Alþýðublaðið - 05.06.1931, Qupperneq 2

2
ælpýðublaðið
Lýðveldl.
Jón Þorláksson í nýju hlut-
verki, en Eggerz í gömln.
Á pingi 1928 rauk eftirmaður
Bjarna Jónssonar frá Vogi í ping-
sœti, Sig. Eggerz, með afannikl-
um bæxlagangi upp á endann og
ætiaði að sýna að kominn væri
'piaðulr í manns stað. Hann beiimt-
aði skilnað við Ðani 'strax, rninna
mátti ekM gilda. Það var skemti-
Biegt að sjá Eggerz í pví hlutverki.
Það var eins og að sjá tveggja
ára gamalt harn í rosabullum af
veöurbörðum, gömlum sjómanni.
Og íhaldið fyrverandi tók undir
ine'ð honum og húrraði fyrir sjálf-
stæðinu, og lét einna hæzt í Jóni
Þorlákssyni, sem jafnvel skrifaði
sannfærandi greinar í Mgbl. um
að rétt væri að skilja við Dani.
En fregar jafnaðarmenn nefndu
að leggja niður konungseimbættið',
dró nokkuð niður í hinum nýju
fieisishetjiim, Þó ekki alveg, því
óhætt var enn að tala digúrharka-
liega. Það var nefnil. ekki fyrirsjá-
anlegt, að hægt væri að skilja við
Dani fyrir 1943, og skilnaðurinn
var því ekki yfirvofandi.
Ýmsum þeim . mönnum, sem
höfðu séð og heyrt til Jóns Þor-
lákssonar við kosningarnar 1908,
er hann barðist fyrir því með
hnúum og hnefum að innlimun-
asfmmvarpió trá 1907 yrði sam-
þykt, jþótti stakkaskiftin mjög
einkenni'leg, þvi að þaö er talið
staðreynd, að menn verði aftur-
haldssamari með aldrinum, en
ekki frjálslyndari, og trú þeirra á
sjálfstæðismenzku Jóns var því
nokkuð dauf. Þeim, sem höfðu
séð Eggerz í hans fyrsta ráð-
herradómi, þegar hann mnhvern
tíma snemma á öldinni lék for-
í-ælisrá'óherra í „Alt Heidelberg“,
og sem síðar höfðu séð hann
leika Islandsráóherra 1915, þegar
fánamálið var á döfinni, þektu
hina sannfærandi brjósttóna lians
og vissu, að hann lék alt af
jafnvel og í „Alt Heidelberg“.
Það var því ekki nema að von-
um, að sjálfstæðisbrölt íhalds-
floldksins vræri talið sæmilegur
viöbótarþáttur við þenna hjarí-
næma táraleik.
Á þinginu á Þingvölluni 1930,
þegar gestir úr öllum heimi
horfðu á starf þess, hafði Jón
Þorláksson ágætis tækifæri til
þess að sýna, hver afbragðs
stjórnmálamaður hann er og hve
djúpan skilning hann hefir á því,
hvar og hvenær er réttur staður
og réttur tími. Hann ætlaði frám-
an í öllum heiminum að fara
áð halda stórþvott á heldur ó-
þrifalegum nærfötum Ihalds- og
Framsóknar-flokkanna og flutti
tillögu um ge'ðveikismálið fræga.
íhaklsflokkurinn vissi ekki sitt
rjúkandi ráð, því að hann sikiidi
þa'ð, s-em Jón skildi ekki. Svo
bjargaði Ásgeir Ásgeirsson öllu
saman, beitti Jón ofbeldi, braut
á honum þingsköp og lét ekki
býta út tillögunni. Það hefði ein-
hvern tíma kostað umtal að beita
foringja íhalds-manna slíkum ó-
rétti, en enginn sagði neitt, og
íhaldið þakkaði í hjarta sínu
mildiríkri forsjón.
Svona voru hinar miklu sjálf-
stæðishetjur.
1931 brýtur konungur á ábyrgð
og að undirlagi Framsóknar-
stjórnarinnar stjórnarskrána,
og hefir ekki heyrst að
neinn af foringjum íhaldsins hafi
neitað því. Stjórnin ber með fé
og fjörvi ábyrgð á slíku, en kon-
ungur á ekkert á hættu nema að
missa stöðu sína. Hann hefir
unnið eið að stjÓTnarskránni, og
hann hefir því skyldu ti! þess
að halda han-a, hvað sem hver
segir. Hendi hann það slys, að
gera það ékki, þá — Nú fengu
íhalds-sjálfstæðis-menn tækifæri
til þess að sýna, hve alvaran
h-afði verið mikil 1928. Nú var
sambandinu sjálfslitið, ef þeir
vildu. Nú gat Jón Þorláksson
sýnt það, að hann kynni betur
skil á stað og stundu en reynst
hafði á Þingvöllum, og Eggerz
gat fengið að sýna, að hann
kynni fleiri stjórnmálahlutverk en
fors-ætisráðherradóminn í „Alt
Híeidelberg“. Því frekar hefði
mátt búast við þessu, Sem kon-
ungsvaldið virtist hafa talað ein-
kennilega tveim tungum, alt af
þózt vera að bíða eftir skýrslum
frá forsætisrá'ðherra, en hins veg-
ar ekkert látist botna í því, er
hann spurði hvort óskað væri
eftir frekari skýrslum frá sér. Og
svo hraustlega snaraðist íhaldið
úr jakkanum. og svo hraustlega
brækti það í löfana 2—3 fyrstu
dagana, að sumir fóru að halda,
að þeir hefðu gert íhaldinu
rangt til. En það var ekki — því
miður.
Nú eru íhaldsmenn mestu reg-
insto'ðir heilagrar kirkju. Þeir
hafa sem kunnugt er samþykt að
sty'ðja hana imieðan hún getur
staðið, og er það eins og allir
vita mikið afrek, að styðja þá,
sem staðið geta og láta fallna
liggja. Það er því ekki nem-a að
vonum, að þeir 1-eiti véfrétta í
ritningunni um hvernig þeiír skuli
ak-a pólitís-kum seglum. Með djúp-
um skilningi á eðli þess xits detta
þeir ofan á 127. sálm Davíðs, sem
ekki er n-ema eðlilegt, þar sem
Davíð var konungur, þó að vísu
ekki vmri í D-anmörku. „Ef drott-
inn byggir ekki húsið, vinn-a þeir
til ónýtis; sem húsið smíða. Ef
drottinn ekki verndar ríkið, vakir
sá til ónýtis, sem þess g-ætir.“
— Gunnar á Selalæk. — Það var
á honum sem valt, Ef hann ekki
bygði hið íslenzka lýðveldi unnu
- íhal-dsmenn til ónýtis, ef hann
ekki verndaði ríkið þá var and
vökum- þeirra á gl-æ kastað. Án
Gunnars eru íhaldsmenn duft og
aska. Það er leiðinlegt, því að
það eru ekki minstu líkur til þess
að hann l'eggi nokkru sinni !ag
sítt við þá, svo að þa'ð er fyrir
KfésiH A-listasin.
sjáanlegt, að þeir munu aldrei
g-eta lagt stofnun hins íslenzka
lýðveldis lið. En hitt er annað-
mál, hvort hið íslenzka lýðveldi
komist nú ekki á laggirnar eftir
alt saman án Jóns Þorlákssonar
og Sigurðar Eggerz.
Það er furðulegt hvað s-ömu
menn g-eta verið sjálfum sér ó-
svipaðir um hugrekki. Með Gunn-
ari þora íhal-dsmenn allra þegn-
samlegast að sitja á þingi í trássi
við allramiidilegast bréf bans
hátignar konungsins, en án hans
þora þeír -ekki a'ð ganga á svig
við lítiifjörlega grein í þingsköp-
unum til þess að gera ísland að
lýðveldi, sem þeir útmála 'þó að
sé því svo fjarskalega nauðsyn-
legt. En auðvitað er ein smágrein
í þingsköpurium 'margfalt rneira
virði en hagur landsins. Annars
hiýtur þ-að að vera óhugsandi að
íhaldsimenn bjóði mann fraim á
móti Gunnari á Selalæk, úr því
svona alt veltur á honum, og
sjálfstæði Iands-ins er í veði
nerna hann sé í verki.
Jón Þorláksson er búinn að
sýna, að hann er jafn tíma- og
staðar-viltur hér og á Þi-ngvöll-
um. En-það sky-ldi þó ekki eiga
eftir að verða, að hann og Jónas
frá Hriflu yrðu ráðherrar í s-aima
ráðuney tinu ?
Sigurður Eggerz og íhaldsmenn
verða nú fyr&ta kastið að halda
áfram -að 1-eika „Alt Heidelberg".
Þeim fer það vafalaust sæmiíega
úr hendi. Það er ósvikirin kon-
ungsdaðursleikur með öllu til-
heyrandi, auðmýktarhjali, bugti
og beygingum, og þeir eru ekki
viðvaningar í því. En skrítið
er að sjá Sigurð Eggerz þ-ora að
horfa framan í kj-ósiendur Bjarna
frá Vogi núna í sumar.
Gudbr. Jónsson.
AHvHraii,
Verkamenn eru varaðir við því
að ráða sig í skurð-graftar- og
jarðabóta-vinnu á Korpúlfsstöð-
um og Lágafelli eða aðra vinnu
hjá Þorleifi Ben. Þorgrímssyni,
án þess fyrst að ráðgast við
stjórn verkamannafélagsins D-ags-
brúnax. Félagsskrifstofan er í
Hafnarstræti 18 uppi, sími 724.
Stjórn Dagsbrúnar.
Funduk i kvðld*
Unigir jafnaðarmenn boða til
opinbers fundar i- kvöld kl. 814 í
Góðtemplarahúsinu við Teanpl-
ariasund. Ræðumönnum frá and-
stæ'ðin-gafélögunum er boðið á
furidinn. Má búas;t við fjölmenn-
um fundi og harðsnúnum dieilum.
llJésIH A-MsteiBii,
F|áfi*HBálasf|érn
ihaldsins.
íhaldið hefir lengi verið hneyk-
ið yfir fjármálastjörn sinni. En
óneitanlega er Islandsbanki é-
gætt dæmi um fjárm-álastjórn í-
Haldsins, Þar tókst íhaldinu og
gæðingum þess að koma í lóg
um 2 millj. kr. á ári á síðustu
10 árum. Og brezka lánið með
veðgetningu tollteknanaa frá 1921
er einnig ágætt d-æmi um skör-
ungsskap íhaldsins oig forsjálni
þess i fjármálum.
Ihaldið hefir ráðið lögum og
lofum í bæjars-tjórn Reykjavik-
ur frá því fyrsta. Og í síðusitu
f járhagsáætlun bæjarins þurfti að
gera ráð fyrir að fá 14 niillj. lcr.
lán til þes-s að lialda í horfinu
méð verklegar og óhjá-kvæmileg-
ar framkvæmdir bæjarins. Og
það, s-em verra er. Borgarstjóri
hefir þrátt fyrir ítrekaðar tOraun-
ir ekki til þessa getað fengið
sæmilegt lán handa bænum
til vatnsveitunnar og pessara
framkvæmda. Og sjaldan hefir
nokkur, b-ær orðið að sjá fram á
að erlendir lánaxdrottnar lrafi
sent inn óskammfeilnara lánstil-
boð heldur -en Knútur borgar-
stjóri féltk frá brezku vátryggi-
ingarfélagi, sem hann hefir áður
skift við fýrir bæjarins hönd. Fó-
lag þetta vildi auk okurvaxta fá
sérstakan trúnaðarmann sinn til
þess að endurskoð-a reikninga
bæjarins. Bæinn átti að gera liálf-
ómyndugan -af erl-endum lánar-
drottni.
Á síðastliðnum vetri og i vor
hefir Knútur borgarstjóri orðið
að þrábiðja bankana urn bráða-
birgðalán til þess að geta staðist
daglegar greiðslur, eftir þó að
hafa notað alla þá sjóði, sem til-
tækilegir voru. Og um síðustu
mánað-amót befði bærinn alls
ekki getaö greitt út laun, ef
hann hefði ekki á síðustu stundu
getað fengið braðabirgðalán. Og
það, sem er þó allra verst. Borg-
arstjóri lýsti yfir því fyrir
skömmú í bæjarstjórn, að óvist
væri að hægt yrði a'ð framkvæjma
þau bæjarverk, sern ákv-eðin voru
í síðustu fjárhagsáætlun, viegna
fjárskorts.
V-on er að íhaldið hrósá fjár-
málastjórn sinni.
S.
Kfésið A-'listann.
Veíbfallsbrjótar og rfblslðg-
lepía.
Noregi, NRP. 4. júní. FB. Und-
anf-arna daga hefir verið óeirða-
s,amt við verksmiðjur Norsk
Hydro í Menstad vegna þess, að
vinnu hefir verið haldið áfraim
mieð verkfallsbrjótum. — Þrjátíu
manna lögreglulið hefir verið
sent þangað frá Skien og Larvik,