Morgunblaðið - 31.12.1981, Blaðsíða 10
10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1981
Hvað segja þeir
um áramót?
Davíð
Scheving
Thorsteinsson
formaður
Félags ísl.
iðnrekenda
Kitthvad er að, þegar betur borg-
ar sig að reka diskótek en frysti-
hús.
Kitthvað cr að, þegar betur borg-
ar sig að reka smábúð með inn-
fluttum tískuvarningi, en stóra
fataverksmiðju.
Kitthvað er að, þegar betur borg-
ar sig að vera umboðsmaður fyrir
áfengi og tóbak, en að gera út tog-
ara.
Kitthvað er að, þegar nú starfa
hlutfallslega færri menn við iðnað
en fyrir 20 árum, en opinberir
starfsmenn eru hinsvegar þrisvar
sinnum fleiri en þá.
Kitthvað er að, þegar ferðagjald-
eyrir þeirra, sem fara utan til að
reyna að selja íslenskar vörur, er
dýrari, en ferðagjaldeyrir inn-
flytjenda erlendra vara.
Kitthvað er að, þegar erlendar
skuldir okkar jukust um 1000
millj. gkr. á hverjum einasta degi
allt þetta ár (jól, páskar og 17.
júní meðtalinn).
Kitthvað er að, þegar „bjarga"
þarf undirstöðuatvinnuveginum
frá stöðvun reglubundið á þriggja
mánaða fresti, ár eftir ár.
Kitthvað er að, þegar svo til allar
íslenskar útflutningsvörur hafa
verið seldar með tapi, allt þetta ár.
Kitthvað er að, þegar útlendum
iðnrekendum, sem selja vörur sín-
ar hérlendis, er búin önnur og
betri aðstaða í verðlagsmálum, en
íslenskum iðnrekendum.
Eitthvað er að, þegar ríkið
treystir sér ekki sjálft til að
stofna, eða reka, nein fyrirtæki
við þau skilyrði, sem íslenskum at-
vinnurekstri eru búin.
Kitthvað er að, þegar ríkisstjórn-
in sker fjárveitingu til Iðnlána-
sjóðs niður við trog, á sama tíma og
hún leggur fram opinbera iðnað-
arstefnu.
Kitthvað er að, þegar í fúlustu
alvöru er rætt um hrikalegar
millifærslur til sumra greina at-
vinnulífsins, á sama tíma og
skýrsla Starfsskilyrðanefndar
hrópar á jöfnun starfsskilyrða.
Þessi dæmi minna mig á gömlu
söguna hans Esóps um hjónin,
sem áttu gæsina góðu, sem verpti
einu gulleggi á hverjum degi.
Það var auðvitað mjög þægilegt
að eiga svona gæs, en mikill vill
meira og þeim hjónum kom saman
um að eitt gullegg á dag væri ekki
nóg, það væri alltof seinvirk að-
ferð til að auðgast. Inni í gæsinni
hlyti að vera ríkulegur eggjaforði,
og því væri best að slátra henni og
taka allt gullið í einu lagi, meðan
þau gætu notið þess.
En það voru bara engin gullegg
inni í gæsinni.
Þótt ég rifji þessa gömlu sögu
upp hér er ég ekki þar með að
segja að þeir, sem stjórna landinu
okkar, séu búnir að slátra gull-
gæsunum okkar, samkeppnisat-
vinnuvegunum.
Ekki enn, en þeir eru hinsvegar
að murka úr þeim líftóruna, hægt
og bítandi, með langvarandi svelti
og frá þeirri helstefnu verður að
hverfa, áður en verra hlýst af, en
orðið er.
Það verður að hætta útsölu á
þeim gjaldeyri, sem þjóðin aflar.
Stjórnmálamennirnir verða að
snúa sér að öðru meginhlutverki
sínu, sem er að skapa hér og við-
halda því umhverfi, sem frjálst at-
vinnulíf getur dafnað í, já, líka
diskótek, og athafnaþrá og hugvit
hvers einstaklings þarf að fá að
njóta sín, án sífelldra afskipta
stjórnvalda.
Hitt meginhlutverk stjórnmála-
manna er að láta atvinnuvegina
vera í friði.
Sinni stjórnmálamennirnir
þessum frumskyldum sínum mun
birta á ný í íslensku efnahagslífi.
Lífskjör munu batna, atvinnuör-
yggi aukast, landið mun geta boðið
hverri vinnandi hönd starf við sitt
hæfi og þannig mun atgervisflótt-
inn stöðvast.
Hjalti Geir
Kristjánsson
formaður
Verzlunarráðs
íslands
Árið 1981 er senn á enda. Mörg-
um atvinnurekendum er það viss
léttir, þvi árið hefur reynzt erfitt
þrátt fyrir hagstæð ytri skilyrði
víðast hvar. I þessu.m orðum felast
viss öfugmæli, hallæri í góðæri en
svo er þessu samt farið.
Fimmta hver króna í skuldir
Næg atvinna er í landinu og
kaupgeta mikil en atvinnuvegir
landsmanna eru reknir með tapi.
Um síðustu-áramót var innleidd
ný mynt, sem var auglýst verð-
meiri en sú, sem hvarf. Þessi nýja
mynt tapar þó verðgildi sínu með
sama hraða og sú gamla.
I ár verður verðbólgan um 42%,
sem er lægra en í fyrra, en nú
tökum við erlend og innlend lán til
að halda niðri verði á vörum og
þjónustu.
Fiskimiðin umhverfis landið eru
auðug og lúta stjórn okkar sjálfra.
Þekking okkar á afrakstursgetu
þeirra vex jafnt og þétt. Við nýt-
ingu fiskimiðanna beitum við þó
of stórum flota, svo að útgerðin
verður ekki eins arðbær og ella
gæti verið.
Þrátt fyrir að aflinn sé mikill og
verðlag hagstætt á mörgum út-
flutningsafurðum, safnast upp
erlendar skuldir í áður óþekktum
mæli. Á næsta ári mun nær 5.
hver króna af útflutningstekjum
okkar, eða um 20%, renna til að
greiða vexti og afberganir af er-
lendum lánum. Þetta er langt um-
fram það, sem eðlilegt má teljast
miðað við þá uppbyggingu sem á
sér stað í landinu.
í landinu er einnig vinnusamt,
heilbrigt og vel menntað fólk, sem
þó er ekki örvað til að veita atorku
sinni og hugkvæmni útrás í
sjálfstæðum atvinnurekstri. Frek-
ar látum við það flytjast úr landi.
Á nýliðnum áratug fluttust nær
4800 íslenzkir ríkisborgarar af
landi brott umfram þá sem komu.
530 íbúðir í sjóinn
I landinu er óvirkjuð vatnsorka,
sem fjárhagslega hagkvæmt er að
virkja, er samsvarar 17 Búrfells-
virkjunum. Engin svör fást þó um
hvar og hvenær ráðizt verður í
næstu stórvirkjun. Því síður fást
svör við þeirri mikilvægu spurn-
ingu: Hver á að kaupa orkuna?
Ekki erlendir aðilar. Það virðist
afráðið.
Þessi afstaða er ríkjandi þrátt
fyrir þá staðreynd að orkusölu-
samningar okkar við ÍSAL færa
okkur Búrfellsvirkjun og ýmis
tengd mannvirki algjörlega til
eignar á 19 árum. Ef ISAL hætti
orkukaupum í dag þyrfti raforka
til almennra nota að hækka um
38% til að jafna tekjutapið.
Vegna þröngsýnna hugmynda
eru orkusölumál okkar jafnvel
komin í þau óefni að við höfum nú
í fyrsta sinn ekki gert sölusamn-
inga vegna þeirrar nýju orku sem
til fellur nú og á næstu árum. Á
næstu fjórum árum mun því virkj-
uð vatnsorka renna til sjávar í
gegn um virkjunarkerfi okkar,
sem nemur jafnvirði 530 4ra her-
bergja ibúða í Reykjavík. Ef að-
eins hefði verið hugsað fyrir því
að selja þá orku, sem við getum
framleitt á næstu fjórum árum,
mætti fyrir þetta fé leysa vanda
húsnæðislausra í Reykjavík. Þessi
samanburður sýnir fyrirhyggju-
leysið.
Óarðbær fjárfesting
— lakari lífskjör
En hvers vegna stendur at-
vinnureksturinn höllum fæti þeg-
ar skilyrði ættu að vera til ann-
ars? Rætur efnahagsvandans
liggja í: sívaxandi skattheimtu,
óhóflegum ríkisútgjöldum, er-
lendri skuldasöfnun og óæski-
legum afskiptum opinberra aðila
af atvinnulifinu.
Við íslendingar höfum ekki
sniðið ríkisvaldinu þann stakk
sem skyldi. Skattheimtan nemur
nú um 45% af þjóðartekjum.
Rikisvaldið hefur í höndum sér
allar lykilákvarðanir um afkomu
atvinnuveganna svo sem verð-
ákvarðanir, ákvörðun vaxta, geng-
is, um skattlagningu og hver fær
lánsfé? Ríkisvaldið ræður með
öðrum orðum hver lifir eða deyr í
íslenzkum atvinnurekstri.
Þegar þess er gætt að atvinnulíf
okkar býr við 50% árvissa verð-
bólgu þarf að grípa til skjótra og
fljótvirkra aðgerða, ef ekki á illa
að fara á næstu árum. Atvinnu-
fyrirtækin hafa ekki þann styrk,
sem nauðsynlegur er, til að verjast
áföllum eða til að innleiða tækni-
nýjungar og fjárfesta í nýjum at-
vinnurekstri.
Ríkisvaldið ræðst hins vegar í
atvinnurekstur með skattfé al-
mennings og lánsfé að bakhjarli.
Þær fjárfestingar byggjast því
miður á pólitískum forsendum en
ekki á arðsemi. Slíkar óarðbærar
fjárfestingar rýra lífskjörin þegar
til lengdar lætur mun meira en
sýnilegar skerðingar' á verðbótum
launa.
Óþörf ríkisafskipti og verðbólga
kynda undir virðingarleysi fyrir
lögum og eðlilegum viðskiptahátt-
um og valda um síðir upplausn
bæði í þjóðlífi og stjórnmálum.
Nauðsyn varanlegra aðgerða er
því augljós.
Ný atvinnustefna
Hjá Verzlunarráði íslands er
tilbúin áætlun um endurreisn í at-
vinnumálum og aðgerðir gegn
verðbólgunni, sem hefur það
markmið að ná skjótum og varan-
legum árangri í baráttunni við
verðbólguna og byggja upp heil-
brigt efnahagslíf í landinu.
Það hefur fyrir löngu runnið
upp fyrir flestum, að hægar og
sígandi aðgerðir gegn verðbólgu
eru dæmdar til að mistakast. Við
íslendingar verðum að leggja á
okkur timabundnar fórnir til að
sigrast á verðbólgunni, en til þess
að menn sjái sér hag í slíku verður
að tryggja skjótan árangur, enda
er það grundvöllur áframhaldandi
aðgerða. Þær skjótvirku aðgerðir,
sem grípa þarf til, þurfa að miða
að því að draga úr þenslu, örva
samkeppni og efla atvinnulífið. í
stuttu máli felast þær í eftirfar-
andi:
• Vaxta- og lánamál: Vextir verði
gefnir frjálsir, en þeir muna
fara lækkandi samfara lækk-
andi verðbólgu.
Fjárfestingarlánasjóðum verði
veitt heimild til frjáls aðgangs
að lánsfé innan ramma láns-
fjáráætlunar hverju sinni, en
framlög atvinnulífsins til
þeirra verði afnumin.
• Verðlags- og viðskiptamál: Verð-
lag verði þegar í stað gefið
frjálst, en löggjöf um verðlag,
samkeppnishömlur og órétt-
mæta viðskiptahætti tekin til
endurskoðunar, þannig að unnt
verði að framfylgja aðhaldi
með samkeppnishömlum og
örva samkeppni.
Gjaldfrestur á aðflutnings-
gjöldum komi til framkvæmda.
Nýr vísitölugrunnur verði tek-
inn upp sem byggir á neyzlu-
venjum eins og þær eru nú.
• Skatta- og rfkisfjármál: Óbeinir
skattar á vöru og þjónustu, svo
sem söluskattur og aðflutn-
ingsgjöld, verði lækkaðir í
fyrirfram yfirlýstum áföngum.
Launaskattur og aðstöðugjald
verði afnumin, en sveitarfélög-
um verði bætt tekjutapið með
aukinni hlutdeild í tekjum
ríkisins.
Álagsheimildir á útsvör verði
afnumdar, sem þýðir, að útsvör
lækki í 10%.
Lögum um tekju- og eignar-
skatt verði breytt til að örva
fjárfestingu í atvinnulífinu og
rétta hlut hlutafjár til jafns við
annað sparifé.
Útgjöld ríkisins verði skorin
niður samkvæmt sérstakri
áætlun til að vega upp á móti
skattalækkunum.
Við undirbúning að fjárlaga-
frumvarpi hverju sinni verði
allir liðir rikisútgjalda endur-
skoðaðir frá grunni.
Verðbólga niður í 15—20%
Útreikningar Verzlunarráðsins
sýna, að með slíkum aðgerðum
megi tvímælalaust lækka verð-
bólguna úr 40%—50% á ári niður
í 15%—20% innan árs. Áfram-
haldandi aðgerðir munu síðan
skapa grundvöll frekari verð-
hjöðnunar, enda ætti skjótur ár-
angur að hafa jákvæð áhrif á
viðhorf fólks til árangursríkra
f ramhaldsaðgerða.
Þegar sigrazt hefur verið á
verðbólgunni, verður að varðveita
árangurinn með markvissri beit-
ingu Verðjöfnunarsjóðs fiskiðnað-
arins og sjá til þess, að laun, pen-
ingamagn í umferð og skatt-
heimta og útgjöld hins opinbera
aukist ekki meira en svo, að við-
halda megi stöðugu verðlagi, fullri
atvinnu og örum hagvexti, sem er
forsenda batnandi lífskjara.
Ég óska landsmönnum öllum
árs og friðar og farsældar á kom-
andi ári.
Ingi
Tryggvason
formaður
Stéttasambands
bænda
Við áramót er fátt eitt vitað um
raunverulega afkomu íslensks
landbúnaðar á því ári, sem er að
ljúka. Enn liggja ekki einu sinni
fyrir neinar opinberar skýrslur
um afkomu landbúnaðarins á ár-
inu 1980. Hins vegar er vitað um
margt það, sem úrslitum veldur
um gengi landbúnaðarins 1981. En
hafa verða menn það í huga, að
ísland er þess háttar land, að
heildarmynd á engan veginn við
allt landið, öll héruð þess, hvað þá
alla einstaklinga, þótt þeir stundi
sömu atvinnugrein. Aðstæður all-
ar til landbúnaðar eru svo mis-
munandi eftir landshlutum, sveit-
um, jörðum og einstaklingum, að
fáum sýnist að heildarmyndin eigi
vel við það sem þeir þekkja best.
Þegar á heildina er litið er það
veðurfarið, verðlagningin, verð að-
fanga og sölumöguleikarnir, sem
mestu ráða um afkomu bænda-
stéttarinnar frá ári til árs. Ótal
atriði fleiri hafa þó áhrif, ekki síst
á afkomu hvers einstaklings. Sú
mikla verðbólga, sem við höfum
búið við um langt skeið, á hvað
mestan þátt í að skapa afkomu-
mun rnilli einstaklinga. Verðlag og
markaðsmöguleikar veita þeim
takmarkað svigrúm, sem bundið
hafa sér þunga verðtryggða
skuldabagga á síðustu árum.
Hér á eftir verður drepið á þau
atriði, sem mestu valda um af-
komu bænda á þessu ári, en þó
aðeins stiklað á stóru og margt
látið ósagt.
Veðurfar
Samkvæmt upplýsingum Veð-
urstofu íslands er þetta ár meðal
þeirra köldustu á öldinni. Fyrstu
mánuðir ársins voru umhleyp-
ingasamir. Fárviðri í febrúar olli
gífurlegu tjóni, einkum þó um
vestanvert Íandið. Snjóþungt var
síðari hluta vetrar um landið