Morgunblaðið - 06.11.1981, Page 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1981
Jón Kaldal Jóns
son — Minning
Fæddur 24. ágúst 1896
Dáinn 30. október 1981
í dag er kvaddur höfðinginn Jón
Kaldal Jónsson. Mér er ljúft að
minnast þessa mikla vinar míns
og samferðamanns. Um 1950 flutti
ég mína litlu starfsemi að Lauga-
vegi 11, á næstu hæð fyrir neðan
ljósmyndastofu hans. Þá fljótlega
kynntumst við, hægt í fyrstu, en
smám saman þróaðist kunn-
ingsskapur okkar í einlæga vin-
áttu og mun vart hafa liðið sá dag-
ur að við hittumst ekki allt til
brunans á Laugavegi 11, 21. maí,
1963. Þegar ég fluttist að Klapp-
arstíg eftir brunann var stutt á
milli góðbúanna, enda áttum við
mörg sameiginleg áhugamál.
Ljósmyndastofa Jóns Kaldal að
Laugavegi 11 var frægust allra
ljósmyndastofa á landinu og var
Jón heimsfrægur ljósmyndari,
sem tók þátt í mörgum ljósmynda-
sýningum víða um heim og vann
til verðlauna.
Merkilegt var hversu frum-
stæða ljósmyndavél Jón notaði við
sitt starf, og að ég best veit sömu
vélina allt frá upphafi síns
starfsferils.
Vélin var svokölluð plöntuvél á
stóru og þungu „tréstatívi". Var
hægt að hækka og lækka vélina
með mikilli sveif. Voru tennur þær
sem þetta framkvæmdu orðnar
það slitnar að erfitt reyndist að
stilla vélina af nákvæmni. Það
þótti mér mikill heiður þegar ég
fékk að smíða nýtt tannhjól í
þetta tæki og gera við „statívið",
að öðru leyti. Ljósmyndastofán
var sannkallað „menningarhreið-
ur“ því þangað komu flestir at-
gerfismenn þjóðarinnar, bæði til
að fá af sér „portrett" og blanda
geði við meistarann sjálfan.
Einn af tíðum gestum Jóns var
Jóhannes Kjarval, en þeir voru
miklir vinir. Læt ég eina sögu um
okkar kynni fylgja hér með.
Kjarval hafði oftlega minnst á að
við Jón kæmum úr „Laugunum".
Var það fastmælum bundið að við
kæmum morgun einn. Þegar við
komum að „húsi“ hans sem þá var
uppi á lofti í Blikksmiðju Breið-
fjörðs, kom höfðinginn til dyra
óklæddur nema í föðurlandinu, og
bauð okkur inn. Settist hann á
svefnbekk sinn og tók okkur tali.
Að nokkurri stund liðinni, þegar
við vorum farnir að ókyrrast og
vildum komast í vinnuna, stendur
meistarinn upp, fer að leita um
vinnustofuna að einhverju til að
bjóða okkur, fer undir svefnbekk-
inn, dregur fram lögg í cogniac-
pela og segir sigri hrósandi „fáið
ykkur strákar." Þetta var aðeins
lítil „rnynd" af þessum tveimur
„nestorum" íslenskrar myndlistar,
en þeir voru á þessum árum, hvor
á sínu myndlistarsviði.
Jón Kaldal skapaði ómetanleg-
an þjóðarauð með myndatökum
sínum af þjóðinni um áratuga-
skeið. Ómetanlegt er hve tiltölu-
lega lítið skemmdist af plötusafni
hans af reyk og vatni í brunanum,
sem ég gat um hér að framan.
Andrúmsloftið á vinnustofu Jóns
var óviðjafnanlegt, seiðmagnað og
spennandi allt í senn. Maður
drakk í sig einhverja kennd af un-
un og virðingu fyrir Jóni sjálfum
og umhverfinu, sem hann skapaði.
Sífellt var mikið að gera og hvers
manns vanda varð Jón að leysa
hvort það var á vinnutíma eða
utan hans. Vann hann með ólík-
indum langan vinnutíma og mun
slíkt fágætt í dag. Gafst því ekki
alltaf tími fyrir tiltektir. Gerðum
+
Faðir okkar,
ÁRNI ÓLAFSSON
kaupmaður,
Sólvallagötu 27, R.
lést aðlaranótt miðvíkudagsins 4. nóvember.
Margrét Árnadóttir,
Sigríður Árnadóttir,
Krístinn Árnason.
Eiginkona mín t ELÍSABET HJALTADÓTTIR
lést í sjúkraskýlinu í Bolungarvík 5. nóvember sl.
Einar Guöfinnsson.
Maðurinn minn
HALLDÓRJÓNSSON
Hrannargötu 10, fsafirði,
andaöist i sjúkrahúsi isafjarðar, fimmtudaginn 5. nóvember.
Kristín Sv. Guðfinnsdóttir.
t
Útför eiginmanns m/ns, fööur, tengdafööur og afa
ÞORÐAR STEFÁNSSONAR,
verkstjóra,
Hávallagötu 11,
*“>-.fram frá Dómkirkjunni, mánudaginn 9. þ.m. kl. 3.
e>r sem vildu minnast hans vinsamlegast láti Slysavarnafélag
islands njóta þess.
Hilma Stefánsson,
Leila Stefánsson,
Frank Stefánsson Anna Bjarnadóttir,
og barnabörn.
við grín hvor að öðrum og fullviss-
uðum okkur um að: „allir hlutir
eru á einhverjum stað“. Vinnu-
stofan var ógleymanleg. Jón var
Húnvetningur að ætt og skal ekki
rakið hér, en ekki duldi hann það
að til skagfirskra ætti hann að
telja. Ef satt er sem sagt er um
Skagfirðinga sem söngmenn og
hestamenn, þá var Jón gæddur
þessum hæfileikum betur en flest-
ir af mínum samferðamönnum.
Eftir að við fórum í hesta-
mennsku saman, þá eru þær
stundir mér ógleymanlegar. Kom
þar hvortveggja til, félagsskapur
hans, glaðvært geð og sönghæfi-
leiki, og frábær kunnátta á hest-
um. Segir það nokkuð um hæfi-
leika hans í því efni að engum
manni hefi ég kynnst, sem staðið
hefur honum framar í því, ekki
einu sinni í heimabyggð minni,
Skagafirði.
Jón var ungum sem öldnum
fyrirmynd og meðan ísland elur
landi sínu slíka syni skal ekki ör-
vænta „þó endrum og sinn gefi á
bátinn". Með stolti getur fjöl-
skylda hans minnst þessa trausta
ættföður.
Nú þegar leiðir skilja að sinni í
hérvist, þá bið ég skaparann þess
að við eigum eftir að hittast aftur
á öðru tilverustigi og blanda geði
sem fyrr.
Fjölskylda mín og ég erum inni-
lega þakklát fyrir að hafa átt
hann að vini.
Guð blessi minningu hans.
Ottó A. Michelsen
Kveðja frá ÍR-ingum
í dag kveðja ÍR-ingar hinstu
kveðju fyrrverandi leiðtoga sinn
og heiðursfélaga.
Jón Kaldat fæddist í Stóradal í
Húnavatnssýslu 24. ágúst 1896.
Foreldrar hans voru Jón Jónsson,
bóndi og kona 'hans Ingibjörg
Gísladóttir. Árið 1940 kvæntist
Jón eftirlifandi konu sinni, frú
Guðrúnu Sigurðardóttur, Sigurðs-
sonar járnsmiðs í Reykjavík og
konu hans Dagmar Finnbjörns-
dóttur. Þau Jón og Guðrún eignuð-
ust þrjú mannvænleg börn, Jón,
Dagmar og Ingibjörgu, sem öll eru
á lífi.
Eftir að Jón fluttist til Reykja-
víkur hóf hann strax að stunda
íþróttir hjá ÍR, en nokkru síðar
fer hann til náms í Kaupmanna-
höfn og gekk þá til liðs við AIK-
íþróttafélagið. Hann háði marga
keppnina erlendis undir merki
þess félags og svo fór að Danir
völdu hann til þátttöku í Olympíu-
leikunum í Antwerpen 1920.
Jón var frábær íþróttamaður og
sannaði það í keppni heima og er-
lendis með óteljandi sigrum. Of
langt mál yrði að skýra frá öllum
hans sigrum á hlaupabrautinni en
þess má þó geta að hann átti ís-
landsmet í 3 km hlaupi í nærri 30
ár eða til ársins 1952. Hann varð
að hætta keppni á hátindi frægðar
sinnar vegna veikinda og þá í
blóma lífsins. Jón unni íþróttum
allt sitt líf og starfaði mikið að
framgangi þeirra, var varafor-
maður Iþróttasambands íslands
og síðar Heiðursfélagi sambands-
ins. Eftir að hafa setið í stjórn ÍR
um árabil varð hann formaður
jafnframt því sem hann var for-
maður fyrstu Kolviðarhólsstjórn-
ar, en hann var einn aðalhvata-
maður þess að Kolviðarhólsjörðin
var keypt 10. apríl 1938. Skíða-
deild félagsins telur þennan dag
stofndag sinn og má því segja að
hann hafi verið fyrsti formaður
deildarinnar 1957. Oft var sóttur
fróðleikur og aðstoð til Jóns upp á
Laugaveg á ljósmyndastofuna og
fengin þar góð úrlausn mála.
Skíðadeildin sæmdi Jón Gullskíði
deildarinnar er það var veitt í
fyrsta sinn 1963.
Mér hlýnar um hjartaræturnar
þegar ég minnist Jóns, er hann leit
upp úr vinnu sinni og horfði yfir
gleraugun á gestkomandi, með
sinn sérstæða góðlátlega kímni-
svip. Þennan svip þekkti ég orðið
gjörla, sá strax hvort í honum var
stríðni, ef honum þótti eitthvað
hafa mistekist hjá okkur, eða
hvort var velþóknun í svipnum yf-
ir vel unnu starfi. Jón var mikill
listamaður í sínu fagi og þjóð-
kunnur fyrir „portret" sín og
liggja eftir hann frábær listaverk
á sviði ljósmyndunar. ÍR-ingar
minnast félaga sem aldrei brást
og var einn af hornsteinum félags-
ins, dugmikils manns er óf og
spann sögu félagsins jafnt á
keppnisbrautum og í félagsstarfi.
Við ÍR-ingar sendum frú Guðrúnu
og börnunum innilegustu samúð-
arkveðjur.
Þórir Lárusson,
formaður ÍR.
Kveðja frá Formannafélagi ÍR
Þegar við í dag stöndum yfir
moldum Jóns Kaldals kemur
margt upp í hugann frá gamalli
tíð.
Hann kom ungur hingað til
Reykjavíkur til náms á ljósmynd-
un, eða árið 1915, og gekk þá þegar
í ÍR og byrjaði iðkunn íþrótta af
fullum krafti hjá félaginu. Strax í
upphafi hneigðist hugur hans til
frjálsíþrótta og útiveru og sumar-
daginn fyrsta 1916, er fyrsta víða-
vangshlaup ÍR er háð, verður
hann sigurvegari. Næsta ár endur-
tekur sagan sig, hann verður sig-
urvegari í það sinn líka.
Árið 1918 hverfur hánn af landi
burt til frekara náms í fagi sínu,
Ijósmyndun, og svo vill til að
brottför farkosts ber uppá sumar-
daginn fyrsta, en Jón hafði skráð
sig til keppni í víðavangshlaupinu
t Maöurinn minn. ♦
JÓN KALDAL,
Ijósmyndari,
veröur jarösunginn frá Fossvogskirkju, föstudaginn 6. nóvember
kl. 10.30. Guórún Kaldal.
Bróðir minn og mágur,
RAGNAR BENJAMÍNSSON,
bifvélavirki,
Njólsgötu 29 b,
veröur jarösunginn frá Fossvogskapellu, mánudaginn 9. nóv. kl.
10.30.
Blóm vinsamlegast afbeöín, en þeim sem vlldu minnast hans er
bent á Hjartavernd.
Óskar R. Magnússon, Sigrún Ágústsdóttir.
þann dag, en að sjálfsögðu þurfti
frá því að hverfa.
Á Kaupmannaárum sínum ger-
ist hann virkur þátttakandi á
hlaupabrautinni og kemst í
fremstu röð hlaupara Norður-
landa og vinnur til margra
glæstra verðlaunagripa, en 1923
leggur hann hlaupaskóna á hill-
una vegna sjúkleika sem háði hon-
um æ síðar.
Þegar hann er fullnuma í fagi
sínu 1925 snýr hann hingað heim
og tekur þá þegar þátt í félagsmál-
um enda kosinn í stjórn ÍR sama
ár, og starfar þar að stjórnar-
störfum meira og minna um 20
ára skeið og þar af formaður all-
mörg ár.
Félagsmálastörf Jóns Kaldals
spönnuðu nokkra áratugi, í ráðum
og stjórnum auk þess að vera
varaforseti ÍSÍ um árabil. Auk
þess innti hann af hendi mörg
aukastörfin sem leiðbeinandi og
ráðgjafi um íþróttamál í frístund-
um sínum.
í formannstíð hans varð skíða-
deild félagsins til, stórhuga hug-
sjón um útivistarsvæði fyrir
okkur Reykvíkinga varð að veru-
leika. Samvinna fyrstu stjórnar
skíðadeildar ÍR, og þá fyrst og
fremst Jóns Kaldals, við Valgerði
á Kolviðarhóli var með þeim
glæsibrag, að við stóðum allt í
einu svo til jafnfætis við nágranna
okkar á hinum Norðurlöndunum,
hvað aðstöðu varðaði. Húsakynni
öll endurnýjuð, húsgögn af bestu
gerð og aðstaða öll eins og best var
á kosið. Brekkur og dalir með
nægum snjó, svo til við húsdyrnar,
og ekki nóg með það, efnt var til
námskeiða með afbragðs erlend-
um kennurum sem eiginlega varð
kveikjan að áhuga okkar Islend-
inga fyrir vetraríþróttum. Þar
komu stórhugur, smekkvísi og at-
hafnasemi Jóns að miklum notum.
Það þyrfti langa grein til að tí-
unda allt sem frumherjar íþrótta
á þessu landi unnu að, á fyrstu
áratugum þessarar aldar. Þar var
Jón virkur þátttakandi og vann öt-
ullega að íþróttamáium um ára-
tuga skeið.
Við IR-ingar kunnum vel að
meta hans störf í þágu félagsins
og annarra mála sem snerta æsku
þessa lands.
Þegar við gamlir vinir og félag-
ar Jóns kveðjum hann í dag hinstu
kveðju, þökkum við honum gömul
og góð kynni, vináttu og dreng-
lyndi og sendum ekkju hans, Guð-
rúnu, og börnum þeirra, innilegar
samúðarkveðjur.
Vp.
Kveðja frá íþrótta-
sambandi íslands
Jón Kaldal, einn af brautryðj-
endum á sviði íþrótta, er allur.
Hann hóf íþróttaiðkanir ungur og
helgaði sig frjálsiþróttum. Náði
hann frábærum árangri. Sigraði
hann í flestum langhlaupum hér
heima og í Danmörku, þar sem
hann dvaldi um skeið við nám. Var
hann lengi jslenskur methafi í
3000, 5000 og 10000 m hlaupum og
hann náði svo langt að vera meðal
keppenda í liði Dana á Ólympíu-
leikunum í Antwerpen 1920.
En Jón Kaldal var ekki ein-
göngu íþróttaiðkandi. Hann tók
virkan þátt í félagsstarfi innan
íþróttasamtakanna og sinnti þar
margvíslegum trúnaðarstörfum.
Hann var m.a. um skeið formaður
íþróttafélags Reykjavíkur og
varaforseti íþróttasambands ís-
lands var hann árin 1943—1945.
Fyrir íþróttaafrek og störf í
þágu íþróttasamtakanna var Jón
gerður að heiðursfélaga íþrótta-
sambands íslands árið 1946, en áð-
ur hafði íþróttafélag Reykjavíkur
veitt honum samskonar viður-
kenningu.
Með Jóni Kaldal hverfur af
sjónarsviðinu mikill persónuleiki
sem átti að baki sér glæsilegan
íþróttaferil, hér heima og erlendis,
og mikilhæfur forustumaður
íþróttasamtakanna.
Nú þegar Jón Kaldal er kvaddur
hinstu kveðju, vottar íþróttasam-
band íslands þessum látna heið-
ursfélaga sinum þakkir og virð-
ingu. Minningin um Jón Kaldal
mun lengi lifa.