Morgunblaðið - 06.11.1981, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 06.11.1981, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1981 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1981 17 Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskriftargjald 85 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakiö. Flugleiðir og einkarétturinn • • Oll saga íslenskra flugmála einkennist af áræði. Frumherjarnir létu ekkert aftra sér og á Atlantshafsflugleiðinni vildu Loft- leiðamenn ekki sætta sig við að vera bundnir af neinum, þeir höfn- uðu fyrirskipunum frá alþjóðasamtökum flugfélaga, IATA, og fóru sínu ótrauðir fram. Milli Loftleiða og Flugfélags Islands myndaðist óneitanlega nokkur spenna, Jjegar Loftleiðamenn vildu auka hlut sinn í Evrópufluginu. Kom að því, að fyrir frumkvæði stjórnvalda var gengið til sameiningar þessara tveggja félaga í eitt, Flugleiðir. Ekki hefur farið fram hjá neinum, að Flugleiðamenn telja það aðför að sér og hagsmunum sínum, ef Arnarflug tekur upp áætlun- arflug til Evrópulanda. Samgönguráðherra Steingrímur Her- mannsson hefur nú veitt Arnarflugi leyfi til Evrópuflugs, sam- keppni er aftur að hefjast í utanlandsfluginu, þó þannig að flugfé- lögin munu ekki fljúga bæði til sömu borga. Tilvist Flugfélags íslands og Loftleiða afsannaði raunar réttmæti þeirrar skoðunar á sínum tíma, að aðeins eitt flugfélag gæti þrifist í áætlunarflugi til útlanda frá Islandi. Líklega er það ekki tilviljun, sem ræður því, að Flugleiðir halda ekki að öllum jafnaði úti ferðum til þeirra borga í Þýskalandi, sem Arnarflug ágirnist. Flugleiðum hefði og verið innan handar að taka upp loftferðir til Zúrich í Sviss, ef félagið hefði talið það borga sig. Takist Arnarflugi að reka flug til þeirra staða, sem Flugleiðum finnast ekki álitlegir fyrir sig, hlýtur það fyrst og fremst að koma þeim til góða, sem fyrirtækin eru stofnuð til að sinna, farþegunum. Loftleiðamenn börðust ekki gegn IATA, af því að þeir vildu koma Pan American eða TWA á kné, heldur af því að þeir vildu láta samkeppni dafna til hagsbóta fyrir farþegana. Gleymi flugfélög því, að þau eru stofnuð vegna farþeg- anna, er illa komið. Vilji farþegar ekki ferðast með Arnarflugi til þeirra staða, sem félagið flýgur, lognast starfsemi þess út af. Það er af þessum einföldu ástæðum, sem Morgunblaðið telur skynsamlegt að verða við beiðni Arnarflugs um rétt til áætlunar- flugs til útlanda. Gera verður sömu kröfur til þess og Flugleiða, sömu skilyrði verða að gilda um félögin bæði. Síðan á það að vera undir félögunum sjálfum komið, hver framvindan verður, og þar eiga úrslitavöldin að vera í höndum viðskiptavinanna, farþeganna. Fiskur undir steini? Fátt ætti að sýna mönnum betur en afskipti þeirrar ríkisstjórn- ar, sem nú situr, hve hættulegt það er fyrir viðkvæman atvinnurekstur eins og farþegaflug að eiga allt sitt undir ríkisvald- inu. Hinn svarti blettur á málefnum Flugleiða og Arnarflugs kemur í ljós, þegar litið er til afskipta opinberra aðila með samgönguráð- herra Steingrím Hermannsson í broddi fylkingar. Hér á þessum stað skulu ekki rakin helstu æviatriði Arnarflugs eða hvernig Flug- leiðir hafa komið þar við sögu og hvers vegna, öðrum stendur það nær og líklega þó helst flokksbræðrum samgönguráðherra, sem sýnast eiga þann draum, að geta létt af sér áhyggjum vegna erfið- leika hjá kaupfélögum og frystihúsum SÍS með því að svífa um loftin blá í SÍS-flugvél hjá SÍS-flugfélagi. Sú spurning vaknar, hvers vegna Steingrímur Hermannsson get- ur ekki látið hjá líða, um leið og hann býr sig undir að veita Arnarflugi flugleyfi, að veitast að stjórnendum Flugleiða og félag- inu í heild. Hvað var samgönguráðherra að fara, þegar hann bætti þessari setningu við Iýsingu sína í útvarpsræðu á bjartari framtíð Flugleiða: „Spurningin er hvort sá lífsneisti sé enn þá til hjá forráðamönnum félagsins (Flugleiða, innsk. Mbl.) sem nauðsynlegur er til að þetta megi takast. Þeirri spurningu læt ég ósvarað." Að loknum þessum dylgjum fer sjálfur samgönguráðherra að tala um „úreltar flugvélar" Flugleiða, „mistök í bókun og fleira sem óþolandi er“ að hans mati í rekstri fyrirtækisins. Hvers vegna Iagði Stein- grímur Hermannsson sig fram um það síðsumars 1980, að svo „Iélegt“ fyrirtæki skyldi halda áfram að fljúga yfir Norður- Atlantshaf? Eru þessi orð sjálfs samgönguráðherra til þess fallin að treysta stöðu Flugleiða út á við? Voru þau mælt til að hjálpa ríkisstjórn Luxemborgar að fá samþykkta áframhaldandi fjárhags- aðstoð við Atlantshafsflug Flugleiða á næsta ári? Það kemur svo úr hörðustu átt, þegar formaður Framsóknar- flokksins, þess flokks, sem fram á síðustu vikur, hefur talið það til marks um óskeikula og markvissa flugmálastefnu sína að hafa sameinað Loftleiði og Flugfélag íslands og veitt Flugleiðum einka- rétt í utanlandsflugi, segir á Alþingi, að fráhvarf frá þeirri stefnu „hreinsi einokunarstimpilinn" af Flugleiðum. Á meðan samgöngu- ráðherra Steingrímur Hermannsson finnur ekki skynsamlegri rök fyrir gerðum sínum í flugmálum, er ekki nema von, að marga gruni, að þar liggi framsóknarfiskur undir steini. Danskur rithöfundur handtekinn fyrir njósnir í þágu Sovétmanna Sá um að borga auglýsingakostn- að „friðarhreyfingarinnar“ með peningum frá KGB Kaupmannahofn, 5. nov. Frá fréltaritara Mhl., Ib Hjörnbæk og AP. ARNE Herlöv Petersen, kunnur danskur rithöfundur, sem staðið hefur framarlega í „Friðarhreyfingunni“ svokölluðu, var handtekinn í gær af dönsku lögreglunni og gefið að sök að hafa verið útsendari KGB, sovésku leynilögreglunnar um tíu ára skeið. Hann var handtekinn daginn eftir að dönsk stjórnvöld skýrðu frá því að öðrum sendiráðsritara sovéska sendiráðsins hefði verið vísað úr landi fyrir þremur vikum. Eftir því sem heimildir innan dönsku lögreglunnar segja, er A.H. Petersen sakaður um að hafa unnið fyrir KGB-menn í sendi- ráði Sovétmanna í Kaup- mannahöfn síðustu tíu ár- in, eða allt frá 1970. Frá 1977 í samvinnu við Vlad- imir Merkoulov, sovéska sendiráðsritarann, sem vís- að var úr landi, og þar áður við fyrirrennara hans í embætti. Kona Herlöv Pet- ersens, Inger Gorm Knud- sen, var einnig handtekin en látin laus aftur gegn því að hún héldi kyrru fyrir á Fjóni þar sem þau hjónin búa. Hún fær þó ekki að dvelja í húsi þeirra á Langalandi vegna þess, að lögreglan hefur það til rannsóknar. Fullyrt er, að Herlöv Pet- ersen hafi í eitt skipti, að minnsta kosti, tekið við 7000 kr. dönskum frá Merk- oulov auk dýrra hljóm- flutningstækja. Peningana hafi hann síðan notað til að greiða fyrir auglýsingar í dönsku blöðunum þar sem danskir rithöfundar og aðr- ir listamenn kröfðust þess, að Norðurlönd yrðu gerð að kj arnorkuvopnalausu svæði. Nordfoto-símamynd. Arne Herlsv Petersen, danski rithöfundurinn, sem um tíu ára skeið hefur verið í þjónustu sovésku leynilögreglunnar, KGB, og séð um að kosta að nokkru áróðurinn gegn Atlantshafsbandalaginu í Danmörku og auglýsingakostnað friðarhreyfingarinnar svoköll- uðu. í Berlingske Tidende seg- ir í dag, eitt af verkum Herlöv Petersens fyrir KGB hafi verið að koma á framfæri við sendiráð Norður-Kóreumanna í Kaupmannahöfn bréfi, þar sem skýrt var frá leyni- legum samningaviðræðum Bandaríkjamanna og Kín.- verja. Látið var líta út fyrir, að bandarískir emb- ættismenn hefðu skrifað bréfið en það hefði hins vegar verið samið af KGB-mönnum, sem vildu með því hræða Norður- Kóreumenn, sem gera sér jafn dælt við Kínverja og Rússa, til að halla sér meira að Sovétmönnum. Danska lögreglan telur einnig, að Arne Herlöv Pet- ersen hafi verið eins konar „ráðningarstjóri" fyrir KGB, þ.e.a.s, fylgst með því hvaða rithöfundar og lista- menn væru fúsir til að taka þátt í ýmsum aðgerðum, sem þjónuðu hagsmunum Sovétmanna. Danska lögreglan hefur fylgst með Herlöv Petersen Russisk Mplomat idvfet for pionage skfortatter POLITIKEN m Kendt forfatte m- fængslet i *?. spion-affœre kiilotd M»n*. kunrtnar. »>ir«v under Nordfotosímamynd. Handtaka rithöfundarins Arne Herlev Petersen var forsíðuefni allra danskra blada í gær. Annað eintakid af Berlingske Tidende er frá því í fyrradag þegar skýrt var frá brottrekstri annars sendiráósritara sovéska sendiráðsins í Kaupmannahöfn. í hálft annað ár og á þeim tíma hefur hann átt 23 fundi með Vladimir Merk- oulov, sovéska KGB-mann- inum, sem vísað hefur verið úr landi. Vladimir Merkoulov kom til starfa í sovéska sendi- ráðinu í Kaupmannahöfn árið 1977, og tók þá við af Stanislav Tsjebotok, sem fluttur var til Óslóar og seinna var sagður KGB- njósnari með þá sérgrein að koma mönnum hliðholl- um Rússum inn í pólitíska hópa og friðarhreyfingar. Merkoulov hafði svipuðu hlutverki að gegna. Hans sérsvið voru þær hreyf- ingar, sem barist hafa fyrir úrsögn Dana úr Atlants- hafsbandalaginu, gegn Nato-herstöðvum og fyrir því, að Norðurlandabúar skuldbindi sig til að hafa aldrei kjarnorkuvopn á landi sínu. Að sögn dönsku lögreglunnar er sannað mál, að Merkoulov hafi út- vegað ýmsum vinstrisinn- uðum hópum fjármagn og kostað áróðursherferðir þeirra í fjölmiðlum og ann- ars staðar. Tvö hundruð manna kór söngfólks úr kirkjukórum í Reykjavíkurprófastsdæmi syngur á hátíðarsamkomunni. Afmælishátíð á kristniboðsári: Hátíðarsamkoma í Þjóð- leikhúsinu á sunnudag Á SUNNUDAGINN verður þess minnst í Reykjavíkurprófastsdæmi, að þúsund ár eru liðin frá kristni- boði Þorvaldar víðrörla og Friðriks biskups. Verður af því tilefni hátíð- arsamkoma í Þjóðleikhúsinu kl. 15:30. Guðsþjónustur verða með hefðbundnum hætti nema hvað síð- degismessur hefjast kl. 13:30 í stað 14 til að mönnum gefist kostur á að komast í Þjóðleikhúsið. Á hátíðinni er leitast við að bregða upp svipmynd af Þorvaldi víðförla og starfi hans fyrir þús- und árum. Jón Hjartarson leikari tók saman þátt og koma þar fram ýmsar persónur auk Þorvaldar og Friðriks m.a. Ólafur Tryggvason, Þórdís spákona, Koðrán bóndi og spámaður hans úr Gullsteini. Flytjendur eru sex. Þá segir í frétt frá dómprófast- inum að á samkomunni verði sýnt hvernig kristniboð í dag fari fram meðal framandi þjóða. Samband ísl. kristniboðsfélaga annast þann þátt og sýnir Jónas Þórisson kristniboði myndir frá íslensku kristniboði í Kenýa og Eþíópíu. Matthías Johannessen skáld hefur ort hátíðarljóð að ósk Tónmenntasjóðs kirkjunnar og nefnir hann það Sólhjartarljóð (981 — 1981). Flytur það Helgi Skúlason leikari. Biskup Islands hr. Pétur Sigurgeirsson flytur ávarp og sr. Ólafur Skúlason dómprófastur. Tvöhundruð manna kór syngur á samkomunni og skipar hann söngfólk kirkjukóra prófastsdæm- isins. Söngstjórnina annast níu organistar til skiptis: Jón Stef- ánsson Langholtskirkju, Jón G. Þórarinsson Grensáskirkju, Guð- mundur Gilsson Kópavogskirkju, Guðný M. Magnúsdóttir Fella- og Hólasókn, Reynir Jónasson Nes- kirkju, Guðni Þ. Guðmundsson Bústaðakirkju, Orthulf Prunner Háteigskirkju, Ólafur Finnsson Seljasókn, Kristján Sigtryggsson Ássókn og söngmálastjóri þjóð- kirkjunnar, Haukur Guðlaugsson. Hafa þessir söngstjórar æft hinn fjölmenna kór síðustu vikur og Guðrún Tómasdóttir annast radd- þjálfun. Þess má einnig geta að Hið ísl. biblíufélag mun sýna og selja Biblíuna í anddyri Þjóðleikhússins og kynna nýja þýðingu Nýja testa- mentisins. Einnig verður tekið á móti gjöfum til kristniboðs. I tilefni afmælisársins verður efnt til ritgerðar- og teiknisam- keppni meðal fermingarbarna þessa vetrar í samvinnu við fræðsluyfirvöld og skólana í pró- fastsdæminu. Er aðaltilgangurinn að vekja athygli á kristniboði heima og heiman. Öllum er heim- ill aðgangur að samkomunni í Þjóðleikhúsinu, sem hefst kl. 15:30. Matthías Bjarnason, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra: Hvorki rekstrargrundvöllur fyrir útgerð né fískvinnslu -togari, afhentur á næsta ári, þarf að fiska 16.500 lestir til að geta staðið við fjárhagslegar bindingar I UMRÆÐUM utan dagskrár á Alþingi um sjávarútvegsmál, sem fram var haldið seinnipart mið- vikudags, tók Matthías Bjarnason (S), fyrrverandi sjávarútvegsráð- herra til máls ásamt fleirum. Fá- mennt var á þingfundi og hóf Matthías mál sitt með því að óska nærveru einhvers ráðherra og al- þýðubandalagsfulltrúa, sagði fjar- veru þeirra hugsanlega benda til þess að þeir væru að gefast upp á stjórn landsins og að svo hefði mátt vera fyrr. Þá taldi hann að ekki væri rétt af þeim, sem réðu gangi mála að draga upp ósanna mynd af ástandinu í sjávarút- vegsmálum eins og gert hefði ver- ið, segja yrði sannleikann um- búðalaust og benti hann á ósam- ræmi í ræðum forsætisráðherra og sjávarútvegsráðherra og sagði mikla breytingu orðna á málflutn- ingi stjórnarsinna frá því um síð- ustu áramót. Þá hefði forsætis- ráðherra sagt fiskvinnsluna rekna með 3,5% hagnaði, en nú þyrfti að koma henni upp fyrir núllið. Samt hefði hann í stefnuræðu sinni talið ástandið í þessum málum gott. Hann hefði lýst ástandi fisk- vinnslunnar í tveimur setningum: „Skreiðar- og saltfiskverkun eru reknar með verulegum hagnaði. Afkoma frystingarinnar er litlu lakari." Hvað væri hann að gera með þessu annað en að fela stað- reyndir? Matthías sagði síðan að núverandi stjórn væri komin langt fram úr krötum hvað hávaxta- stefnu varðaði, þrátt fyrir að hún hefði fordæmt þá fyrir slíka stefnu. Nú væru öll lán verðtryggð og auk þess hefði þóknun banka hækkað gífurlega. Sagt væri að þess vegna væri nóg fé í bönkum, en þó fengjust ekki lán úr þeim. Þá hefði svo farið að fiskverðs- hækkun hefði aðeins orðið 5% í stað 9% til allra annarra lands- manna og með því væri verið að veitast að sjómönnum og útgerð- armönnum einum. Vegna þessa alls væri nú svo komið, þrátt fyrir góðæri, að hvorki væri rekstrar- grundvöllur fyrir fiskvinnslu né útgerð. Tók hann dæmi um togara, sem nú væri í smíðum og yrði af- hentur á fyrsta ársfjórðungi næsta árs. Til þess að hægt yrði að standa í skilum með afborganir og vexti þyrfti skipið að fiska 16.500 lestir. Slíkt væri auðvitað óframkvæmanlegt. Til þess að leiðrétta rekstrargrundvöllinn þyrfti sameiginlegar aðgerðir, byggðasjóður gæti ekki aukið út- lán á meðan framlög til hans minnkuðu og að greiða þyrfti niður lán á þeim skipum, sem verst væru sett. Þá sagði hann að gengi yrði að skrá rétt, til að eðli- legt verð fengist fyrir afurðir, en svo væri ekki nú. Að lokum þakk- aði Matthías sjávarútvegsráð- herra, Steingrími Hermannssyni, fyrir að hlusta á svona mikilvægar umræður og bað hann að skila kveðju til hinna ráðherranna, hvar sem þeir væru. Stefán Valgeirsson (F) sagðist ekki kannast við það að framsókn- armenn hefðu leynt þjóðina stöð- unni í þessum málum og það væri allra alþingismanna að leysa vandann. Sagði hann verðbólguna mestu valda í þessum erfiðleikum og að stjórninni hefði verið það ljóst að, þegar verðtrygging lána hefði verið ákveðin, að útgerðin þyldi hana ekki nema verðbólgan kæmist niður fyrir visst mark. Það hefði ekki tekizt og því væri meðal annars svona komið nú. Þá sagðist hann hafa orðið fyrir vonbrigðum með það hvernig stjórnin hefði tekið á málefnum þeirra fyrirtækja, sem ekki hefðu skuldað opinberum sjóðum og tók þar Jökul á Raufarhöfn sem dæmi og stöðu ullariðnaðarins. Þá sagði hann enga fjármuni vera í bönk- unum, þeir hefðu allir nema einn verið í skuld við Seðlabankann um síðustu mánaðamót. Þá sagðist hann vilja leggja þá spurningu fyrir forsætisráðherra, sem því miður væri fjarverandi, hverjir væru að fjalla um málefni Rauf- arhafnar. í því máli hefði nánast ekkert verið gert og slík vinnu- brögð, að neita fyrirtæki, sem hefði nægilega góða eignastöðu til lántöku að mati Framkvæmda- stofnunar og Landsbankans, um lán gengju ekki. Halldúr Blöndal (S) tók undir orð Stefáns, en taldi að öðru leyti að illa hefði verið til stjórnarinnar stofnað og því væri ekki von á góð- um árangri. Hann sagði ekki vilja hjá stjórninni til að koma fótum undir útflutningsatvinuvegina og slíkt gengi að sjálfsögðu ekki. Þá benti hann á að saltfiskverkun væri nú rekin með tapi, þar sem viðskiptaaðilar okkar gætu ekki lengur miðað kaupverð við dollara og að framleiðsluatvinnuvegirnir gætu alls ekki bætt upp taprekst- ur með lántökum eða gengisfell- ingu vegna verðtryggingar lána. Þá taldi hann það einkennilega af- stöðu, ef það ætti að bitna á fyrir- tækjum að þau skulduðu á vitlaus- um stöðum, það er ekki hjá opin- berum sjóðum. Þessi stefna endaði með því að allt færi á hausinn og þá yrði hinn almenni borgari skattpíndur til að greiða ríkis- tryggð lán. Nú væri ástandið þannig að þóknanleg fyrirtæki fengju fyrirgreiðslu en önnur ekki. Taldi Halldór að breyta yrði skattheimtu til að rekstrar- grundvöllur fyrirtækja næðist, draga yrði verulega úr skatt- heimtu fyrirtækja. Sverrir Hermannsson (S) sagði atvinnuvegina nú þjást af bein- verkjum gjaldþrots, ekki hjöðun- arverkjum eins og sjávarútvegs- ráðherra hefði sagt. Steingrímur hefði einnig sagt að nú þyrfti „kommisar Hermannsson" bara að fara að vinna og úthluta pen- ingum, en það nægði ekki þó hann væri allur af vilja gerður, það væru engir peningar til, sagði Sverrir. Hann sagði að Seðlabank- inn hefði lofað yfirdrætti, en hann nægði aðeins til að bjarga fyrir- tækjum í Skagafirði og Keflavík, önnur fyrirtæki væru að stöðvast. Hann sagðist vita til þess að hjá sex fyrirtækjum næmi hallarekst- urinn nú 7,2 milljónum og hjá 21 fyrirtæki væri tapið 110 milljónir, sem væri meira en ráðstöfunarfé Byggðasjóðs. Þá sagði hann að eins og staðan væri í dag, væri erlend lántaka banvæn leið. Þá vék Sverrir að ráðherra- nefnd þeirri, sem falið hefði verið að leysa vandamál Jökuls á Rauf- arhöfn. I henni ættu sæti 2 SÍS- sósíalistar, Svavar Gestsson og Friðjón Þórðarson og niðurstaðan væri eftir því. Framkvæmdastofn- un hefði verið tilbúin til að ganga í ábyrgð fyrir því, sem Jökull þyrfti, en ekki bólaði þó á neinum raunhæfum úrbótun. Hann sagði ennfremur að nú væri halli í iðn- aði um 10% af tekjum að jafnaði og jafnvel enn meiri hjá sumum fyrirtækjum. Atvinnulífinu væri að blæða út og atvinnuleysi blasti við. Steingrímur Hermannsson, sjávarútvegsráðherra, svaraði síð- an fyrirspurnum og sagði, meðal annars, að það væri rétt að verð á skreið hefði lækkað, Nigeríustjórn hefði nú ákveðið nýja umboðsaðila og vegna erfiðs efnahagsástands þar hefði verð lækkað í 287 dollara lestin, en menn gerðu sér vonir um að markaðurinn héldist stöðugur. Þá sagði hann saltfisk hafa lækk- að í verði á Spáni, orðið hefði að gefa afslátt frá fyrra verði vegna hækkunar dollarsins. Slíkt hefði enn ekki gerzt í Portúgal, en líkur væru á því að svo yrði. Hann sagði að þó væri búizt við áframhald- andi eftirspurn og því væri enn bjart framundan.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.