Morgunblaðið - 14.01.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1982
13
Rabbað við sjómenn í Eyjum um stöðvun flotans
„Stjórnvöld sem krakkar f sandkassaleik“
Morgunblaðið tók nokkra sjómenn í Vest- i
mannaeyjum tali um stöðu mála í útveginum en {
þar eins og í öðrum verstöðvum landsins er
þungt hljóð í mannskapnum vegna óákveðni I
stjórnvalda í lausn deilunnar við sjómenn.
Menn bíða tilbúnir að róa og í fyrradag þegar
fréttir gáfu til kynna að verið væri að semja
kom fíðringur í menn sem eru með báta sína
tilbúna og síðdegis á þriðjudag var búið að færa
marga báta utan á Nausthamarsbryggjuna
þannig að þeir biðu einnig tilbúnir við rásmark.
Við inntum sjómenn eftir áliti þeirra:
„Hörmung og skömm
að fiskverð
skuli ekki koma“
„Það var ekkert hægt annað
en að fara út í þessar aðgerðir
eins og málum var komið og þau
verða því að hafa sinn gang, en
það er ljóst að við höfum dregist
svo aftur úr í kjaramálum á und-
anförnum árum að þetta var það
eina sem unnt var að gera,“
sagði Grímur Magnússon, há-
seti, í samtali við Mbl.
„Það má segja að það sé
skömm að því að hafa ekki tekið
fastar á fyrr, en hins vegar er
skömm að því hvað það gengur
seint að koma þessu máli í höfn
og það er hörmung og skömm að
því að fiskverðið skuli ekki koma
strax. Það virðist vera að það
eigi að skammta sjómönnum
skít og skömm eins og fyrri dag-
inn úr hendi þessara stjórnvalda
sem hafa afgreitt málið slælega
og það er því ekkert undarlegt að
sjómenn skuli vera óánægðir
með stöðuna og argir út í stjórn-
völd.“
„Mér líkar staðan illa og tel að
það hafi verið óhjákvæmilegt að
grípa til þessara aðgerða til þess
að minna stjórnvöld á að það er
til stétt í þessu landi sem heitir
sjómenn," sagði Pétur Erlings-
son, háseti á Bjarnarey, í sam-
tali við Mbl.
„Stjórnvöld og útvegsmenn
hafa brugðist í stöðunni og þess
vegna er þetta í hnút. Það eru
allir sjómenn sem ég hef talað
við á einu máli um það að það
eina sem dugi gegn stjórnvöld-
um séu ákveðin vinnubrögð og
samstaða," sagði Pétur.
„Stjórnvöld að
brjóta landslög
á sjómönnum“
„Þetta eru eðlileg viðbrögð
sjómanna í stöðunni, því það er
verið að brjóta landslög á okkur
og menn ættu því ekki að verða
neitt hissa," sagði Guðfinnur
Þorgeirsson, skipstjóri á Árna í
Görðum, í samtali við Mbl. um
stöðuna í útvegsmálum landsins.
„Við fengum sýnishorn af fram-
komu stjórnvalda í haust leið
varðandi síldarverðið," hélt Guð-
finnur áfram, „og biðum þá í tvo
mánuði og síðan var beðið um
vikufrest. Það er verið að halda
því fram að við séum þrýstihóp-
ur, en það er fjarri lagi að svo sé,
við erum að krefjast þess að
landslögum sé fylgt, landslögum
sem stjórnvöld þessa lands eru
að brjóta á okkur, þetta er allt
heimatilbúið hjá þeim og það er
undravert hvað menn hafa þag-
að lengi.“
„Heimatilbúinn
hnútur
ríkisstjórnarinnar“
„Mér fannst nauðsynlegt að
grípa til þessara aðgerða, það
var ekkert annað að gera, við
höfum dregist svo mikið aftur úr
öðrum stéttum í kjörum," sagði
Oddsteinn Pálsson, vélstjóri á
Kap II, í Eyjum.
„Þá er það ljóst að stjórnvöld
landsins hafa ekki flýtt fyrir því
að leysa málið, þau virðast vilja
láta semja fyrst við sjómenn til
þess að geta síðan skellt á geng-
isfellingu sem mun að sjálfsögðu
gleypa allt sem samið verður um
og ríflega það. Fólk er orðið
langþreytt á þessum heimatil-
búna hnút ríkisstjórnarinnar."
„Blaður stjórnvalda“
„Mér finnst háðung að verið sé
að blaðra um eitthvað í stöðunni
sem skiptir litlu máli að mínu
mati, því ég tel fiskverðið skipta
miklu meira máli en umræður
um helgarfrí," sagði Einar Ól-
afsson, skipstjóri og útvegsbóndi
á Kap II VE, í samtali við Mbl.
„Ég styð sjómenn ákveðið í því
að olíugjaldið sé ekki tekið af
þeim, því það er öll þjóðin sem á
að taka þátt í þessu. Stjórnvöld
virðast meta þetta þannig að ef
um væri að ræða niðurgreiðslu á
kjöti þá ætti fjósamaðurinn einn
að borga reikninginn. Ég styð þá
kröfu sjómanna að olíugjaldið
fari út úr samningum þeirra nú,
en stjórnvöld hafa ekki verið
nærri nógu atkvæðamikil, þau
hegða sér eins og krakkar sem
eru í sandkassaleik en eru sífellt
að rífast og kenna hvert öðru um
mistök sem koma upp. Stjórn-
völd eru einfaldlega með helvítis
blaður í málinu á sama tíma og
menn eru orðnir langeygir eftir
að deilan leysist," sagði Einar
Ólafsson.
„Þá væru allir
koppar á sjó“
„Því miður ræð ég ekki yfir
þessum málum, því þá væru allir
koppar á sjó,“ sagði Guðjón
Pálsson, skipstjóri og útvegs-
bóndi á Gullberginu VE, í sam-
tali við Mbl. „Þetta er ill staða,
en ég sé ekki hvernig er hægt að
skipta því sem ekki er til. Fyrst
er að vita gengið, síðan að finna
verðmætið. Reykjavíkurlýðurinn
í þjónustukerfinu er búinn að
totta allt þjóðfélagið í botn og
þess vegna er ríkjandi þessi vit-
lausa skipting á kökunni. Það
hefur nefnilega algjörlega
gleymst í stöðunni að skipta
fyrst til handa þeim sem afla
verðmætanna, segjum að það
gangi upp, en síðan má þynna út
eftir því sem skynsemin metur
gildi starfa í þjóðfélaginu. Við
höfum ekkert að gera með fleiri
krónur verðlausar, en sjómenn
eiga tvímælalaust rétt á sömu
launahækkun og aðrir lands-
menn.“
— á.j.
Kjör og vinna
bátasjómanna
Eftir Leif Halldórs-
son stýrimann
Stærsti hluti íslenzkra sjó-
manna á línu- og netabátum
gerir ekki meira en svo að ná
10.000,- kr. að jafnaði á mán-
uði í þénustu. A ég þá við há-
seta, en þeir eru 7 af 12 manna
skipshöfn. Hver háseti hefur 1
hlut, kokkur hefur 114, 2. vél-
stjóri hefur 114, stýrimaður
hefur 114, skipstjóri hefur 2
hluti.
Þeir, sem ekki þekkja til, og
þeir eru æðimargir, trúa því
vart að það teljist til undan-
tekninga á netavertíðinni að
sleppa með minna en 16 tíma
vinnu á sólarhring, jafnvel þó
veiði sé treg. Stöðugt er verið
að leggja og draga, leita fyrir
sér um nýjar fiskislóðir og
daglega er endurnýjaður ein-
hver hluti veiðarfæranna. Of
seint er að endurnýja þegar
fiskurinn er genginn hjá.
Þegar aflahrota stendur yfir
er oft staðið meira og minna
heilu sólarhringana á mörgum
skipum, þó flestir skipstjórar
reyni að gefa 6 tíma svefn á
sólarhring. Verst er þó, að oft
er hvíldin ekki samfelld og
kemur þá ekki að sama gagni,
því ekki geta allir slökkt á sér
eins og á lampa.
Alloft koma í fjölmiðlum
fréttir af aflahrotum og er þá
talað um hlut sjómanna þenn-
an mánuð eða viku sem afla-
hrotan stendur. Er þá reiknað-
ur út sólarhringshlutur áhafn-
arinnar, oftast yfirmanns.
Komið hefur fyrir í einstökum
tilfellum að skip hefur losað
100 tonna afla yfir sólarhring-
inn, hef ég aðeins einu sinni
lent í slíku og er þó búinn að
róa á yfir 20 netavertíðum og
oftast með landskunnum afla-
mönnum.
Þessar fréttir eru mjög
ruglandi þegar á heildina er
litið, því mánuðinn á undan
hefur kannski varla aflast
fyrir tryggingu en hún er hjá
háseta í dag á bátum sunnan-
lands kr: 7.600,- á mánuði, en
hjá Vestfjarðabátum milli 9
og 10.000.-. Er þetta það gull,
sem Magnús Bjarnfreðsson og
fleiri sjá streyma í vasa sjó-
manna. (Dagbl. & Vísir 7/1
1982.)
Við skulum líka líta á björtu
hliðarnar. Línubátar á Vest-
fjörðum öfluðu ævintýralega
vel á sl. ári, hæsti bátur á
vertíðinni var með um 920
lestir af vænum fiski (þorski)
um og yfir 4 kg, en þarf að
vera 5 kg til að ná hæsta verð-
flokki, sem yfirleitt er ekki til
nema á pappírunum hjá Verð-
lagsráði. Umrætt skip aflaði
um 1700 lestir yfir árið, 914
mán. úthald. Þetta er geysi-
mikill afli á línu. (Sennilega
mesti afli á landinu og þá ör-
ugglega í heiminum.) Háseta-
hlutur var 143.300.- kr. Þess
má geta að línufiskur er viður-
kenndur sem besta hráefnið
sem völ er á hvað fisk snertir.
Vinnutíma á línubát á Vest-
fjörðum með fulla línulengd,
48—52 bjóð, er þannig háttað:
2 tímar í lögn (koma línunni í
sjó), þá oftast 2 tímar í hvíld
fyrir utan 1 vaktmann. Línu-
drátturinn tekur um 10 klst. sé
veður og straumar hagstætt.
114—1 tímar í löndun (eftir
aflabrögðum). 14 tíma stöður
fyrir utan siglinguna fram og
til baka á miðin. Þannig er oft
um 19 tíma vinna hjá þeim
„Það eru ekki sjó-
menn og útgerðar-
menn, sem eru að setja
þjóðina á hausinn. Það
eru orðnir of margir
munnar að fæða, sem
ekki gera nógu mikið
þjóðfélagslegt gagn.“
sem standa stímið. Þeir, sem
til þekkja, sjá að ég tek aðeins
bestu skilyrðin hvað vinnu-
tímann varðar. Ég hirði ekki
að tala um vinnu sjómanna við
málningarsnatt á milli ver-
tíða.
Rétt er að taka það fram að
á línu- og netabátum þekkjast
vaktaskipti ekki.
Erfitt er að kyngja því frá
mönnum, sem stunda atvinnu
sína í þægilegum stól og virð-
ast ekki svangir, enda þurfa
þeir ekki að búa við velting,
ágjöf, ísbarning eða langtíma
fjarvistir frá heimilum sínum,
að við sjómenn séum á of dýr-
um og góðum skipum og of
margir á. Þvílíkur ókunnug-
leiki. Það er til algerrar
skammar að ekki skuli vera
búið að byggja yfir hvern ein-
asta bát, sem hefur stærð til
þess, eins djarft og sótt er á
þessum bátum. Hvað það
varðar að of margir menn séu
á hverju skipi, skal á það bent
að hlutfallið á milli afla og
fjölda í áhöfn er alltaf að
aukast á hvern einstakan sjó-
mann.
Mjög athyglisvert er að
sárafáir menn yfir 35 ára ald-
ur fyrirfinnast sem hásetar á
fiskiskipum, menn halda þetta
einfaldlega ekki út.
Ég hef ekki minnst á loðnu-
skip eða skuttogara. Best væri
að einhverjir, sem á þessum
skipum starfa, gerðu það sjálf-
ir svo ekki verði á neinn hall-
að. Hitt má ljóst vera, þótt
ekki hafi það komið fram í
fjölmiðlum undanfarið, að
fleiri eru á skuttogurum en
skipstjórar og ekki eru allir
hæstir.
Nei, það eru ekki sjómenn
og útgerðarmenn, sem eru að
setja þjóðina á hausinn. Það
eru orðnir of margir munnar
að fæða, sem ekki gera nógu
mikið þjóðfélagslegt gagn.
Sjómenn og verkafólk í út-
flutningsgreinunum eru orð-
inn svo lítill hluti af þjóðinni
að hún stendur ekki lengur
undir sér.
Patreksfírði, 10. jan. 1982,