Morgunblaðið - 19.12.1981, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1981
13
Gunnar Thoroddsen
varð í miklum minnihluta, þá er
atkvæði voru greidd um málið í
stjórn Sjálfstæðisflokksins, en
hann fór sínu fram. Hann var þá
orðinn kvæntur Völu, dóttur As-
geirs Asgeirssonar, og þó að fjöl-
margir sjálfstæðis- og framsókn-
armenn lýstu yfir fylgi sínu við
Asgeir, var það óspart látið í ljós
af hörðum mönnum innan Sjálf-
stæðisflokksins, að tengdirnar við
Asgeir væru einasta ástæðan til
þess, að Gunnar risi í þessu hita-
máli gegn flokki sínum, þó að
hann tæki af um það sjálfur, og
hefði stundum sýnt, að hann hefði
dirfsku til að fara sinna eigin
ferða. Hitt verður svo aldrei af
sanngirni talið nema mannlegt, að
önnur eins eiginkona og Vala As-
geirsdóttir hafi létt honum það að
ganga gegn flokkssamþykkt í vali
forseta. Og þjóðin brá á sitt ráð,
þar með mjög margt sjálfstæðis-
manna.
Öll er sagan, sem Gunnar rekur
í þessari bók, skýrt og vel sögð, og
sömuleiðis má bera lof á ritara
hennar, Ólaf Ragnarsson. Mjög
vel fer á þeirri venju hans að fara
nokkrum orðum um það hvar
hvert viðtal fer fram. Þar kemur
til dæmis lýsing á glæsilegu um-
hverfi sumarbústaðar forsætis-
ráðherrahjónanna á Þingvöllum.
Hann heitir Barmahlíð eftir „hlíð-
inni fríðu", sem hjónin dá og unna.
Og þarna fær Gunnar færi á að
rekja lítið eitt ætt sína og víkja að
ljóð- og lagrænum hneigðum sín-
um, fjarri „púðurreyknum" sem
hann getur um á öðrum stað í bók-
inni.
Það er síður en svo, að Gunnar
fari rækilega út í öll sín mörgu og
margvíslegu störf, en yfirleitt
finnst mér hann segja hófsamlega
frá. Og svo mikið hefur hann unn-
ið Sjálfstæðisflokknum, fyrst sem
rúmlega tvítugur áhugagarpur og
síðan í ýmsum trúnaðarstörfum,
að ekki er undarlegt, þó honum
svíði undan gerðum harðsækinna
flokksbræðra, þegar hann var í
kjöri sem eftirmaður tengdaföður
síns á forsetastóli — og er ég ekki
með þessum orðum að varpa
skugga á störf og framkomu
Kristjáns Eldjárns í sæti forseta.
En allt að því kátbroslegt er það,
að kvenleg hönd skyldi svo verða
til að afhenda Gunnari vandnot-
aðan og af öðrum beyglaðan lykil
að vistarveru og völdum forsæt-
isráðherra!
Þá er komið að því, sem ýmsum
mun þykja forvitnilegast. Það eru
seinustu fjórir kaflar bókarinnar.
Það þótti gegna nokkurri furðu,
að Gunnar sat ekki fullt ár í ró og
næði í hæstarétti, en sté þaðan
niður og gerðist fyrst almennur
borgari. En staða í Háskóla ís-
lands bauðst honum fljótlega,
þessum hálærða doktor í lögum og
áður um skeið mjög vinsælum
prófessor. En hvað hafði hann
frekar í hyggju? Það kom fljótlega
í ljós. Hann tók þátt í prófkjöri
sjálfstæðismanna til Alþingis í
Reykjavík, og fjölmörgum til
undrunar og ef til vill sumum til
ömunar, reyndist hann verða
þriðji maður ofan frá í prófkjör-
inu. Svo var þá leiðin greið inn í
Olafur Ragnarsson
þingsalinn og til áhrifa í flokkn-
um.
Nú vík ég að hinni „sögulegu
stjórnarmyndun" og leyfi mér að
fara þar frekar fljótt yfir, svo
mikið sem hún og árangur hennar
hafa verið rædd í blöðum og á
mannfundum. Gunnar hafði all-
lengi fylgzt með tilraunum
flokksforingjanna og ekki þótt
vænlega horfa. Hann lætur þess
getið, að bæði Ólafi Thors og
Bjarna Benediktssyni hafi þótt að
því háðung fyrir lýðræðislega
kjörið Alþingi, að það væri þannig
á vegi statt, að ekki væri annað
unnt en að forseti skipaði utan-
þingsstjórn. Hann kvaðst hafa
verið þeim sammála um þetta, en
þegar hann tók til við stjórnar-
myndun, að lofuðu fylgi Fram-
sóknarflokksins, hafði stjórnar-
kreppa staðið á annan mánuð og
ekki virtist nema tveggja kosta
völ, að þing væri rofið á ný og
kosningar látnar fara fram aftur
um hávetur, eða forseti færi að
dæmi Sveins Björnssonar. Og að
nýju þurfti Gunnar á stórri stund
að gera upp við sig, hvort hann
ætti að þóknast flokki sínum eða
samvizkunni, sem stjórnarskrá ís-
lands tekur skýrt fram að vera
skuli æðsti dómari hvers manns
um rétt og rangt. Og eins og fyrir
forsetakosningarnar 1952, ákvað
hann að láta samvizkuna ráða, þó
að hann vissi, að það, sem á eftir
kæmi, væri síður en svo leikur
einn. En vel mætti breyzkur mað-
ur láta sér,detta í hug, að þá er
samvizkan hafði skorið skýrt úr
um það, hvað gera skyldi, hafi lát-
ið í eyrum Gunnars þeizkjubland-
in rödd, sem hefði sagt víð mikinn
meirihluta flokks hans. „Geymt en
ekki gleymt og sleikið þið nú af
ykkur."
En hvernig hefur svo til tekizt
um bjargráð við þjóðina? Ég
skrifa þetta sem ritdómari merkr-
ar bókar, en ekki sem stjórnmála-
maður, en nokkuð sárt tók það
mig, hvað sem öðrum líður, að
einna mest völd hefðu í hinni nýju
stjórn, þeir, sem fram á síðustu ár
hafa horft aðdáunaraugum austur
fyrir járntjald. En nú hefur Jón
Múli sagt sig úr Alþýðubandalag-
inu og þeir Svavar og Ásmundur
Stefánsson hrækt hraustlega á
járntjaldið vegna aðgerðanna í
Póllandi, svo að talið mun, að ekki
sé flokkur þeirra lengur rauðari
en hæfir lýðræðislegum jafnaðar-
mönnum. Trúað gæti ég því, að
Gunnari hafi verið að þessu nokk-
ur iéttir.
En vonandi getur svo þessi ein-
kennilega skipaða ríkisstjórn áður
en varir hrósað happi yfir ófreskj-
unni verðbólgu, sem enn hefur
undir hinni nýju stjórn aukið veg
sinn og völd í þessu harðbýla
landi... En hvað sem því líður,
mun engan veginn ráðið, að hinn
meira en sjötugi Gunnar Thorodd-
sen dragi sig út úr íslenzkum
stjórnmálum, enda tývaskur enn
til orðs og æðis og umfram allt
lipur í að láta skjöld hlífa sér og
sínu liði, þegar árás er gjörð og
honum ætlað að komast í orðlaus-
an vanda.
Guðmundur Gíslason Hagalín
SUMIR VERSLA DÝRT -
AÐRIR VERSLA
HJÁOKKUR
í d;
á báðum
stöðum
Kokkarnir
okkar kynna
dag og gefs
að smakka
ö
Jólahan
kjötið
Læri Framp.
68-30 44«
Leyft verö
Leyft verð
Leyft
ínaHamborgara
- hryggur I^Q.OO
pr.kg.
London Kí:™r'
lamb 84-50
Leyft verð
Lamba
Kjúklingar
sstk ípoka Hambórgara
prkg hi^ggur y^o.50
pr.kg.
Leyft verð
Allt
Leyft verð

u verði.
STARMÝRI 2 — AUSTURSTRÆTI 17