Morgunblaðið - 19.12.1981, Page 12

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1981
Skáldsaga um stóriðju
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Guðmundur Halldórsson
frá Bergsstöðum:
JÖRVAGLEÐI, skáldsaga
Útg.: Örn og Örlygur 1981
Sögusviðið er sennilega sveit
fyrir norðan og þar er allt á niður-
leið, í félagsheimilið kemur ekki
hræða lengur, því í nágrannasveit-
inni er boðið upp á betra, það eru
hafnar umræður um virkjun
Jöklamóru, þá myndi byggðarlag-
ið rísa úr öskustónni. Um virkjun-
ina verða heitar umræður, þar
takast á yngri menn og atorku-
samir, sem eiga að vísu það yfir-
leitt sameiginlegt að vera heldur
flumbrulegir og bragðvísir, þó
ekki allir vel gefnir — og eldri
bændurnir sem hafa fastheldnari
skoðanir, framfarir skulu ekki
keyptar á hvaða verði sem er. Fé-
lagsheimilið er ekki sízt snar þátt-
ur í þessu öllu, það verður að gera
upp félagsheimilið og lokka borg-
arbúana til að sækja þar ball um
peningahelgina og er ekki beitt
sérlega huggulegum ráðum til að
ná því markmiði. Auk þess verður
sennilega sett upp prjónastofa og
bifreiðaverkstæði. Svo líður fram
bókin og undir lokin munu and-
stæðingar virkjunarinnar hafa
látið undan síga fyrir málflutningi
yngri gasprara, Orkustofnunar-
manna og þeirra frá RARIK. Á
fundi í bókarlok greinir oddvitinn
frá niðurstöðunum og þeir eldri
hafa farið halloka. Þegar langt er
komið í ræðunni, hnígur oddvitinn
út af, andaður, við harm við-
staddra. Páll á Gjábakka lýsir
þessu svo: „Honum hafði aldrei
dottið í hug, að menn eins og
oddvitinn gætu dáið.“(!)
Allmargt fólk kemur við sögu í
þessari bók, húsvörðurinn Geir og
kona hans eru fyrirferðarmikil, án
þess að maður átti sig svo sem að
marki á því hvers vegna. Gömlu
bændurnir fá allir mildari með-
höndlun hjá höfundi en yngri
galgoparnir, Steinn Ægir til að
mynda er augsýnilega afleitur
persónuleiki og lítið á því að
hyggja að leggja framtíð sveitar-
innar í hans hendur.
Bók Guðmundar Halldórssonar

Guðmundur Halldórsson
á væntanlega að lýsa átökum nú-
tímakynslóðarinnar við hina eldri
um skipan mála í landinu, einkum
með tilliti til stóriðju. Þetta mál
hefur verið mjög í brennidepli hér
um langa hríð og kannski ekki
undarlegt, þótt því fari að skjóta
upp kollinum sem þræði í skáld-
sögu. Til þess að vera áhugavert er
ekki alveg nóg að höfundi finnist
það vera áhugavert, það þyrfti að
búa efnið í þau klæði, sem Guð-
mundur Halldórsson ræður ekki
yfir, að minnsta kosti ekki í þess-
ari bók.
Þættir eftir Hvolsbónda
ÞJÓÐSÖGUR OG ÞÆTTIR
ÚRMÝRDAL
Eyjólfur Guðmundsson frá Hvoli
skráði. Þórður Tómasson frá Skóg-
um bjó til prcntunar. Útg.: Örn og
(írlygur 1981.
Þetta er fjarska yfirlætislaus
bók, gefin út mörgum árum eftir
lát Eyjólfs frá Hvoli, sem mér
finnst að hafi skrifað einna feg-
urst mál, myndríkast og hreint.
Mér er í minni, þegar ég las bæk-
urnar Afi og amma, Pabbi og
mamma og Lengi man til lítilla
stunda, þár sem sagði frá lífsbar-
áttunni í Mýrdal og nágranna-
sveitum á síðustu öld og fram á
þessa. Þegar ég las þessar bækur,
var drjúgur tími liðinn frá útkomu
þeirra, en ég var um þær mundir
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
einkum í Beverly Gray-bókum og
öðru af þeim toga. Einhverra
hluta vegna var Beverly lögð til
hliðar um stund og síðan hefur
Eyjólfur á Hvoli og allt, sem hann
ritaði, haft sérstakt aðdráttarafl
hjá mér.
Þessi bók, Þjóðsögur og þættir
úr Mýrdal, fjallar ekki endilega
um fólk vandabundið Eyjólfi, en
oft þó menn sem hann hefur
þekkt, haft spurnir af eða verið
sagt frá fyrir einhverra hluta sak-
ir. Þeir, sem hafa gaman af þjóð-
legum fróðleik, hljóta að lesa
þessa þætti sér til ánægju. Eyjólf-
ur frá Hvoli mun hafa verið
sjálfmenntaður maður að mestu, í
formála Þórðar Tómassonar er þó
tekið fram, að hann hafi komizt í
Flensborgarskóla og sú þekking,
sem hann viðaði þar að sér og
veganesti úr foreldrahúsum, dugði
honum býsna vel og hann varð
barnakennari í sveit sinni og for-
ystumaður í félagslífi. í þessum
formála segir ennfremur, að ævi-
saga Eyjólfs sé til óprentuð. Von-
andi er, að einhver útgefandi telji
ástæðu til að gefa hana út áður en
langt um líður.
Auk þess að hafa að geyma
fjölda læsilegra og vel skrifaðra
þátta, er ágætis nafnaskrá, en
slíkar skrár auka jafnan gildi
bóka að miklum mun.
Vel gert,
en samt
ekki nóg
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Debbie Harry.
Koo Koo
(’hrysalis CHR 1347.
Hér er allt til staðar, mjög góð-
ur hljóðfæraleikur, góð verk-
stjórn, góðar útsetningar og góð
söngkona. Samt er þetta á ein-
hvern óskiljanlegan hátt ekki nóg.
Eitthvað sambandsleysi er á milli
söngsins og undirleiksins. Þetta er
svo tilfinnanlegt á köflum að ætla
mætti að Debbie hafi sungið með
allt öðru fólki en því sem fylgir
henni á plötunni. Útkoman er góð-
ur söngur sem fellur af tilviljun að
undirleiknum við og við.
Aðalmennirnir á bak við þessa
plötu eru félagarnir úr Chic, Nile
Rodgers og Bernard Edwards.
Þeir eru þekktir fyrir allt annað
en léleg vinnubrögð og ekki bregð-
ast þeir hér. Af 10 lögum plötunn-
ar eiga þeir 4 og 2 lög eru samin af
þeim ásamt Debbie og Chris Stein.
Öll eru lögin í svokölluðum
„funk“-stíl eins og til dæmis
„Rapture" af síðustu plötu
Blondie, „Auto American". Það
má á vissan hátt segja þessa sóló-
plötu Debbiar beint framhald af
henni. Þó er varla hægt að kalla
þetta sóló frá hennar hálfu, til
þess er hlutur Chic-félaganna of
stór. Það er ekki nóg með að þeir
semji og stjórni upptökum, heldur
spila þeir einnig, Rodgers á gítar
og Edwards á bassa.
Af þessum 10 lögum eru lög
Chic-félaganna áberandi betri og
er „Backfired" best. Þetta þýðir þó
ekki að afgangurinn sé lélegur,
þau ná hins vegar ekki þeim gæða-
flokki sem lög Rodgers og
Edwards eru í. í heildina er þetta
ekki svo slæm plata ef frá eru
dregin mistökin sem nefnd voru í
upphafi. „Koo Koo“ er þægileg
plata og gaman Væri að heyra
hana án söngs.
FM/AM
Af hátindi
vegs og valda
Bókmenntir
Guömundur G. Hagalín
Ólafur Ragnarsson ræðir
við Gunnar Thoroddsen.
Útgefandi: Vaka, Reykjavík 1981.
Það var árið 1933 að Ásgeir
Ásgeirsson bauð sig fram í Vest-
ur-Isafjarðarsýslu í fjórða sinn.
Af hálfu sjálfstæðismanna var þá
þar í kjöri tuttugu og tveggja ára
lögfræðingur, Gunnar Thorodd-
sen. Við Ásgeir vorum í þennan
tíma þegar orðnir góðir vinir, og
hafði ég safnað atkvæðum hans
meðal sjómanna, sem komu til
ísafjarðar, en bjuggust ekki við að
verða heima á kjördegi. Almennt
var þá talið, að Gunnar þessi
mundi ekki reynast Ásgeiri
skeinuhættur, en ég vissi brátt
betur. Af honum fór mikið orð
sem slyngum ræðumanni og harð-
fengum, en þó prúðum. Og sú varð
raunin, að furðu nærri Ásgeiri
komst hann, þegar talið var upp
úr atkvæðakössunum, enda
hringdi Ásgeir til mín tvisvar
meðan á talningu stóð, leizt auð-
sjáanlega ekki á blikuna. „Þú átt
Flateyri og Súgandafjörðinn eft-
ir,“ svaraði ég í seinna skiptið, dró
það af því, að ég þóttist heyra, að
illa hefði verið ruglað seðlum í
kössunum og byrjað á Auðkúlu-
hreppi. Nú, svo fór þá sem fór. En
aldrei var Ásgeir hættar staddur
nema í haustkosningunum
1942 ... En aðeins tuttugu og
þriggja ára varð Gunnar yngstur
manna sem til Alþingis hafa verið
kjörnir, og árið 1980 varð hann
forsætisráðherra, þá eldri en
nokkur annar, sem svo hátt hefur
komizt á stól valda og vegs á landi
hér. Og nú er komin út stærðar
bók, sem flytur viðtöl, er Ólafur
Ragnarsson hefur átt á síðasta
sumri við hinn aldraða, en vel
hressa forsætisráðherra.
Bókin skiptist í kafla sem hér
segir:
Sambandsslit og fyrsti gustur-
inn, Þýzk mörk og fyrsta forseta-
kjörið, Ættir raktar í Barmahlíð,
Uppvöxtur og pólitískar rætur,
Hjaðningavíg í forsetakjöri 1952,
Munaðarvörur og viðreisnarbú-
skapur, Farið út úr púðurreykn-
um, Forsetakjör með dapurlegum
skugga, Orgeltónar og handrita-
mál, Heimkoma og heljarstökk,
Stjórnarsprenging, Sannfæring,
flokksræði og frelsi, Að loknum
landsfundi Gunnars og Geirs og
loks Stjórnarstörf og svanasöng-
ur.
Til glöggvunar lesendunum er
aftan við samtöl þeirra Ólafs og
Gunnars bókarauki, sem hefur að
geyma þessi plögg: Stefnuskrá
Heimdallar samþykkt 1931, Ræða
Gunnars á samnorrænum stúd-
entafundi 1952, Forsetakjör er
ekki flokksmál, grein Gunnars
vorið 1952, Úr ræðu Bjarna Bene-
diktssonar á landsfundi 1965, Yf-
irlýsing Alberts Guðmundssonar
við stjórnarmyndun 1980, Bréf
Gunnars til forseta íslands 3.2,
1980, Yfirlýsing Pálma og Frið-
jóns um samstarfið við Gunnar
7.2. 1980, Stjórnarsáttmáli ríkis-
stjórnar Gunnars Thoroddsens —
og Nafnaskrá.
Fyrsti kaflinn fjallar um fyrsta
gustinn, sem flokkslega lék um
Gunnar. Hann var virkur aðili að
því rúmlega tvítugur, að Heim-
dallur setti á stefnuskrá sína ýmis
mál, sem gengu lengra í átt frjáls-
lyndis en þau sem áður voru tekin
upp í stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Og á norrænu stúdentamóti í
Kaupmannahöfn sagði hann það
berum orðum, að íslendingar
hefðu í hyggju sem sjálfstæð
menningarþjóð að segja upp sam-
bandi sínu við Danmörku — og
þar með konungssambandinu —
þegar út væri runninn sá tími,
sem sambandslögin frá 1918 næðu
til. Þetta þóttu að vonum mikil
tíðindi í Danmörku og raunar um
öll Norðurlönd, og flokksmönnum
Gunnars þótti vissulega þessi
unglingur gerast furðu framur.
Öllum er svo meira og minna
kunnugt, að Dönum sárnaði mjög
1944, þegar íslendingar slitu að
fullu sambandinu, enda var þá
Danmörk enn hersetin af Þjóð-
verjum. Lengi síðan var Dönum
sárt um þetta, og þegar ég 1949, þá
búsettur í Kaupmannahöfn, vildi
skýra réttmæti íslenzkra aðgerða í
þessu máli, var mér neitað um
rúm fyrir grein í blaði danskra
jafnaðarmanna, enda gat ég ræki-
lega um getuleysi Dana til vernd-
ar íslandi allt frá dögum Jörundar
hundadagakonungs og fram til
styrjaldarloka 1945. Þá skýrir
Gunnar frá í næsta kafla reynslu
sinni af þjónustu dansks sendiráðs
í Berlin við hann sem íslenzkan
borgara það herrans ár 1945, en
sömu sögu hafði margur íslenzkur
ferðamaður að segja.
Það yrði of langt mál að rekja
þótt ekki væri nema lítið eitt efni
hvers kafla í þessari bók, en þar er
ljóslega frá því skýrt, að Gunnar
Thoroddsen hefur ekki þurft að
kvarta undan því, að hann hafi
ekki orðið aðnjótandi flestra
þeirra mestu trúnaðarstarfa, sem
þing og þjóð hafa upp á að bjóða,
enda reynzt vel fær, hvar sem
hann hefur verið staddur í met-
orðastiganum.
Eg vík svo án frekari málaleng-
inga að forsetakjörinu 1952, þegar
í kjöri voru séra Bjarni Jónsson,
dómprófastur og Ásgeir Ásgeirs-
son, bankastjóri og um þrjátíu ára
bil samfellt alþingismaður Vest-
ur-ísfirðinga, um skeið forsætis-
ráðherra og forseti Sameinaðs Al-
þingis á Aiþingishátíðinni 1930.
Er allvandlega rakin saga þessara
framboða og afstaða Gunnars
Thoroddsens til þess, að flokkur
hans lýsti yfir því, ásamt Fram-
sóknarflokknum, að hann stæði að
framboði séra Bjarna. Gunnar
•frX
'0övPi
Vorum að taka upp stórglæsileg borð-
stofuhúsgögn í Lúðvíks XV og Lúðvíks XVI
stíl og Renesans stíl.
EINNIG HJÓNARÚM í LÚÐVÍKS XV STÍL.
húsgögn Ármúla 44, símar 85153 og 32035