Morgunblaðið - 12.09.1981, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1981
37
Heilbrigðisþjónustan
og Neytendasamtökin
Eftir Reyni
Ármannsson
í 3. gr. laga Neytendasamtak-
anna stendur eftirfarandi: —
Markmið samtakanna er að gæta
hagsmuna neytenda í þjóðfélag-
inu. Tilgangi sínum hyggjast sam-
tökin m.a. ná með því; að vaka yfir
því, að sjónarmið neytenda al-
mennt séu virt, þegar ákvarðanir
eru teknir eða reglur settar, er
varða hagsmuni neytenda. —
Eg tel, að tími sé kominn til
þess að NS láti meira að sér kveða
varðandi ýmsa opinbera þjónustu.
Hvað með heilbrigðisþjónustuna í
landinu? Er ekki tímabært að
fulltrúar hins almenna skattborg-
ara fái aðstöðu til þess að fylgjast
með, hvernig þeim fjármunum er
varið sem þeir leggja af mörkum?
Við íslendingar eyðum í dag 8% af
vergri þjóðarframleiðslu til heil-
brigðisþjónustunnar. bað þýðir,
að hver vinnufær maður greiðir
sem svarar einum mánaðarlaun-
um árlega til heilbrigðisþjónust-
unnar.
I Morgunblaðinu 12. október
1980 var stórmerk grein um heil-
brigðisþjónustuna eftir aðstoð-
armann landlæknis, Guðjón
Magnússon, lækni, sem mun vera
eini læknirinn hérlendis, sem lok-
ið hefur sérnámi í félagslækning-
um. Ég vil leyfa mér að vitna í þá
grein. Þar stendur m.a. eftirfar-
andi: — Miðað við þá gífurlegu
fjármuni sem eytt er í heilbrigðis-
þjónustuna, er ekki óeðlilegt að
verja nokkru fé til þess að athuga
hvernig til tekst með reksturinn,
hvort gæði þjónustunnar séu eins
og efni standa til og hvert sé álit
neytenda á þeirri þjónustu sem
þeir fá. I Skotlandi hefur verið
komið á sérstökum neytendaráð-
um á hverju heilsugæslusvæði,
sem eiga að fyigjast með og gera
tillögur um breytingar og betr-
Reynir Ármannsson
umbætur á heilsugæslunni. í þess-
um neytendaráðum er meirihlut-
inn skipaður leikmönnum. —
Svipuð þróun mun eiga sér stað
víðar, þar sem sjónarmið og hags-
munir neytenda eru virt og í
heiðri höfð.
FyrirbygKjandi aðgerðir
Vart verður komist hjá því,
þegar rætt er um heilbrigðismál
almennt, að geta um hið stór-
merka starf sem NLFÍ hefur innt
af hendi með rekstri heilsuhælis-
ins í Hveragerði, allt frá því að
hinn þjóðkunni brautryðjandi á
sviði heilbrigðismála, Jónas
Kristjánsson, læknir, hóf það
starf. Arftakar hans hafa svo
sannarlega haldið merki braut-
ryðjandans á lofti síðan. Þarna
hefur farið saman fyrirmyndar-
rekstur á stofnuninni og jafn-
framt verið mótuð ný stefna
varðandi heilbrigt mataræði og
likamsrækt og þar með fyrir-
byggjandi aðgerðir er varða
heilsufar manna almennt.
Neytendasamtökin hafa undir
höndum ársreikninga heilsuhælis
NLFI í Hveragerði síðustu fjögur
árin, ásamt öðrum upplýsingum
um reksturinn, sem framkvæmda-
stjóri NLFI, Friðgeir Ingimundar-
son, hefur fúsiega látið undirrit-
uðum í té. Þar bendir allt til þess,
að hjá þeirri stofnun sé vel á fé
skattborgaranna haldið. Fróðlegt
væri að bera þá reikninga saman
við reikninga annarra sambæri-
legra stofnana.
Sennilega gerir almenningur sér
enga grein fyrir því, hvað þessi
þáttur heilbrigðisþjónustunnar
hefur sparað þjóðinni í heild
mikla fjármuni. Það þýðir að
hagstætt væri fyrir ríkið að stór-
efla þær stofnanir, sem hafa að
markmiði fyrirbyggjandi aðgerðir
varðandi sjúkdóma. Það er fleira
fjárfesting en steinsteypa.
Það er rétt og skylt að geta þess,
að heilbrigðisyfirvöld hafa sýnt
mun meiri skilning varðandi úr-
bætur á ýmsum þáttum heilbrigð-
isþjónustunnar á allra síðustu
árum, og er það mjög þakkarvert.
Sennilega munu fáir skattborg-
arar sjá eftir þeim krónum sem til
heilbrigðismála ganga, þótt þeir
að sjálfsögðu vilji fylgjast með
hvernig því fé er varið sem til
þeirra mála gengur.
Þjóðin öll er í mikilli þakkar-
skuld við þá ágætu menn, sem á
sínum tíma ruddu brautina og
gerðu að veruleika þá heilbrigðis-
þjónustu og tryggingar sem við
búum við i dag. Það voru svo
sannarlega brautryðjendur sem
ekki hugsuðu um eigin hag, heldur
um velferð þjóðarinnar allrar.
Brldge
Umsjón» ARNÓR
RAGNARSSON
Bridgefélag
Reykjavíkur
Keppnisyfirlit
September-desember 1981.
Keppnisstjóri: Agnar Jörgens-
son. Spilastaður: Domus Medica
kl. 19.30 stundvíslega (nema
annars sé sérstaklega getið).
Tvímenningskeppni
16. sept., miðvikudagur
Tvímenningskeppni
(Hótel Heklu)
23.sept., miðvikudagur
Ilausttvimenningur
30. sept., miðvikudagur
(Kl. 20 aðeins þetta kvöld)
7. okt., miðvikudagur
14. okt., miðvikudagur
21. okt., miðvikudagur
Aðalsveitakeppni
28. okt., miðvikudagur
4. nóv., miðvikudagur
11. nóv., miðvikudagur
18. nóv., miðvikudagur
25. nóv., miðvikudagur
2. des., miðvikudagur
9. des., miðvikudagur
16. des., miðvikudagur
Munið að tilkynna þátttöku í
öll lengri mót með minnst viku
fyrirvara til keppnisstjóra eða
einhvers stjórnarmanna.
Stjórn BridgefélagS Reykja-
víkur 1981—1982: Formaður:
Sigmundur Stefánsson, sími
72876. Varaformaður: Helgi Jó-
hannsson, sími 75326. Ritari:
Guðbrandur Sigurbergsson, sími
52174. Gjaldkeri: Steingrímur
Jónasson, sími 81079. Fjármála-
ritari: Þorlákur Jónsson, sími
41027.
Frá Bridgefélagi
Reykjavíkur
Aðalfundur Bridgefélags
Reykjavíkur var haldinn að Hót-
el Heklu 26. ágúst sl.
Fráfarandi formaður, Jakob
R. Möller, flutti skýrslu stjórnar,
lagðir voru fram reikningar og
afhent verðlaun fyrir mót á
síðasta vetri.
Ný stjórn var kjörin á fundin-
um og er hún þannig skipuð:
Formaður Sigmundur Stefáns-
son, varaformaður Helgi Jó-
hannsson, ritari Guðbrandur
Sigurbergsson, gjaldkeri
Steingrímur Jónasson og fjár-
málaritari Þorlákur Jónsson.
Endurskoðendur voru kjörnir
Stefán Guðjohnsen og Þórarinn
Sigþórsson. I stjórn Bridgedeild-
ar Reykjavíkur var kjörinn Guð-
mundur P. Arnarson.
Á næsta starfsári verður
Bridgefélag Reykjavíkur 40 ára
og er áformað að minnast þess á
verðugan hátt.
Félagið mun hefja vetrar-
starfið miðvikudaginn 16. sept-
ember með eins kvölds tvímenn-
ingi. Viku síðar verður eins
kvölds tvímenningur aftur á
dagskrá, en síðan hefst hausttvi-
menningur sem stendur í fjögur
kvöld. Að honum loknum hefst
aðalsveitakeppni félagsins, sem
standa mun fram að jólum.
Gamlir og nýir félagsmenn
eru hvattir til að vera með frá
byrjun.
Tafl- og bridge-
klúbburinn
Spilamennska TBK hefst
fimmtudaginn 17. september.
Spilaður verður tvímenningur 1.
kvöld (svona til upphitunar).
Fimmtudaginn 24. september
verður aðalfundur hjá félaginu.
Fundurinn verður haldinn í Bláa
salnum Hótel Sögu og hefst kl.
20.30. Félagar, fjölmennum á
fundinn.
Benedikt Bjarnason
Rekstrargrundvöllur
strjálbýlis-
verzlana verði bættur
Kaupmannasamtökin hafa í
framhaldi af samþykktum kaup-
mannafélaga og ráðstefnum, sem
haldnar hafa verið með fulltrúum
þeirra, unnið að því við opinberar
stofnanir, að hagur strjálbýlis-
verzlana verði bættur með varan-
legum aðgerðum.
Um þessar mundir liggur og
frammi þingsályktunartillaga um
bætt skilyrði til verzlunarþjón-
ustu úti á landsbyggðinni.
Hafa Kaupmannasamtökin sent
umsögn um þessa tillögu, sem
mjög er samhljóða niðurstöðum
ráðstefnu 1979, sem Kaupmanna-
samtökin héldu með fulltrúum
kaupmannafélaga um vandamál
smásöluverzlana í strjálbýli.
Kaupmenn eru ekki hlynntir
styrkjakerfi, sem gæti í einhverj-
um tilvikum verið misnotað. Þeir
vilja standa á eigin fótum, en vilja
ekki láta bregða fyrir sig fæti með
óréttmætum ráðstöfunum, en þeir
krefjast þess, að ráðamenn þjóð-
arinnar skapi þeim heilbrigð
starfsskilyrði. Smásöluverzlanir
hafa þýðingarmiklu hlutverki að
gegna í sérhverju byggðarlagi, og
eru óumflýjanlegur þáttur í lífi og
störfum alls þorra fólks. Verður
því ekki undan því skotizt af
ráðamönnum að skapa þeim
sanngjörn rekstrarskilyrði.
Allar aðgerðir í þá átt að lækka
rekstrarkostnað, mundu að sjálf-
sögðu leysa einhvern vanda smá-
söluverzlana á landsbyggðinni.
Varðandi orkujöfnun, væri
sanngjarnt að orkugjald fyrir
frysti- og kælivélar, sem i gangi
verða að vera allan sólarhringinn,
væri á sama orkutaxta og fyrir
heimili. Afgangsorka er nýtt fyrir
þessi tæki, þegar álag er lítið, og
er það meiri hluti sólarhringsins.
Unnið er að jöfnun símakostnað-
ar, sem lækka á þann útgjaldalið,
frá því sem nú er, fyrir alla aðila '
utan höfuðborgarsvæðisins, og er
það í samræmi við ályktun Kaup-
mannafélags Vestfjarða 1979.
Brýnt er, að unnið sé að því, að
felldur verði niður sérstakur
skattur á verzlunar- og skrifstofu-
húsnæði, sem hugsaður var sem
tekjulind fyrir ríkissjóð til bráða-
birgða, en hefur nú enn verið
framlengdur á þessu ári, — þriðja
árið í röð, — þrátt fyrir kröftug og
víðtæk mótmæli.
Þessi skattur er óréttlátur, og í
honum felst mikil mismunun á
milli fasteignaeigenda.
Til að létta róður strjálbýlis-
verzlana enn frekar, væri einfalt
mál fyrir ríkissjóð að fella niður
hinn almenna eignaskatt af verzl-
unar- og skrifstofuhúsnæði, sem
notað er í eigin þágu.
Fatrna ber írum-
varpi Sigurlaugar
Fagna ber framkomnu frum-
varpi til breytinga á lögum um
söluskatt, sem Sigurlaug Bjarna-
dóttir alþingismaður hefur haft
forgðngu um. Þar er réttilega bent
á kostnaðarauka við flutning vöru
út á iand, og þar með rangláta
skattheimtu af landsbyggðarfólki
að ieggja 23,5% söluskatt á þann
kostnað. Þarna er um sérsköttun
að ræða á fólk, er býr utan
innflutnings- og eða framleiðslu-
staðar, og veldur að sjálfsögðu
hærra vöruverði.
Á þessum vettvangi hefur áður
verið minnzt á að vinna þurfi að
réttlátari viðskipta- og samkeppn-
isháttum hjá smásöluverzlunum
úti á landi með lækkun vöruverðs
í huga.
í því sambandi hefur verið bent
á, að hætt verði að bæta flutnings-
og vátryggingarkostnað á send-
ingar út í hinar dreifðu byggðir,
en heildsölu- og framleiðslufyrir-
tækjum heimiiað að fella þessa
liði inn i verð sitt, sem yrði þá hið
sama til verzlana um land allt. Ef
þessar hugmyndir næðu fram að
ganga, yrði að sjálfsögðu óþörf
fyrrnefnd breyting á söluskatts-
lögunum.
Sjálfboðavinna
við söluskatt
Þegar söluskattur er nefndur,
kemur í hugann öll sú sjálfboða-
vinna, sem hingað til hefur farið
fram hjá verzlunareigendum í
sambandi við hann. Allir aðrir en
verzlunareigendur fá kaup greitt
fyrir vinnu við þessa skattheimtu.
Það er því sanngjörn krafa, að
verzlanir fái greidd laun fyrir
innheimtu söluskattsins og aðra
vinnu því samfara. Æskilegast
væri að losna algjörlega við sölu-
skattinn út úr verzlunum en hann
hefur valdið kaupmönnum
ómældri fyrirhöfn, kostnaði og
tortryggni.
Aðild að lífeyrissj<)ði
Með lögum nr. 55 frá 9. júní 1980
eru allir, sem stunda sjálfstæðan
atvinnurekstur, skyldaðir til að
eiga aðild að lífeyrissjóði og
greiða 10% af ákveðnum launa-
stofni mánaðarlega til viðkomandi
lífeyrissjóðs. Vitað er um ýmsa,
sem byrjuðu að greiða til lífeyr-
issjóðs um síðustu áramót, en
fyrir þá sem ekki hafa enn greitt
lífeyrissjóðstillög, skal upplýst, að
séu þessar greiðslur ekki inntar af
hendi fyrir næstu áramót, verður
lagður skattur á þá á næsta ári
sem nemur áföllnum iðgjöldum og
að sjálfsögðu dráttarvöxtum líka.
Slíkum útgjaldapóstum er
smellt á vinnuveitendur, án þess
að gert sé ráð fyrir auknum
tekjum til að standa straum af
slíkum kostnaðarauka. Rétt þykir
að vekja athygli fundarmanna á,
að verzlunareigandi, sem unnið
hefur síðustu 10 ár í viðkomandi
starfsgrein og ekki náð 70 ára
aldri, en hættur starfi, á rétt til
greiðslu lífeyris frá Umsjónar-
nefnd eftirlauna í gegnum lifeyr-
issjóð sinn.
Á sama hátt á verzlunareigandi,
sem náð hefur 75 ára aldri, en er
enn í starfi, sama rétt, án þess að
þurfa að greiða til lífeyrissjóðs.
Þjónustuhlutverk
smásöluverzlunarinnar
mikilvægt
Hér að framan hefur verið reynt
að víkja að nokkrum meginmál-
efnum smásöluverzlunarinnar,
einkum þeim viðfangsefnum, er
varða heill og hag hennar á
komandi tíð.
Það er ljóst, að stjórnvöld verða
að gera róttækar breytingar smá-
söluverzluninni til hagsbóta, éf
hún á að geta sinnt mikilvægu
þjónustuhlutverki sínu í framtíð-
inni.
Sérstakra aðgerða er þörf til að
bæta hag verzlana í strjálbýli.
Verzlun er þýðingarmikil undir-
stöðuatvinnugrein, og er mjög
krefjandi. Hún verður ekki rekin í
hjáverkum fremur en aðrir undir-
stöðuatvinnuvegir. Verum minnug
þess, úr sögu þjóðarinnar, að einn
veigamesti áfangi í frelsisbaráttu
hennar vannst, þegar verzlunin
var gefin frjáls og landsmenn tóku
hana í sínar eigin hendur. Þá fór
þjóðin fyrst að rétta úr kútnum.
Þessi sannindi mega aldrei gleym-
ast.
Frjáls verðmyndun
Yfirstjórn verðlagsmála hug-
ieiðir nú að leyfa frjálsa verð-
myndun, þar sem næg samkeppni
er fyrir hendi. Það gefur vísbend-
ingu um, að þessir sömu aðilar
telji, að gagngerðra breytinga sé
þörf. StjórnvöÍd þekkja vel, hvern-
ig komið er fyrir smásöluverslun-
inni í landinu.
Vænta kaupmenn því raunsæis,
víðsýnis, og velvilja valdhafa, þeg-
ar mörkuð verður stefna í málefn-
um smásöluverzlunarinnar og
starfsskilyrði hennar ákveðin.