn á Krosshólum, þar sem talið er að
Auður djÚpÚðKa hafi Stundað SÍtt bœnahald. Liwm. Mbl. Kristján Einarswjn.
Frá llildi II. SifturAardóttur. hlaóamanni Mortcunhlaósins á
llúlmavík.
Fyrsta opinbera heimsókn forseta íslands, Vigdísar
Finnbofíadóttur, innanlands hófst á laugardag, er
sýslumaður Dalasýslu, Pétur Þorsteinsson, og kona
hans, Bjorg Ríkharðsdóttir, tóku á móti forseta og
fylgdarliði hennar á Bröttubrekku, sýslumörkum
Dala- og Mýrasýslu. Áður hafði forseti haft viðkomu í
Bifröst og snætt þar hádegisverð.
VÍKdísi var vel fagnað af Dalamönnum á öllum aldri. bessi litla stúlka
færði henni blómvönd og hlaut að launum koss frá forsetanum.
„Góðar þykja mér gjafir ykkar,
en meira þó verð vinátta ykkar“
Farið var um Haukadal og höfð
viðkoma skammt frá Stóravatns-
horni en þar mótar enn fyrir býli
Kiríks rauða Þorvaldssonar, þess er
var upphafsmaður að byggð Islend-
inga á Grænlandi og mun Leifur
heppni fæddur á Eiríksstöðum.
Skoðaði forseti tóftirnar og barst
talið að sjálfsögðu að landnáms-
mönnum, en þeir voru ófáir sem
kusu sér Dalina til búsetu á land-
námsöld eins og sagan sýnir. Hafði
forseti á orði að það væri engin
furða að landnámsmenn hefðu leit-
að inn til Dala við komuna til
Islands þar eð þar hefði verið það
landslag er þeir þekktu bezt frá
sínum heimahögum í Noregi.
Síðan var ekið sem leið lá að
Laugum í Hvammssveit þar sem
forseti sat sýslunefndarfund í
Laugaskóla. Sýslumaður setti fund-
inn og bauð forseta velkominn.
Reifaði síðan nokkur mál sem verið
hafa ofarlega á baugi hjá Dala-
mönnum að undanförnu, s.s. bygg-
ingu heilsugæzlustöðvar í Búðardal
og vinnslu á leir og jarðvegi, en við
hana binda Dalamenn töluverðar
framtíðarvonir, en frestaði síðan
fundi. Þá tók Asgeir Bjarnason frá
Ásgarði, fyrrverandi alþingismanni,
til máls og þakkaði sýslumaður vel
unnin störf, framtakssemi í sýslu-
málum, og var fundi síðan slitið.
Að aflokinni kaffidrykkju í boði
sýslunefndar var Byggðasafn Dala-
manna skoðað en það er til húsa í
Laugaskóla. í byggðasafninu nutu
forsetinn og fylgdarfólk hennar,
Vigdís Bjarnadóttir og Guðlaugur
Tryggvi Karlsson, leiðsagnar Magn-
úsar Gestssonar safnvarðar, en
hann hefur átt hvað mestan þátt í
uppbyggingu safnsins frá því það
var stofnað árið 1968. í Byggðasafni
Dalamanna er margt góðra muna,
þó að söfnun í það hæfist ekki fyrr
en 1968. Var þá enn varðveitt það
mikið af munum frá þeim tíma að
safnið gefur gott yfirlit yfir starfs-
tæki utanbæjar og innan.
Minnti á veizl-
una á Grund
Sjávargagn var lítið stundað í
Dalasýslu nema hlunnindi og er því
ekki mikið í safninu frá sjávarút-
vegi, en mikið af alls konar verkfær-
um. Sýndi Magnús Vigdísi m.a.
fiskisleggju eina allvolduga, sem
hún sagði minna sig á veizluna á
Grund, þegar Helga húsfreyja lét
þræl sinn berja sleggju við stein
meðan hún safnaði liði til að vinna á
Smiði Andréssyni og hans mönnum.
Þá var gengið til baðstofu sem
Magnús Gestsson hefur látið byggja
upp og sýslumaður sagði í gamni
vilja láta nýta sem brúðarsvítu,
enda kannske ekki vanþörf á þar
sem brúðkaupum mun fara fjölg-
andi í sýslunni eftir að sýslumaður
endurreisti Jörfagleðina víðfrægu
fyrir sex árum.
Er liðið var á daginn var haldið
frá Laugum á söguslóðir Landnámu,
Laxdælu og Sturlungu, en þær eru
allar að finna í Dölum. Fram að
þeim tíma hafði veður verið rétt
skaplegt, sunnanátt og skúrir, en
— sagði forseti
íslands, Vigdís
Finnbogadóttir,
meðal annars er
hún þakkaði
Dalamönnum góð-
an viðurgjörning
þegar komið var að Krosshóli á
Borgum tók sólin að skína og hélst
það veður fram til kvölds. Hafði
Pétur sýslumaður á orði að heppni
fylgdi forsetanum því fyrsti laxinn
sem veiddist í Dalaá í sumar var
laxinn sem Vigdísi var ætlaður í
hádegisverð seinni dag heimsóknar-
innar í Dalasýslu. Var það sýslu-
maðurinn sem fékk laxinn strax í
fyrsta kasti, en síðan fengust ekki
fleiri. Forsetalaxinn er því fyrsti og
eini laxinn sem veiðst hefur í
sýslunni það sem af er sumri.
í Krosshólaborgum var mjög fag-
urt um að litast, er numið var
staðar, enda skein sól nú í heiði, þó
hvasst væri. Krosshólaborg er allhá
klettahæð þar sem sagan segir, að
Auður djúpúðga landnámsmaður
hafi haft sitt bænahald. Efst á
klettaborginni er steinkross mikill
og á hann er letrað: „Auður djúp-
úðga bjó í Hvammi. Hafði hún
bænahald sitt á Krosshólum. Þar lét
hún reisa krossa því hún var skírð
og vel trúuð." Vigdís var vel og
skynsamlega skóuð og var klifið á
brattann upp á borgina þó hvass-
viðri væri, en þaðan er útsýni fagurt
til Dala og sjávar.
Síðasti áfangastaður áður en
haldið skyldi til Búðardals var svo
landnámsjörð Vuðar djúpúðgu,
Hvammur. Þar (ók bóndinn, Sveinn
Forseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir, sat almenna samkomu í samkomuhúsinu Dalabúð i Búðardal. Hér
situr hún við háborðið á samkomunni með Pétur Þorsteinsson sýslumann sér á hægri hönd, og Ásgeir
Bjarnason fyrrverandi alþingismann á vinstri. Ljósm. Mbl. Kristján Einarsson.
Björnsson, á móti aðkomufólki og
var gengið til kirkju og hún skoðuð,
en forseti kvaðst hafa mikinn áhuga
á gömlum altaristöflum. Sagðist
hún meðal ar.nars hafa ferðast um
landið á hverju ári með dóttur sinni,
áður en hún tók við embætti og
höfðu þær mæðgur skoðað kirkjur.
Islendingasögurnar
komu mjög
við sögu
í Hvammi bjó einnig Hvamms-
Sturla, forfaðir Sturlunga, en segja
má að íslendingasögurnar hafi kom-
ið mjög við sögu í þessari ferð
forseta, Vigdísar Finnbogadóttur,
um Dalasýslu, enda vart kostur á
öðru í svo söguríku héraði. Sýslu-
maður þeirra Dalamanna, Pétur
Þorsteinsson, er vel heima í sögu
byggðarinnar. Hann er fróður og
gamansamur maður og fór hið bezta
á með honum og forsetanum.
Er bílalestin, lögreglubílar, „lim-
osinur", bílar blaðamanna og fleiri,
hélt eftir þjóðveginum í átt til
Búðardals varð einum ökumanna,
sem kom úr gagnstæðri átt, svo
mikið um að rekast á forsetann
svona fyrirvaralaust, að hann ók út
af veginum. Sem betur fer hlutust
þó engin slys af og hinn óheppni
ökumaöur hélt áfram ferðinni eftir
að hafa áttað sig á hverjir voru hér
á ferð og Pétur sýslumaður hefði
gengið úr skugga um að öllu væri
óhætt.
Eftir að forsetinn og fylgdarlið
hennar, Vigdís og Guðlaugur
Tryggvi, höfðu þegið rólegt kvöld-
verðarboð sýslumannshjónanna, en
hjá þeim gisti forsetinn um nóttina,
hófst almenn samkoma í samkomu-
húsinu í Búðardal, Dalabúð. Þar
fjölmenntu Dalamenn og var hús-
fyllir og vel það. í upphafi lék
lúðrasveit Tónlistarskóla Dalasýslu
og menn nutu veitinga Síðan flutti
sýslumaður ávarp og minntist þess
sérstaklega hve þáttur kvenna og
kvenskörunga hefði verið mikill í
sögu Dalabyggðar og sagði meðal
annars: „Það er ekki sviplítið fylgd-
arlið kynsystra forseta vors, sem
Dalamenn geta kvatt til fylgdar
þegar farið er um sögusvið Dala-
sýslu með okkar ágæta og fágæta
gest.“ Minntist sýslumaður síðan
þeirra Melkorku, Auðar djúpúðgu,
Guðrúnar Ósvífursdóttur og fleiri
mætra kvenna. Þeirra hlutur væri
það stór, að þær skipuðu bekk með
þeim Sturlu og Snorra. En réttur
kvenna og einkum vald hefur alltaf
verið og er kannske enn í dag einna
mest í Dölum.
Þá vék sýslumaður að því að
uggvænlegt væri ef þau viðhorf
sumra ráðamanna, að litlu skipti
þott fólk flýði fátækar sveitir,
fengju að dafna, „því í fámenni
þurfa ekki að vera smámenni".
Síðan sagði sýslumaður frá þeirri
gjöf er Dalamenn hygðust færa
forseta sínum, Jónsbók frá Skarði,
og kvað hana mundu verða afhenta
daginn eftir. Fór hann nokkrum
orðum um þessa höfðinglegu gjöf en
lauk máli sínu á þeirri frómu ósk að
sagan mætti gera sæmd Vigdísar
Finnbogadóttur sem mesta.
„Sagt er nú að sólir
tvær, séu hér ...“
Héraðskór Dalasýslu söng nokkur
islenzk lög undir stjórn Kjartans
Eggertssonar. Skjöldur Stefánsson
bankastjóri Búnaðarbankans í Búö-
ardal flutti forseta frumorta drápu.
Sagði þar meðal annars: „Sagt er nú
að sólir tvær, séu hér í Dölum."
Næstur sté í ræðustól Kristinn
Jónsson oddviti í Laxárdalshreppi.
Hann drap á það hve söguríkt hérað
Dalasýsla er og minntist þess þegar
Hvamms-Sturla og hans líkar fóru
með vígaferlum um héraðið en kvað
Dalamenn núorðið fara með friði og
vék aö stöðu atvinnumála og því á
hverju væri helst að byggja í þeim
efnum í framtíðinni. Dalasýsla væri
ekki auðug að orkulindum heldur
hefði hún ætíð verið farsælt land-
búnaöarhérað og það sem menn
byndu nú helst vonir við þegar
framtíð og atvinnuuppbygging væri
annars vegar, væri leirinn í jörðinni
og möguleikar á vinnslu hans. Unn-
ið hefur verið að jarðvegsrannsókn-
um í sýslunni og þykja að sögn
héimamanna miklar líkur á því að