Morgunblaðið - 24.12.1981, Blaðsíða 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 1981
Tyrkland
Varla standa
hveitibrauðsdagarnir
endalaust
Frá stjórnlagaþinginu.
Tyrkland er mjög í sviðsljósi
þessar vikurnar og ekki nema að
vonum. Þar kemur til að herfor-
ingjastjórn situr við stjórn í
NATO-ríki, og það sem meira er,
herforingjastjórn sem er vinsæl af
þorra Tyrkja. Aftur á móti vekja
ýmsar ráðstafanir hennar gremju
og úlfúð hjá lýðræðisunnendum:
EBE hefur til að mynda dregið úr
efnahagsaðstoð við Tyrki vegna
stjórnarfarsins, Evrópuráðið
íhugar í fullri alvöru að setja
Tyrki út í kuldann, m.a. vegna
neitunar herforingjastjórnarinnar
um að leyfa sérlegum fulltrúum
ráðsins að koma til landsins í
könnunarferð. Ástandið milli
Grikkja og Tyrkja hefur versnað
að mun eftir að Papandreu komst
til valda í Grikklandi, t.d. náðist
ekki samkomulág á varnarmála-
ráðherrafundi NATO um yfirlýs-
ingu á dögunum, eins og getið var
í fréttum, vegna þess að Pap-
andreu krafðist þess að inn í hana
yrði sett nokkur vel valin orð um
að Grikkjum stafaði meiri ógn af
Tyrkjum en öðrum og þetta vildi
tyrkneski varnarmálaráðherrann
ekki sætta sig við. Það sem
kannski hefur mælzt hvað verst
fyrir af ákvörðunum stjórnarinn-
ar er þó fangelsun Bulent Ecevit,
fyrrv. forsætisráðherra. Ecevit er
afar vinsæll meðal landa sinna,
auk þess að vera stjórnmálamaður
— að vísu í meðallagi dugmikill
stjórnandi — er hann skáld og bó-
hem og slíkt er alltaf til þess fallið
að vinna hugi landa. Fangelsun-
inni hefur verið mótmælt víða um
lönd en Tyrkir láta öll afskipti af
sínum málum sem vind um eyru
þjóta. Þeir eru einkar ánægðir
með ummæli Weinbergers, varn-
armálaráðherra Bandaríkjanna,
sem kom við í Ankara á leið á
NATO-fundinn og lýsti þá yfir að
Bandaríkin myndu auka vopna- og
hergagnaaðstoð við Tyrki. Sú yfir-
lýsing skal skoðuð með ýmislegt í
huga: í fyrsta lagi er Tyrkland
Atlantshafsbandalaginu meira en
mikilvægt vegna landfræðilegrar
legu þess og nálægðar við Sovét-
ríkin. Tyrkir ráða yfir Bosporus-
sundi, sem er eina siglingaleið
Sovétmanna út á Miðjarðarhafið.
Sé þetta haft í huga þarf ekki að
efa að Bandaríkjamenn álíta það
bandalaginu fyrir mestu að styðja
verulega við bakið á Tyrkjum. I
öðru lagi hefur það vakið ugg, að
Papandreu, forsætisráðherra
Grikklands, hefur talað digur-
barkalega um að Grikkir vildu
losna við amrískar herstöðvar af
grísku landi, og í kosningabarátt-
unni sagðist hann myndu fara
með Grikki úr bandalaginu sem
alkunnugt er. Nú hefur Papandreu
að vísu mildað málflutning sinn,
en Bandaríkjamenn meta það svo
verði þeir að hverfa frá Grikk-
landi sé alveg bráðnauðsynlegt að
efla stöðu Tyrkja í þessum heims-
hluta. Það flækir náttúrlega málið
enn frekar að Kýpurdeilan er
óleyst og sætir vissulega furðu
hverjum þeim sem hefur kynnst
hvernig þar hefur verið að málum.
staðið. I öðru lagi eru Tyrkir og
Grikkir fornir fjendur, sem geta
fátt jákvætt séð við hverja aðra.
Þetta er náttúrlega því afbakaðra
sem það er haft í huga að Tyrkir
og Grikkir eru sennilega meira
blandaðir innbyrðis — af eðli-
legum ástæðum — en flestar aðr-
ar þjóðir, svo að fáar þjóðir eru
jafn skyldar. En að frændur séu
frændum verstir á líklega við ein-
hver rök að styðjast. Þegar mál-
efni Grikkja og Tyrkja eru íhuguð
er óhjákvæmilegt að taka tilfinn-
ingalegu hliðina með í reikning-
inn, það einfaldlega dugar ekki að
leiða hana hjá sér og ætla að ræða
málin á málefnalegum og fræði-
legum grunni einvörðungu.
Hveitibrauðsdagar
herforingjastjórnarinnar
standa enn
Herforingjarnir tóku völdin í
septembermánuði 1980 og af
Kenan Evren
mörgu má sem sagt marka að þeir
njóta enn vinsælda og trausts. Að
vísu hefur það skyggt á hversu
gagnrýni utan frá hefur aukizt, en
engu að síður segja blaðamenn
sem hafa ferðazt um Tyrkland, að
það sé ekkert áhorfsmál að stjórn-
in njóti stuðnings þorra manna.
Herforingjastjórnin stóð við það
loforð sitt að koma á laggirnar
stjórnlagaþingi núna í haust til að
vinna að nýrri stjórnarskrá fyrir
Tyrkland. Sá hængur er þó á skip-
an þessa þings, að þar hafa her-
foringjarnir skipað alla fulltrúana
og þeir neita eindregið að nefna
nokkurn tíma, sem mætti miða að
til að leyfa að nýju starfsemi
stjórnmálaflokka og í kjölfar þess
lýðræðislegar kosningar! En sakir
þess að herinn hefur tvívegis áður
á tiltölulega skömmum tíma, þ.e.
1960 og 1971 — tekið völdin og
síðan horfið til búða sinna eftir
nokkurn tíma, virðist vera út-
Hvarvetna mé sjé stórar veggmyndir af Kemal AtatUrk.
breidd trú meðal almennings, að
svo verði einnig nú.
Umbætur í
efnahagsmálum
Síðan herforingjastjórnin tók
völdin hafa orðið nokkrar umbæt-
ur í ruglingslegu efnahagslífi
landsins. Stjórn Kenan Evrens
hefur tekizt að vinna bug á elds-
neytisskorti, verðbólgan hefur
lækkað niður í 40 prósent úr 100
prósentum og sérfræðingar þakka
Turgut Özal, efnahagssérfræðingi
ríkisstjórnarinnar ekki sízt þenn-
an árangur. Framleiðslan hefur
aukizt og tekizt hefur að draga
nokkuð úr atvinnuleysi. Þetta er
hreint ekki svo lítið.
j viðtali blaðamanna við tyrkn-
eska karla og konur, í ýmsum at-
vinnugreinum og á ýmsum aldri,
hefur þó jafnan komið fram, að