Morgunblaðið - 06.11.1981, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1981
Hjartað slær bara
Jón Hjartarson, Signrður Karlsson og Karl Agúst Ulfsson sem bræðurn-
ir Pétur, Símon og Eben, þar sem þeir ræða um foður sinn og erfða-
mál.
Girnd undir
álmtrjám
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sveinbjörn I. Baldvinsson:
IJÓI) HANDA HINUM (K1 ÞESS-
IJM.
Ljósmyndir á kápu: Einar Gunnar
Einarsson.
Almcnna bokafélagið 1981.
Stundum heyrum við Svein-
björn I. Baldvinsson syngja í út-
varpinu úr ljóðverki sínu Stjörnur
í skónum. Margir hafa gaman af
Stjörnum í skónum, ekki síst
krakkar sem líta á Sveinbjörn sem
málsvara sinn og samherja í bar-
áttunni vð fordóma fullorðna
fóiksins. í Ljóðum handa hinum
og þessum er Ljóð handa barninu
þínu,undirfyrirsögn Úr bréfi til
Kobba 15/5 1980. Þar er tekinn
upp þráðurinn frá stjörnum í
skónum, skáldið huggar Kobba
með eftirfarandi: „Þetta er ekki
svo voðalegt/ gerðu bara eins og
þau segja/ fyrstu árin/ þótt það sé
erfitt/ fullorðið fólk hefur svo
skrýtnar hugmyndir/ um það
hvað má/ og hvað má ekki.“
Ljóð handa hinum og þessum
minna dálítið á Stjörnur í skón-
um. í bókinni er skopast góðlát-
lega að hversdagssálum, þær séð-
ar með augum barnsins og fullorð-
ins manns. Skáldið hefur til að
bera mikið umburðarlyndi, það er
síður en svo í stríði við mannkyn-
ið. Meðal þess sem gerir bók
Sveinbjörns I. Baldvinssonar sér-
stæða er gamansemin sem víða
stjórnar ferðinni, óhátíðleg af-
staða sem lætur meira að segja
eins og ekkert sé þótt allt sé
draumur og blekking og maður
vakni einhvertíma upp við vondan
draum: „steindauður".
Sveinbjörn I. Baldvinsson hefur
með góðum árangri tileinkað sér
opinn og einfaldan ljóðstíl, en
gætir þess að aga mál sitt, ydda
hugsanirnar. Ljóð hans eru hisp-
urslaus og beinskeytt. Eins og að
líkum lætur eru þau ekki öll full-
komlega heppnuð hjá svo ungu
skáldi. En heildarsvipur Ljóða
handa hinum og þessum er góður
og það skiptir miklu máli.
Ljóðaflokkurinn Úr ferðadag-
bók er með þeim athyglisverðari í
bókinni. Eitt Ijóðanna nefnist við
Bodensee:
\ður cn fcrjan lat'Ai af slað frá Konslan/.
oi» vid sálum í kyrrAinni
oj» horMum í mislriA
fór lítill fcilur maóur í j»ráum jakkafolum
aó hlása í Irompcl
scm fór illa vió fólin.
Ilann lahbaói fram oj» aflur um hrymyuna
oj» spilaói undarlcj; lög
fyrir fólkid oj» mávana.
Vid hcyróum lcnj»i í honum
cflir aó vió vorum laj»óir af staó
inn í draumkcnnl mistrió
scm huldi valnió
cins oj» hvílur fui»lsva nt»ur.
Svo hallum vid að hcyra í honum.
Og fcrjan lcið cin áfram inn í
hljóðlausan
drauminn.
Sveinbjörn I. Baldvinsson.
JjSveinbjörn I. Bald-
vinsson hefur með góð-
um árangri tileinkað
sér opinn og einfaldan
Ijóðstíl, en gætir þess
að aga mál sitt, ydda
hugsanirnar. Ljóð hans
eru hispurslaus og
beinskeytt.£{
Þetta er Ijóðræn mynd, skáldinu
tekst að segja það sem það vill tjá
lesandanum án stórra orða. Við
Bodensee býr yfir ýmsum helstu
kostum ljóðrænnar skynjunar. En
gaman er að bera það saman við
fyrsta ljóð sama flokks: í lest frá
Karlsruhe til Konstanz. Það er
kannski líkara þeim Sveinbirni I.
Baldvinssyni sem við höfum áður
kynnst:
Við sátum í klcfa
mcð ivcimur þýskum miðaldra hjónum
oj» cj» huj»saði um
hvorl það va*ri ckki undarlcj»l
að hafa vcrið í stríði
cins oj» <‘ij»inmcnnirnir
oj» hafl manndráp
að aðalslarfi
í nokkur ár.
Kara hcim á milli.
Kyssa krakkana.
Klska konuna.
Kara svo aflur í vinnuna.
Þetta ljóð er ekki laust við
kaldhæðni. En það er kaldhæðni
þess manns sem metur lífið um-
fram annað og er staðráðinn í að
vernda það og verja.
Við finnum einnig sársaukann
þrátt fyrir kaldhæðnina í ljóðinu I
jarðarför skólbróður. Eg verð að
játa að samlíkingin „altarið var
eins og blómabúð" þykir mér
hryssingsleg gagnvart þeim harmi
sem dauði ungs manns er. En hún
er sönn. Sveinbjörn er nær sorg-
inni í síðasta kafla ljósins: „Við/
sem skiljum ekki lífið/ hvernig
eigum við/ að skilja dauðann/
jarðarfarir/ eru fyrir gamalt fólk/
dauðinn/ er fyrir gamalt fólk“.
í fyrsta og öðrum hluta Ljóða
handa hinum og þessunf'eru viss
veikleikamerki sem gera vart vð
sig vegna þess að Sveinbjörn
endurtekur hugsanir annarra. Það
hefur til dæmis verið ort mikið um
ferðalang sem fer óvart úr á vit-
lausum stað og líf sem ekki var
skemmtilegt heldur fróðlegt.
Heimspekilega vindbelgi skortir
okkur ekki. Stundur yrkir Svein-
björn um hið fánýta líf okkar eins
og hann sé ekkert hissa yfir
tilangsleysi þess, hafi skoðað allt
með augum hins lífsreynda. Þetta
fer rosknum skáldum vel, en ekki
þeim sem enn varðveita undrun
barnsins.
Ástaljóðaflokkurinn Ljóð handa
konum er dæmigerður fyrir ferska
skynjun skáldsins þótt ekki taki
hann ferðaljóðaflokknum fram.
Skynsamleg þykir mér sú afstaða
sem birtist í eftirfarandi línum
þótt hún eigi sinn þátt í að deyfa
tilfinningarnar:
l*að cr ckki hæj»t
að skrifasl á
við hjartað í sér.
I*að sla r hara.
Ljóð handa hinum og þessum er
ein þeirra bóka sem gerir mann
bjartsýnan um framtíð ljóðsins.
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Leikfélag Reykjavíkur:
UNDIR ALMINUM
eftir Eugene O’Neill.
Arni Guðnason þýddi.
Lýsing Daníel Williamsson.
Tónlist: Sigurður Rúnar Jónsson.
Leikmynd og búningar: Steinþór
Sigurðsson.
Leikstjórn: Hallmar Sigurðsson.
Undir álminum, eða Desire
Under the Elms, eftir Eugene
O’Neill er stórbrotið verk og vand-
meðfarið. Það reynist líka erfitt
ungum leikstjóra, Hallmari Sig-
urðssyni, sem gerir sér far um að
túlka verkið með raunsæilegum
hætti og hógværlega sé mið tekið
af því tilfinningaflóði sem brýst
fram hjá persónum O’Neills.
Vel má fallast á sjónarmið leik-
stjórans, en oft var eins og verkið
skorti líf, átök þess voru furðu
daufleg og án tilþrifa frá hendi
leikaranna. Beinlínis dauð og
innantóm atriði voru mörg.
Gísli Halldórsson lagði sig fram
við túlkun gamla bóndans Ephra-
ims Cabots. Bandarískir fjöl-
skylduharmleikir eiga vel við
Gísla, enda náði hann stundum
glæsilegum árangri í lýsingu
Ephraims sem allt í einu birtist á
heimilinu með kornunga eigin-
konu sér við hlið. Synirnir Simon
og Pétur hverfa á braut í því skyni
að freista gæfunnar við gullleit í
Kaliforníu. Eftir er yngsti sonur-
inn Eben og að vonum hefur það
áhrif á hann að eignast svo unga
móður. Fljótlega nær girndin og
ástarbríminn tökum á honum, en
ágrindin er líka sterk. Hann
dreymir um að eignast jörðina og
hefna sín á föður sínum sem lék
látna móður hans grátt. En hann
er veikgeðja og sá gamli harður í
horn að taka.
Ragnheiður Steindórsdóttir
túlkar Abbie, hina ungu konu sem
veldur því að feðgarnir takast á og
endirinn er í anda grískra harm-
leikja. Eugene O’Neill lét einnig
heillast af biblíulegum minnum,
lærdómi Freuds og félagslegum
baráttumálum samtímans. Leik-
urinn á að gerast á Nýja Englandi
á miðri nítjándu öld, er saminn
1924.
Ragnheiður Steindórsdóttir
náði í senn að sýna grimmd Abbie
og barnslegt sakleysi, fólsku henn-
ar og ástarþrá. Eg er ekki viss um
að Ragnheiður hafi leikið betur,
að minnsta kosti þótti undirrituð-
Handjárn eða heillaspor?
Mishermt var í frásögn Morgun-
blaðsins sl. þriðjudag af umræð-
um um skipulagsmál á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins, að undirrit-
aður hefði lýst þeirri skoðun í
ræðu að vísa bæri þeim þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins úr
flokknum, sem sæti ættu í ríkis-
stjórninni og/eða styddu hana.
Vegna þessa mishermis og
vegna mikilvægis þeirra tillagna
um breytingar á skipulagsreglum
Sjálfstæðisflokksins sem voru til
umræðu á landsfundinum og
verða áfram til umræðu, hefi ég
ákveðið að óska birtingar á ræðu
þeirri sem ég flutti á fundinum
um þessi efni. Fer ræðan hér á
eftir.
„Landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins getur ekki og landsfund-
ur Sjálfstæðisflokksins má ekki
víkjast undan þeirri nauðsyn og
skyldu að taka afstöðu til þeirra
tillagna sem hér liggja fyrir um
breytingar á 10. og 55. gr. skipu-
lagsreglna flokksins.
Úr því að óskráðar reglur hafa
verið þverbrotnar jafn kyrfilega
og raun ber vitni verður að skrá
þær. Nema því aðeins að menn
vilji að þeir atburðir sem orðið
hafa í flokknum síðustu misseri
geti endgrtekið sig án þess að
flokkurinn megni að bera hönd
fyrir höfuð sér.
Það verður þá máski að föstum
lið á landsfundum að oddviti ríkis-
stjórnarinnar kvarti yfir því að fá
ekki að stýra setningarfundi
landsfundar helzta stjórnarand-
stöðuflokksins. Við upplifum það
þá ef til vill til frambúðar að
landsfundir og flokksstarf ein-
kennist af togstreitu og uppgjöri
milli stjórnarsinna og stjórnar-
andstæðinga innan flokksins.
Einu sinni var auglýst: Allt á
sama stað. Egill Vilhjálmsson hf.
Sjálfstæðisflokkurinn gæti
kannski stolið þessu og stælt og
fengið skráð vörumerki sem hljóð-
að gæti eitthvað á þessa leið: Allt
á sama stað — Stétt með stétt,
stjórn með stjórnarandstöðu —
Sjálfstæðisflokkurinn. Og þing-
kosningar gætu þá e.t.v. einnig í
vaxandi mæli einkennzt af
bræðravígum tveggja eða fleiri
framboðslista sjálfstæðismanna í
hverju kjördæminu á fætur öðru.
Þetta er ekki sú framtíð sem ég
kýs Sjálfstæðisflokknum til
handa. Ég vil að landsfundur
Sjálfstæðisflokksins taki af öll
tvímæli um það hverju brot á
grundvallarleikreglum flokksins
varði.
Efni breytinga
tillagnanna
Hvert er svo efni þeirra tillagna
sem lagt hefur verið til að vísað
verði til miðstjórnar og þing-
flokks?
í fyrsta lagi er lagt til að inn í
10. gr. skipulagsreglna flokksins
bætist ákvæði þess efnis að þing-
menn flokksins sem taka sæti í
eða lýsa stuðningi við ríkisstjórn,
sem mynduð er í andstöðu við
ákvörðun landsfundar eða flokks-
ráðs, teljist með því hafa sagt sig
úr Sjálfstæðisflokknum. Rétt er
að undirstrika að ekki er hér átt
við stuðning við einstök þingmál
ríkisstjórnar heidur almennan
stuðning sem verður til þess að
ríkisstjórn er mynduð.
í öðru lagi er lagt til að við 55.
gr. skipulagsreglna flokksins bæt-
ist ákvæði þar sem segi að það
jafngildi úrsögn úr flokknum að
taka sæti á framboðslista, öðrum
en þeim sem réttkjörnar stofnanir
- Ræða Baldurs
Guðlaugssonar
á landsfundi
Sjálfstæðis-
flokksins
flokksins standa að, þar sem
flokkurinn býður fram. Jafnframt
er gerð tillaga um undantekn-
ingarákvæði frá þessari aðalreglu,
svohljóðandi: Hafi fulltrúaráð
sjálfstæðisfélaga í einhverri sýslu
eða stjórn sjálfstæðisfélags í sýslu
þar sem aðeins starfar eitt sjálf-
stæðisfélag en ekki fulltrúaráð,
sbr. 41. og 46. gr., staðið að eða
lýst stuðningi við annan fram-
boðslista en þann sem réttkjörnar
stofnanir flokksins standa að í því
kjördæmi, kemur úrsögn þó ekki
til framkvæmda nema miðstjórn
samþykki.
Þessu undantekningarákvæði er
ætlað að ná til atburða eins og
þeirra sem urðu í Suðurlands-
kjördæmi í síðustu alþingiskosn-
ingum, þegar ágreiningur milli
héraða innan kjördæmisins réði
því að Rangæingar buðu fram sér-
stakan lista. í tilfellum sem þess-
um þykir ekki eðlilegt að sérfram-
boð valdi sjálfkrafa úrsögn þeirra
sem sæti taka á framboðslista,
heldur er gert ráð fyrir að mið-
stjórn flokksins vegi og meti allar
aðstæður.
En hvaða andmæli og mótrök
hafa verið færð fram gegn þessum
tillögum?
Akvædi stjórnar
skrárinnar
Einhverjir hafa haldið því fram
að tillögurnar gengju gegn ákvæð-
um stjórnarskrárinnar. Þetta er
rangt. í fyrstu málsgrein 48. gr.
stjórnarskrárinnar segir, að al-
þfngismenn séu eingöngu bundnir
við sannfæringu sína og ekki við
neinar reglur frá kjósendum sín-
um. Hvað merkir þetta? Þetta
merkir að hvorki kjósendur ein-
stakra þingmanna né stjórnmála-
flokkur sá sem þeir tilheyra geta
fyrirskipað þingmönnum hvernig
þeir eigi að greiða atkvæði í ein-
hverjum málum eða taka með öðr-
um hætti afstöðu á Alþingi. Al-