Morgunblaðið - 24.12.1981, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 1981
AKUREYRI
í þessu húsi bjó Stefán sýslumaður um tíma. Hann byggði við húsið og lét setja upp grindverk við það í óleyfi.
Byggingarnefnd vildi sekta sýslumann fyrir vikið og spurði hvernig hann gæti búizt við því að almenningur virti
reglur byggingarnefndarinnar þegar sjáífur sýslumaðurinn gerði það ekki.
Aðaistræti 6
AÐALSTRÆTI G er einnar hæðar
timburhús með háu risi. Suðurhluti
hússins er þó tveggja hæða með
lágu, hallandi skúrþaki. A austurhlið
er auk þess stór kvistur með skúr
þaki. Húsið er allt klætt bárujárni,
gluggakarmar og póstar eru gamlir,
en rammar eru horfnir úr gluggum.
Tvær íbúðir eru í húsinu, sín á hvorri
hæð. Vestan við húsið er opinn stigi
upp á efri hæðina. Herbergjaskipan
hefur nokkuð verið breytt frá fyrri
tíð, en þó eru nokkur herbergi lítið
breytt.
Grímur Laxdal, bókbindari,
flutti í bæinn 1836. Hann byggði
fyrst hús í fjörunni, en byggði svo
Aðalstræti 6 síðar. Árið 1857 flutti
Grímur fjós, sem hann átti norðan
við hús sitt, á lóðina þar sem nú er
Lækjargata 4, en þar átti hann
hlöðu fyrir. Árið 1859 fær Grímur
leyfi byggingarnefndarinnar til að
byggja timburhús vestan við íbúð-
arhús sitt og auk þess lítinn skúr
suður af nýja húsinu, hús þessi
eru bæði horfin. Árið 1862, þegar
Stefán sýslumaður hefur keypt
húsið af Grími, lætur hann lengja
húsið til suðurs og er sú viðbygg-
ing tveggja hæða frá upphafi.
Hann lætur einnig gera „stakett"
við hús sitt í óleyfi. Byggingar-
nefndin vill láta sekta sýslumann
Thorarensen og spyr hvernig hann
geti búizt við að almenningur
haldi reglur byggingarnefndar-
innar, þegar sýslumaður sjálfur
brjóti þær. Hendrik Sciöth og
kona hans Anna komu til Akur-
eyrar til að veita forstöðu fyrstu
brauðgerðinni þar, sem Höephner
stofnaði sama ár. Þau bjuggu í
Aðalstræti 6. Hendrik var póst-
afgreiðslumaður frá 1879 og mun
pósthús hafa verið á heimili hans.
Neðst í reykháfi hússins er inn-
felldur peningaskápur, sem sagður
er vera frá tímum póstafgreiðsl-
unnar. Hendrik var einnig gjald-
keri sparisjóðsins og gjaldkeri úti-
bús íslandsbanka frá 1904 til 1912.
Anna lærði ljósmyndun í Dan-
mörku einhvern tíma á milli 1870
og 1880. Hún tók allmikið af
ljósmyndum og hefur líklega
stundað þá iðju í Aðalstræti 6.
Þau eignuðust 5 börn, þar á meðal
Ölmu, konu Odds lyfsala, sem
skráður er næsti eigandi hússins.
Oddur fékk heimild til að tengja
saman tvo skúra vestan við húsið
árið 1925. í umsókninni til bygg-
ingarnefndar var þess getið að
þvottahús ætti að vera í útibygg-
ingunni. Bárujárn var sett á húsið
1953. Þá var húsinu breytt í tvær
íbúðir 1960, settur á það nýr kvist-
ur á austurhlið og kvistur á vest-
urhlið stokkaður og honum breytt
og voru þar gerðar tröppur og inn-
gangur á efri hæð hússins.
Nú hefur húsið verid klætt bárujárni utan og ýmsar aðrar breytingar gerðar á því bæði utan og innan.
m
Gamla apótekið

Nú hefur gamla apótekinu verið mikið breytt. Það hefur verið forskalað og innvið-
um þess breytt verulega.
AÐALSTRÆTI 4, gamla apótek-
ið, var reist af Jóhanni Pétri
Thorarensen, lyfsala, 1859. Það
var byggt af Jóni Chr. Steph-
anssen, timburmeistara og þótti
það lengi bera af öðrum húsum.
Jóhann Pétur fluttist til Ástralíu
1864 og árið eftir tók danskur
maður, Johan Peter Hansen, við
lyfsölunni og keypti hánn húsið
1868 og rak hana til 1886. Han-
sen var ókvæntur alla ævi, þótti
vel gáfaður, en undarlegur í tali
svo að ókunnugir menn héldu
oft að hann væri ekki með öll-
um mjalla. Hann var manna
gestrisnastur og stóð hús hans
opið öllum mönnum. Seinustu
ár ævi hans kom enginn sá dag-
ur fyrir að ekki sætu 3 til 4
menn morgunverð hjá honum
og stóð hann venjulega 3
klukkustundir. Maturinn var
venjulega góður íslenzkur mat-
ur og brennivínsflaskan var allt-
af full.
Árið 1885 tók Oddur Carl Thor-
arensen, sonur Stefáns sýslu-
manns og bæjarfógeta, við verzl-
uninni og á aldarafmæli lyfja-
verzlunar á Akureyri tók sonur
hans og alnafni við verzluninni.
Um 1865 bjó amtmaðurinn í hús-
Laxdalshúsið
LAXDALSHÚSIÐ er talið elzt þeirra
húsa, er nú standa á Akureyri, reist
1795. í Akureyrarsögu Klemensar
Jónssonar segir að Kyhn kaupmaður
hafi látíð byggja það, en áður hafi
Hemmert kaupmanni verið úthlutað
lóðinni, en hann hafi ekki notfært
sér úthlutunina. Kyhn keypti því lóð-
ina og hóf þar verzlun. Kkki finnst
nú fyrir því óyggjandi heimild hver
lét byggja húsið, en til er skrifleg
úttekt á húsum verzlunarinnar frá
1814, þegar Hans Baagö tók við for
stöðu Kyhnsverzlunarinnar. í norð-
urenda var faktorsíbúðin, tvær stof-
ur. í suðurenda var eitt herbergi
handa verzlunarþjóni og annað
handa beyki. í miðju hússins var
eldhús og búr, en loftið var að mestu
notað sem vörugeymsla. Húsið var
síðan í eigu ýmissa verzlunarmanna,
meðal annars H.W. Lever og dóttur
hans, Wilhelmínu, sem þóttu vera
með einkennilegustu íbúum bæjar
ins, en þó merkustu og mun Wil-
helmína Lever fyrsta íslenzka kon-
an, sem neitt hefur kosningaréttar
hér á landi svo vitað sé.
Eggert Laxdal (fæddur 1846 og
látinn 1923), verzlunarstjóri, sá
sem húsið dregur nafn sitt af, var
sonur Gríms Laxdal, bókbindara.
Grímur fluttist til Akureyrar 1836
og bjó meðal annars í Aðalstræti
6. Eggert Laxdal var afkastamikill
maður og hafði mikil áhrif á gang
bæjarmála á Akureyri um langan
tíma. Eggert tók sæti í bæjar-
stjórn 1877. Árið 1879 var stofnað
Framfarafélag á Akureyri fyrir
forgöngu Eggerts Laxdal og Frið-
bjarnar Steinssonar. Kom það á
fót sunnudagaskóla fyrir iðnnema
og aðra, efndi til leikfimikennslu
og lét halda uppi alþýðufyrirlestr-
um. Eggert varð verzlunarstjóri
Gudmannsverzlunar, sem þá átti
húsið, 1875. Hann var talinn eiga
drjúgan þátt í því að samkvæmis-
líf bæjarins óx um þessar mundir
og garðveizlur hélt hann bak við
hús sitt. Eggert lét af forstöðu
verzlunarinnar 1902. Húsið komst
síðan í eigu Akureyrarbæjar 1943
og var það leigt til íbúðar til árs-
ins 1973. Seinustu árin voru tvær
íbúðir í húsinu og hafði því þá ver-
ið breytt nokkuð. Það var friðað
samkvæmt a-flokki þjóðminjalaga
1978 og skömmu síðar var hafin
viðgerð á húsinu, sem var mjög
illa farið.
Laxdalshúsið er elzta húsið, sem nú stendur á Akureyri, byggt 1795. Þar var rekin
verzlun á aðra öld og bjuggu margir merkir verzjunarmenn í því. Meðal annars
Wilhelmína Lever, sem líklega var fyrsta konan á íslandi til að neyta kosningarétt-
ar.