Morgunblaðið - 31.12.1981, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1981
„Díana, hættu ad atela aenunni," aagdi Karl prina ekki alla fyrir löngu
viö sína ektafrú, en af meölimum konungsfjölskyldunnar á hún nú
langmestum vinsældum að fagna.
Heimsviðburðir
jr MK %: w
ario T
„Trú felur þaö í sér aö maður lítur á allt böl eins og hvert annaö áfall, sem örlögin hafa buið manni til aö
standa það af sér,“ sagöi Anwar Sadat forseti Egyptalands í sjálfsævisögu sinni, sem út kom nokkru áöur
en hann var myrtur.
„Pólitík er eina og afskoriö blóm
— visnar áöur en varir,“ sagði
jafnaöarmannaleiötoginn Fran-
cois Mitterrand rétt áöur en hann
Átökin í Afganistan — Frelsissveitir Afgana hertaka stríösvagn rússn- sigraöi Giscard d’Estaing í for-
eska innrásarliösins. setakosningunum.
Síversnandi ástand í Póllandi. Verkföll á verkföll ofan. Bíöraðir
lengri en nokkru sinni, látlaust þóf atjórnvalda og Samstööu, spurt
aftur og enn hvort og hvenær Sovétstjórnin láti til skarar skríöa. Og
svo — á nöprum og köldum desembermorgni — var pólsk alþýða
komin undir járnhælinn eina feröina enn. Herlög í gildi. Samband viö
landiö rofiö. Þúsundir borgara teknar höndum. Óvíst hve margir hafa
látið lífiö af völdum herstjórnarinnar. Útgöngubann. Hungurvofan hím-
ir í skugga skriödrekanna. Næringarskortur gerir vart viö sig. Alræði
kommúnismans lætur ekki aö sér hæöa, en aö þessu sinni er hernum
att á foraðið en ekki kommúnistaflokknum, eins og venja hefur veriö
þegar Sovétstjórn hefur talið ástæöu til aö taka í taumana.
Skothríö. Kúlnaregn. Þrír leiðtogar riöa til falls. Reagan. Páfinn.
Sadat. Einn liggur í valnum. Hinir sleppa naumlega. En á eftir er
leiötogum þjóöanna Ijósara en áður sú hætta sem þeim stafar stöðugt
af morðóöu fólki sem hvarvetna kann aó liggja í leyni.
Þetta tvennt — atburðirnir í Póllandi og þrjú banatilræði — er það
sem hæst ber í heimsfréttunum á því herrans ári 1981. En þaö er fleira en
ógnaratburöir sem dregur að sór athygli fjöldans. Þaö fór t.d. ekki hjá því
aö brúökaup brezka ríkisarfans og aðalsmærinnar Díönu — og í kjölfar
þess tilkynning um væntanlega fjölgun í fjölskyldunni — vekti almenna
eftirtekt og ánægju flestra. Velheppnaöar tilraunaferöir bandarísku
geimferjunnar Kólumbíu og frábærar Ijósmyndir úr ferö Voyagers II til
Satúrnusar geröu lukku og sama er að segja um þann táknræna atburð
er Guernica Picassos kom loks til Spánar.
Evrópsk samtök um einhliða afvopnun og yfirlýsingu um kjarnorkuleysi
tiltekinna svæöa í Evrópu létu að sór kveða, einkum framan af, en
ástandiö í Póllandi, fróttir um fjárframlög Sovétmanna til starfseminnar
og áþreifanleg sönnun um hernaöarumsvif þeirra, þegar sovézkan kafbát
meö kjarnorkubúnaö innanborös rak á fjörur Svía, drógu úr þrótti af-
vopnunarsinna eftir því sem á leiö.
í könnun meöal yfirmanna AP-fréttastofunnar um víða veröld, þar sem
spurt var um mat þeirra á því hver væri mikilvægasta fréttin í ár, var
moröiö á Sadat efst á blaöi en í ööru sæti var Pólland. Þessi rööun var
rökstudd meö því aö fráfall Sadats væri annaö og meira en fráfall mikils
stjórnmálaleiötoga — þaö kynni aö hafa úrslitaþýöingu fyrir ástandiö í
Miðausturlöndum. Póllandsmáliö kom rétt í kjölfariö, en síöan varö rööin
þessi: Árásin á Reagan, árásin á Jóhannes Pál páfa II., kjör Mitterrands
Frakklandsforseta, öryggismál Vestur-Evrópu, samdráttur í vestrænum
iönríkjum, ástandiö í Miö-Austurlöndum (og ekki síst árás ísraelsmanna á
íraska kjarnorkuveriö, frelsun bandarísku gíslanna í sendiráöinu í Teher-
an og ferðir bandarísku geimferjunnar.
Rússneska innrásarliöiö hélt áfram hernaöi sínum gegn afgönsku þjóö-
inni. Nútíma hertækni var áfram beitt gegn nær vopnlausri og matarlausri
þjóö. Gereyöing heiila þorpa og hryöjuverk var daglegt brauð. Tugir
þúsunda Afgana flýöu enn land sitt undan innrásarliöinu.
— Á.R.
Það telst til tíöinda þegar nýr forseti kemur í Hvíta húsiö eins og
geröist í ársbyrjun.
Ágústeplin hans afa
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Thöger Birkeland:
Hús handa okkur öllum
Teikningar: Palle Bregnhöi
íslensk þýðing: Sigurður Helgason
Vaka, Keykjavík, 1981.
Það er ástæða til að fagna
hverri bók, sem kemur út á ís-
lensku eftir Thöger Birkeland.
Hann er fæddur 1922 í Kalund-
borg í Danmörku. Lauk kennara-
prófi 1943 og hefur síðan stundað
kennsiustörf í Kaupmannahöfn
auk margvíslegra ritstarfa ann-
arra en barnabókaritunar.
1961 hlaut Birkeland dönsku
barnabókaverðlaunin fyrir sögu
sína „Naar hanen galer".
Samhliða góðum hæfileikum
gjörþekkir Birkeland aðalpersón-
ur sínar — börnin — og um-
hverfi þeirra frá kennslustarfi
sínu.
Honum tekst að sjá atburði og
manneskjur með augum barna —
og lýsa því frá þeirra sjónarhorni
á þann hátt að eftirtektarvert er.
Birkeland hefur sent frá sér
fjölmargar barna- og unglinga-
bækur frá því „Drengen frá Sten-
borgen" kom út 1958 og vakti
mikla athygli.
í byrjun áttunda áratugsins
sótti Birkeland æ meir efni sitt
eingöngu í vandamál líðandi
stundar. Gleggst dæmi um það
eru bækurnar um „Lasse Peder-
sen“ sem eru í senn átakanleg
lýsing á erfiðleikum og einmana-
kennd sveitadrengs er flytur til
stórborgarinnar — og rótleysi og
örvæntingu hinna fullorðnu.
Hús handa öllum er skrifuð í
léttum, spaugsömum tón eins og
sumar — en ekki allar — bækur
Birkelands.
Sagan er um drenginn Mikka-
el, sem segir söguna, litlu systur-
ina Katinku (gælunafn Skjalda),
foreldrar þeirra og nokkur ná-
komin skyldmenni. Báðir afar
þeirra og önnur amman eru á lífi
og koma þau mikið við sögu.
Einnig Lassi frændi, sem ferðast
um og selur ýmsa hluti, svo sem
reiknivélar, búðarkassa o.fl.
Kona Lassa, María og sonur
þeirra Ulrik, síðhærður táningur
með mikið skegg.
Þetta er nú stór-fjölskyldan
hans Mikkaels.
í afmæli afa Jóa kom Ulrik
með þá hugmynd ?ð gaman væri
að allt frændfólkið byggi undir
sama þaki. Fráleit hugmynd í
byrjun en verður samt að veru-
leika.
Systkinin Mikkael og Skjalda
gera sitt til að komast úr blokk-
inni. Ymsar uppákomur verða
fyrir þeirra tilstilli, sem valda
sambúðarerfiðleikum og koma
foreldrunum til að hugleiða mál-
ið um sameiginlegt hús með
frændfólkinu.
Það er Lassi sem finnur ákjós-
anlegt hús með stórum garði —
allt er þar í niðurníðslu og nú
þarf að taka til hendinni.
Reyndar kemur í ljós að stór-
fjölskylda á líka sín sambúðar-
vandamál. En öllum finnst gam-
an að lifa og afi Jói lætur eftir
sér að fremja prakkarastrik, sem
hann kunni í þernsku.
Allir hafa nóg að gera í húsinu
og enginn lætur sér leiðast, þótt
áhugamálin séu sannarlega ólík.
Litill nágranni, Þorkell, eykur
á yndi barnanna — mikill og
hugkvæmur prakkari.
Bókin er skemmtileg og sífellt
er eitthvað að gerast sem heldur
lesanda sleitulaust við efnið.
Sigurður Helgason bókavörður
þýðir bókina. Myndir eru, að
mínu mati, ekki til þess kjörnar
að falla vel að efni.
Útgáfa Vöku er vönduð — og
gaman að þessi unga útgáfa skuli
velja sögu eftir Thöger Birke-
land, sem sína fyrstu barnabók.