Morgunblaðið - 31.12.1981, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1981
HVAÐ SEGJA FOR YSTUMENN ALÞ ÝÐUFLOKKS,
ALÞÝÐUBANDALAGS OG FRAMSÓKNARFLOKKS UMARAMOT?
Morgunblaðið hefur að venju lagt nokkrar spurningar fyrir forystumenn Alþýðuflokks, Alþýðubandalags
og Framsóknarflokks í tilefni áramóta. Fara svör þeirra hér á eftir, en spurningarnar, sem bláðið lagði fyrir
þá voru þessar: ________' ___ ____
Kr réttlætanlegt að hækka
erlcnda skuldasöfnun um
176,7 milljónir króna á
næsta ári og stefna
skuldahyrði þjóðarinnar í
tæp 40% af þjóðarfram-
leiðslu, sérstaklega þegar
haft er í huga, að orku-
framkvæmdir minnka um
40—50% að magni 1982?
2. 3. 4. 5. 6.
Hvað veldur því, að útgcrð er rekin með um 10% halla á þesau ári, þegar af- li er meiri en nokkru sinni fyrr og verðlag á útflutn- ingsmörkuðum hefur hækkað á árinu? Á að halda áfram tilraun- um til að fá samþykki bænda við virkjun Blöndu? Er ekki brýnt að taka tafarlaust ákvarðanir um nýtingu raforku til stóriðju? Á að afnema einkarétt ríkisins á útvarpsrekstri og veita einstaklingum eða samtökum þeirra leyfi til slíkrar starfsemi? Ef svo er hvernig á að fjár magna einkaútvarp? Telur þú að enn eigi að fresta ákvörðun um að hefja framkvæmdir við smíði nýrrar flugstöðvar á Keflavíkurflugvelli? Lítur þú svo á að starfsemi svonefndra friðarhreyf- inga hafi veikt varnir Vest- urlanda? Á krafa um ein- hliða afvopnun á Vestur löndum rétt á sér?
7.
Hvernig eiga vestrænar
þjóðir að bregðast við til
hjálpar Pólverjum í hörm-
ungum þeirra.
Svavar Gestsson, formaður Alþýðubandalagsins:
Fjárfesting minnkar mið-
að við þjóðarframieiðslu
1.
Samkvæmt drögum að fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlun var gert
ráð fyrir því að fyrirtæki ríkis,
sveitarfélaga og fyrirtæki með
eignaraðild ríkisins tækju að láni
á árinu 1982 1.350 millj. kr., sem er
32% hækkun í krónutölu frá fyrra
ári. Af þessari upphæð eru 1.130
millj. kr. til ýmis konar orku-
framkvæmda eða um 84%. Það
sem eftir er — um 220 millj. kr. —
er ætlað til fyrirtækja eins og
Áburðarverksmiðjunnar, Skipaút-
gerðarinnar og Landsímans. Við
meðferð lánsfjárlagafrumvarpsins
í efri deild var gert ráð fyrir því að
auka lántökurnar um 175 millj. kr.
og er þar um að ræða lánsfjárút-
vegun vegna hlutafjár í iðnfyrir-
tækjum sem áformað er að reisa
hér á landi á næstu árum, auk
þess nokkra upphæð vegna sam-
dráttar í sölu spariskírteina inn-
anlands. Samkvæmt forsendum
fjárfestingar- og lánsfjáráætlunar
var gert ráð fyrir því að lánsbyrð-
in á næsta ári yrði um 37% af
þjóðarframleiðslunni, en til sam-
anburðar skal þess getið, að hlut-
fallið er um 36% á þessu ári. Fyrir
örfáum árum fór þetta hlutfall
langt yfir 40% í Noregi, svo dæmi
sé nefnt til samanburðar og at-
hugunar, en á þessum tíma stofn-
uðu Norðmenn til skulda vegna
fjárfestingar í olíumannvirkjun-
um. Ljóst er að íslendingar hafa
framur en aðrar þjóðir þörf fyrir
að fara að með mikilli gát varð-
andi erlendar lántökur. Eg tel að
nauðsynlegt sé að gera nú á næst-
unni áætlun um lán, afborganir og
framkvæmdir á næstu áratugum
með tilliti til erlendra lána, inn-
lendrar fjármögnunar og fleiri
þátta sem nauðsynlegt er að meta
vegna þeirra framkvæmda sem
senn hefjast við virkjanir hér í
landinu. í þeirri áætlun þarf að
taka tillit til þeirra möguleika
sem mega teljast raunhæfir til
aukningar á þjóðarframleiðslu
okkar á næstu árum og áratugum.
Verulegt innlent fjármagn er til
í landinu, en menn hafa ekki gert
ráðstafanir til þess að fella það í
heildarfarveg þeirrar fjárfest-
ingar sem hér er nauðsynleg. Við
skulum hafa það í huga, að fjár-
festing sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu hefur farið minnkandi
á síðustu árum og hún verður
minni að ári en á næsta ári. Til
þess að tryggja aukna innlenda
lánsfjármögnun ber að beina at-
hyglinni að þessu:
í fyrsta lagi þarf að kanna hvort
ekki er unnt að hvetja til sparnað-
ar í þörfum innlendum fyrirtækj-
um fremur en innflutningi neyslu-
vara. Á síðustu 4 mánuðum þessa
árs jókst almennur vöruinnflutn-
ingur umfram spá Þjóðhagsstofn-
unar um 500 millj. kr.
í öðru lagi ber að athuga betur
aukinn hlut bankanna.
í þriðja lagi ber að athuga vel
hlutverk lífeyrissjóðanna í þessu
efni.
Sá sem ekki þorir að gera ráð-
stafanir á þessum sviðum er að
taka ákvörðun um erlendar lánt-
ökur. Svo einfalt er samhengið.
2.
Það er ekki nýlunda að útgerð
hér á landi sé að hluta til rekin
með nokkrum halla. Hér mun vera
átt við meðaltal veiðanna í spurn-
ingu Morgunblaðsins sem þýðir
það að fjöldi báta er með lakari
útkomu og fjöldi togara og báta er
með betri útkomu er hér er nefnd.
Verulegur hluti af þeim vanda
sem hér um ræðir á rætur að rekja
til fjármagnskostnaðar nýrri
hluta fiskiskipaflotans og það er
útilokað að ætlast til að fisk-
verðshækkanir verði nokkurn tím-
ann slíkar að þær beri uppi fjár-
magnskostnað þeirra skipa sem
verst eru á sig komin. En ástæð-
urnar fyrir hallanum, sem nefnd-
ur er í spurningunni eru fleiri. Ein
er sú að olían hefur hækkað mjög
verulega frá 1979.
Það hlýtur að koma við. Þá má
benda á að þrátt fyrir þennan
halla er geysileg ásókn í fiskiskip
fyrst og fremst vegna þess að enn
er tekið af óskiptu til þess að
greiða niður skipin. Við þær að-
stæður, sem nú er um að ræða í
fiskistofnunum, þegar loðnustofn-
inn er hætt kominn og þegar
loðnuskipunum verður að ein-
hverju leyti beint í aðra fiski-
stofna er ekki við því að búast að
afkoma útgerðarinnar í landinu sé
sérlega góð.
En það er hins vegar ekkert nýtt
að afkoma útgerðar hér á landi sé
misjöfn, í sumum tilvikum slök, í
öðrum mjög góð, en að jafnaði
undir „núllínu". Frá 1969 til 1979,
að báðum árum meðtöldum, hefur
afkoma veiðanna verið sem hér
segir samkvæmt blaði frá Þjóð-
hagsstofnun dags. 12. 1.1981:
ríkisstjórnar Geirs Hallgrímsson-
ar — eða 14,2% undir „núllinu"
margnefnda. Morgunblaðið þyrfti
að kynna lesendum sínum hvernig
sú ríkisstjórn og viðreisnarstjórn
fór með sjómenn og hlut þeirra og
rekstrargrundvöll útgerðarinnar.
3.
Nauðsynlegt er að tryggja sem
fyrst niðurstöðu í virkjunarmál-
unum þannig að fyrir geti legið
hvenær og hvar verður ráðist í
næstu virkjun. Það er brýn nauð-
syn að fá fram niðurstöðu fljót-
lega og er margt sem kallar á
niðurstöðuna. Hér er ekki fyrst og
fremst um að ræða deilu milli
landshluta eins og ætla mætti af
blaðaskrifum að undanförnu. í
rauninni er sú deila hreint auka-
atriði, aðalriðið er að tekin verði
ákvörðun og það fyrr en seinna
sem verður landi og lýð til heilla.
Ég tel að gera beri ráðstafanir
til þess að tryggja fjárhag Ríkis-
útvarpsins og það sé ekki viðun-
andi að Ríkisútvarpið verði frem-
ur fyrir barðinu á verðlagsaðhaldi
en aðrir aðilar. Ég tel ennfremur
ljóst að nauðsy.nlegt sé að stuðla
að skipulagsbreytingum á útvarpi,
innri starfsemi þess og uppbygg-
ingu þannig að fjármunir og hug-
vit nýtist betur en nú er. Réttar-
stöðu Ríkisútvarpsins þarf sífellt
að hafa til athugunar og endur-
skoðunar og sérstaklega ber að
leggja á það áherslu að forráða-
menn fyrirtækisins bregðist skjótt
við þegar tækninýjungar eiga sér
stað. Það er augljóst að ekki verð-
ur spornað gegn því að fólk nýti
sér myndbandatæknina. En Ríkis-
útvarpið á að halda stöðu sinni
sem lifandi fjölmiðill þjóðarinnar
allrar. Til þess þarf víðtækari
skilning. Verði útvarpið ekki bætt
verulega frá því sem nú er, þá er
fullljóst að þeir sem vilja hleypa
einkabraskinu í útvarpsreksturinn
munu fá verulegan stuðning við
sín sjónarmið.
5.
í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórn-
arinnar fyrir árið 1982 var gerð
grein fyrir meðferð flugstöðvar-
málsins af hennar hálfu. I sam-
ræmi við ákvæðin í greinargerð
fjárlagafrumvarpsins er nú að
störfum sérstök nefnd stjórnarað-
ilanna. Ekkert er unnt að segja
um það hvenær taka ber ákvörðun
um byggingu nýrrar flugstöðvar
fyrr en sú nefnd hefur lokið störf-
um. í þessu sambandi má hins
vegar benda á það, að verulegum
fjármunum er varið til þess á fjár-
lögum ársins 1982 að endurbæta
aðstöðu í gömlu flugstöðinni.
6.
Að sjálfsögðu hefur starf frið-
arhreyfinganna styrkt varnir
Vesturlanda sem og annarra ríkja
andspænis kjarnorkuvopnakapp-
hlaupi stórveldanna. Starfsemi
friðarhreyfinganna og stuðningur
við þær er sú varnarvon sem al-
menningur á Vesturlöndum og
annars staðar á besta andspænis
þeim ógnunum sem kjarnorku-
kapphlaup stórveldanna og
glannalegt ábyrgðarleysi
Bandaríkjaforseta í utanríkismál-
um gætu haft í för með sér.
Krafan um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd er hvarvetna á
dagskrá á Norðurlöndum og undir
hana hefur verið tekið af Islend-
ingum í öllum flokkum og utan
flokka. Sú krafa hlýtur að hafa
áhrif miklu víðar en á Norður-
löndunum, enda er krafan sett
fram í samræmi við vilja Samein-
uðu þjóðanna. Friðarhreyfingarn-
ar hafa sett fram kröfur um af-
vopnun og samdrátt í vígbúnaði
risaveldanna beggja, enda rís eng-
in friðarhreyfing undir nafni
nema hún krefjist afvopnunar
hvarvetna. En það er ljóst að smá-
ríkin mega ekki bíða eftir því að
stórveldin aðhafist eitthvað; smá-
ríkin eiga einnig að hafa frum-
kvæði. Krafan um kjarnorku-
vopnalaus Norðurlönd er til marks
um frumkvæði, sem gæti breytst í
ákvarðanir áður en langur tími
liði og haft áhrif á alþjóðastjórn-
mál. Isiendingar eiga nú að setja
sér það markmið að landhelgi Is-
lendinga verði kjarnorkuvopna-
laus eins og flokksráðsfundur Al-
þýðubandalagsins gerði ályktanir
um.
7.
Íslendingar eiga að leggja
áherslu á virka þátttöku í því
hjálparstarfi sem skipulagt hefur
verið hér á landi í því skyni að
styðja pólska alþýðu. Sérlega ber
að gæta þess að hjálpin berist til
réttra aðila; þeirra sem sjá tryggi-
lega svo um að aðstoðin berist
þeim sem helst eru hennar þurfi.
Steingrfmur Hermannsson, formaður Framsóknarflkksins:
Brýnt að mörkuð verði
í orkunýtingu
1969 - 3,7% Hér á eftir fara svör við sjö spurn-
1970 + 1,0% ingum Morgunblaðsins. l!m efni
1971 - 2,9% sumra spurninganna mætti skrifa
1972 - 7,4% langt mál og þyrfti jafnvel til þess að
1973 -10,6% skýra málin til hlítar. Til þess mun
1974 -13,4% þó ekki ætlast.
1975 -14,2%
1976 -12,3% 1.
1977 - 6,6% Erlend skuldasöfnun er orðin í
1978 - 6,2% hærra lagi. Því er nauðsynlegt að
1979 - 3,4% íhuga vel til hvers viðbótar erlend
Það skal tekið fram að hér er
aðeins um að ræða botnfiskveiðar,
meðaltalstölur fyrir allt árið,
þannig að vafalaust hefur afkom-
an verið lakari en þetta dagana
áður en fiskverð var ákveðið
hverju sinni. Á þessum áratug er
Ijóst að afkoma útgerðarinnar er
aldrei verri en á fyrsta valdaári
lán eru nú tekin. Ekkert þarf að
vera athugavert við það að taka
erlend lán til framkvæmda, sem
auka þjóðarframleiðsluna og
skapa gjaldeyri eða spara og
standa sjálfar undir þeirri lán-
töku, sem um er að ræða.
Það er ekki undarlegt þótt út-
gerðin sé rekin með miklum halla
nú, áður en fiskverð er ákveðið, en
eftir hækkanir, eins og hækkun
launa, samtals um 13,5 af hundr-
aði, og hækkanir á flestum rekstr-
arliðum, m.a. eftir síðustu gengis-
lækkun. Slíkt verður útgerðin að
fá bætt. Það er yfirleitt gert með
fiskverðshækkun, fyrst og fremst.
3.
Ég tel virkjun Blöndu eftir
virkjunarleið I (þ.e. með meiri
miðlun) besta virkjunarkostinn
eftir Hrauneyjafossi. Eftir
margra mánaða samningaviðræð-
ur við heimamenn, og eftir að þeir
höfðu óskað eftir afstöðu ríkis-
stjórnarinnar og hún lá fyrir,
gerði ég mér vonir um að skýr og
ótvíræð svör bærust frá þeim 6
hreppsfélögum, sem í hlut eiga.
Svörin urðu því mér mikil von-
brigði. Nú er orðið mjög nauðsyn-
legt að ákveða næstu virkjun. Því
væri mér næst skapi, að önnur
virkjun yrði ákveðin án tafar, en
Blanda látin bíða, enda er virkjun
Blöndu með minni miðlun einnig
góður kostur eftir að mikil miðlun
er fengin fyrir landskerfið annars
staðar, t.d. með Fljótsdalsvirkjun.
Ég get þó fallist á, að rætt verði
við þær þrjár hreppsnefndir, sem
senda óljósar samþykktir, en óska
eftir frekari viðræðum. Aftur á
móti er ég mótfallinn áframhald-
andi samningum, sem gætu orðið
til þess, að ákvörðun um næstu
virkjun yrði ekki tekin á því al-
þingi, sem nú situr.
Að sjálfsögðu er brýnt að marka
hið fyrsta stefnu í orkunýtingu,