Alþýðublaðið - 08.06.1931, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Alþýðnflokkariim
og
skattamálaihaldið.
1. Aðstaða flokkaona 1927.
Þegar íhaldsflokkurinn réð
imestu hér í landi og hafði stjóm-
arvöldin, í ráðherratíð Jóns Þor-
lákssonar og fyrirrennara hans,
var uppáhaldskenning þeirra í
skattamálum sú, að taka sem
mest af rikissjóðstekjunum með
hátollum af nauðsynjavörum ai-
mennings, en hlífa eftir því sem
hægt væri hreinum tekjum fram
yfir þurftarlaun og eignum
manna, og varast að ná fé í rík-
issjóð með einkasölum eða at-
vinnurekstri arðvænlegum fyrir
landið. Sömu stefnu fylgir Sjálf-
stæðisíhaldið enn og nefnir þetta
„íslenzku skattamálastefnuna", er
eigi að auka fjársafn í höndum
atvinnurekendanna og verði það
atvinnurekstri öllum til hags-
muna. Út frá þessu sjónarmiði
hlóð íhaldið hátollaklyfjum á al-
þýðuna, en hlífði þeim, sem
mestar tekjur og eignir höfðu,
afnumdi lanidsverzlun með tóbak
o. fl.
Gegn þessum ófögnuði reis
smám saman meginhluti alþýð-
unnar í landinu. Alþýðufiiokkur-
inn berst fyrir algerlega and-
stæðri skattamálastefnu, þeirri,
að skattarnir skulu lagðir á eft-
ir efnum og ástæðum á þá, sera
breiðust bökin hafa. Afnumdír
sku’lu tollíarnir á nauðsynjum al-
þýðunnar, sem eru þyngstir á
stærstu og fátækustu heimilun-
um, og harðast koma niður á
verkalýðnum við sjóinn, er lifir
að öllu lieyti af aðkeyptum varn-
ingi. Reinu skattarnir skulu jafn-
framt hækka'ðir, en þurftartekjur
alþýðunnar undanþegnar, og
komáð skal á einkasölum til að
afla ríkissjóði aukinna tekna, því
að jafnaðarmenn, sem vilja láta
mdkið vinna, -þurfa auknar tekjur
í ríkissjóð og góðan fjárhag
hans.
Framsóknarflokkurinn hafði á
stefnuskrá sinni lækkun tolla,
hækkun beinna skatta og einka-
sölur, og víst var það, að hugur
kjósenda hinna tveggja and.stöðu-
flokka íhaldsins fylgdi þeim fast
í skattamálunum. Mátti því búast
við aligóðri samvinnu um þau,
er Framsóknarstjórnin tók völd-
in, eftir kosningaósigur íhaldsins
1927. Var hlutleysi jafnaðar-
manna ekki minst bygt á von-
um um góða samvinnu í lausn
skattamálanna tii sameiginliegra
hagsmuna 'alþyðunnar við sjóinn
og í aveitum landsins.
2. Skattamálin á þingi 1928
Áhrif Alþýðuflokksins.
A þinginu 1928 var fyrsta
tækifærið fyrir rikisstjórn og
þingflokk Framsóknar, einmitt þá
mennina, sem til þess voru sér-
staklega kosnir ásamt jafnaðar-
mönnum, að sýna nú hug sinn
í þessum málum. Jón Þorláks-
son og fhaldsflokkurinn höfðu
skilið við fjárhag landsins í
mestu óreiðu, með 700 þús. kr.
tekjuhalla fyrir árið 1927. Búist
var við erfiðu ári framundan,
árinu 1928, og mundi nýja ríkis-
stjórnin bera fram tekjuauka-
frumvörp og jafnframt gera til-
lögur um breytingu á allri skatta-
löggjöfinni samkvæmt kosninga-
loforðum sínum.
íhaldsflokkurinn virtist í þing-
byrjun gera það að flokksmáli
að skila tekjuhalla á fjárlögum
og fá með því Framsókn til að
stöova allar opinberar fram-
kvœmdir, sem jafnaðarmönnum
var hugleikið að fá, svo sem
Sundhöll, Landsspítala o. fl.
Stjórnin kom þá með tekjuauka-
frumvörp, er eftir því er henni
skýrðist frá áttu að gera mögu-
legar opinberar framkvæmdir og
varna tekjuhalla, en kvaðst ekki
hafa unnist tími til gagngerðrar
breytingar á löggjöfinni. En
tekjuaukafrumvörpin voru öll í
sömu átt, hœkkanir á tollmn, á
vörutolli á kolum, sálti, kornvör-
um og tunnum um 400 þús. kr.,
framlenging gengisviðauka á toll-
u'm, framlenging um 2 ár á
hækkun á verðtolii um 460 þús-
und, engin einkasala, enigin-
hækkun á beinum sköttum, eng-
in tollalækkun.
Alþýðuflokknum var það þeg-
ar ljóst, að þetta var ekki efni-
leg byrjun til að koma lagi á
skattamál landsins samkvæmt
stefnu hans og óskum meginhluta
kjósenda. Að vísu var mjög æski-
legt að auka opinberar friam-
'kvæmdir í lar.dinu og því rétt að
hjálpa Framsiókn um einhverja
nýja tekjustofna í þeim tilgangi,
en svo varð frá málunum að
ganga, að sýnt yrði hvert stefndi
i skattamálunum og að minsta
kositi trygður yrði undirbúningur
að fullkominni skattaiöggjöf í
réttlátu horfi. Alþýðiuflokkurinn
beindi öllum áhrifum sínum á
þingi í þessa átt og við það
vanst: tollhækkunin á kornvör-
um féll, salttollurinn var lækkað-
ur, og námu þessar lækkanir frá
frumvörpum stjórnarinnar 100
þúsundum, en auk þess knúði Al-
þýðuflokkurinn fram með harð-
neskju, og raunverulega móti
vilja meiri hluta Framsóknar, að
gengisviðaukinn 25o/0 á kaffi og
sykri var feldur niður með öllu
— og nam sú tollalækkun 200
þús .kr. Þá bar Alþýðuflokkurinn
fram og fékk samþykta laga-
heimild um hækkun eigna- og
tekju-skatts, á tekjum, er væru
yfir 4000 kr., um fjórðung, en aft-
ur var frumvai'p flokksins um
einkasölu á tóbaki, er hefði gef-
ið um 200—250 þús. kr. tekjur
og gert mögulegt að lækka enn
rne.ira tollana fyrir Framsókn,
ekki samþykt af hienni, ekki út-
rætt. Loks bar Alþýðuflokkurinn
fram þingsályktunartillögu um
skipun milliþinganefndar í
skattamálum til að undirbúa nýtt
og réttlátt skipulag þeirra, og
var hún samþykt. Að vísu var
samþykt á þinginu hækkun á
kola- og tunnu-toíli og ti!l 2 ára
framlenging og hækkun verð-
tolls, en dfskifti Al-þijduflokksins
urdu til lœkkunar á kaffi- og
sgkur-tolli, salttolli og kornvöru-
tolli, heimild um hcekkun á beinu
sköttunum og undirbúnings nýrr-
ar löggjafar. íhaldið fylgdi sinni
gómlu stefnu og lagðist móti öli-
um tillögum Alþýðufíokksins, en
Framsókn vildi augsýnilega gera
siem allra minst annað en þiað,
er íhaldið óskaði, án þess þó að
gera sig bera a'ð þessu.
3. Framsókn hallast.
í ársbyrjun 1929 átti ríkis-
stjórnin að nota heimild sína um
hækkun beinu skattanna. Árferð-
ið hafði þá mikið batnað og var
augsýnilega hægt að létta af toll-
um til muna, ef þessari heiim-
ild var beitt. En hvað skeður?
Tryggvi Þórhallsson, sem ekki
var einu sinni fjái'málaráðherra,
semur á bak við tjöldin við Ól-
af Thors og aðra íhaldsmenn um
að nota ekki heimildina. Var
þetta gert í sambandi við milli-
göngu Tryggva í kaupdeilu milli
sjómanna og útgerðarmanna og
virðist svo sem Tryggvi hafi með
þessu þózt kaupa lausn málsins,
en í fullri óþökk sjómanna og
jafnaðarmanna, enda voru sam-
tökin sterk og fyllilega einfær
um að vinna kröfum sínum sigur.
Var af þessu sjáanlegt að for-
sætisráðherra Framsóknar skeytti
ekki mikið um þingviljann og
rétta stefnu skattamálanna.
Á þinginu 1929 ber Aiþýðu-
fiokkurinn enn þá fram tóbaks-
einkasölu, en Framsókn vísar
henni frá í þinginu með rök-
studidri dagskrá ásamt íhaldinu.
Eins voru efndirnar þar.
4. Framsókn fylgír íhaldinn.
Á þinginu 1930 koma þó end-
anlega fram svik Framsóknar við
hiennar eigin stefnu og kosninga-
loforð um. þessi mál. Verötollur-
inn kemur þá enn til framleng-
ingar og gengur Alþýðufiokkur-
inn á móti framlengingunni, en
Framsókn og íhald (nú „Sjálf-
stæðisflokkur") samþykkja hana
í einu hljóði. Þá koma frumvörþ
skattamálanefndar. Haralidar
Guðmundsson var þar fulltrúi Al-
þýðufloklísins, Magnús Guð-
miundsson Sjálfstæðisflokksinisi og
Halidór Stefánsson Framsóknar,
Menn skyldu hafa haldið að
Magnús hefði staðið einn um í-
haldsstefnuna í skattamáium, en
Haraidur og Halldlór orðið sam-
mála um lausn þeirra máia eftir
stefnu Aiþýðuflokksins eða kom-
ið með mjög skyld álit. En hvaða
undur ske? Halldór og Magnús,
Framsókn og Sjálfstœði, homn
med sameiginleg frumvörp sam-
kvœmt stefnu íháldsins um ó-
breytta toll.a að öðru lieyti en að
breyta vörutolii líka í verðtoll og
þó töluverða tollahœkkim við
það, en að eins ómerkilegar
breytingar á tekju- og eigna-
skatti og ekki til hækkunar. Har-
aldur flutti aftur á móti frum-
vörp um al Imikla hækkun á jhá~
tekjum og stóreignum, afnám
meginhluta tolianna eða stórfeLdía
lækkun, um hækkun sikatta á.
lóðum og löndum eftir verðmati
og verðhækkunarskatt. ALþýöu-
fiokkurinn fylgdi þar stefnu
sinni, Framsókn snérist alveg í
lið imeð íhaidinu þegar á iá.
Að vísu bar Halldór fram með
Haraldi frumvarp um tóbaks-
einkasölu, en Framisókn, siem
þóttist ekki geta gengið móti
þessu sínu gamla stefnuskrár-
máli, gat komið því fyrir kattar-
nef á þann hátt, að þegar komið
var að endanlegri samþykt þess,
ein umræða eftir, gerdi Fram-
sókn og Sjálfstœdid samkomulag
um ad slíta pinginu í snatri svo
ad pad yrdi ekki afgreitt. Er ekki
gott að gera upp á málli hvort er
vítaverðara, óítinn við að sýna
sig fyrir alþjóð, eða svikin við
'stefnuna og kjósendurna.
Allir flokksmenn Framsóknar
og Sjálfstæðis greiddu hinum
sameinuðu íhaldsfrumvörpum
þeirra atkvæði, en þau komust.
ekki fram samt vegna þess, að.
þessir flokkar komu sér saman
'um ad eklcert lœgi á um af-
greidslu skattamálanna. Fram-
sókn og Sjálfstœdi urdu pannig á
pinginu 1929 einn flokkur í
skattamálunum, íhaldsflokkur
stóratvinnurékenda i bæjum og
sveitum, fjandsamlegur kröfum
allrar alþýðu. Alþýðuflokkurinn
stóö einn um réttláta lausn þeirra
mála. Ein höfuðástæðan fyrir
hlutleysi Alþýðuflolcksins við
Framsókn var þvi burtu íallin.
Á þinginu 1931 sýndi þetta sig
enn berar, því að þá ætluðu
þessir sameinuðu íhaldsflokkar
að isamþykkja þenna bræðing
sinn, til pess ad purfa ekki ad
deila innbyrdis um skattamálin
vid nœstu kosningar. Fraimsókn
fékst nú ekki einu sinni til að
bera fram tóbakseinkasölufrum-
varpið, og það fékk dauft hljóð
úr þeirri átt, er Alþýðuflokkurinn
bar það fram enn einu sinni. En
af turgönguf rumvörp íhal danna
beggja sigldu hraðbyri gegnum
þingið imeð samhljóðia atkvæð-
um þeirra flokka, þrátt fyrir
megna andstöðu Alþýðuflokksins.
og varð þeim ekki lokið af tit-
viljun, sem ekki kom þeim mál-
um við. Þingrofið drap þau eins
og önnur þingmál.
ihöldin bæði vildu halda hinu