Morgunblaðið - 14.01.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1982
27
Minning:
Egill Hallgríms-
son fyrrv. kennari
Egill Hallgrímsson kennari, er
látinn á nítugasta og öðru aldurs-
ári. Með honum er mætur maður
genginn. Hér verður aðeins með
fáum orðum minnst eins þáttar í
merku ævistarfi Egils, en það eru
afskifti hans af stofnun og starf-
semi Vísindasjóðs.
Egill Hallgrímsson var atorku-
samur hugsjónamaður og liggja
spor hans á langri ævi víða og alls
staðar í þágu menningar og þjóð-
þrifa. Eitt af áhugamálum hans
var að efla vísindalega þekkingu í
landinu og styrkja efnilega unga
menn á því sviði. Það var því í
aprílmánuði 1955, að Egill Hall-
grímsson boðaði nokkra kunna ís-
lenska vísindamenn til fundar á
heimili sitt að Bárugötu 3 hér í
borg til að ræða um sjóðsstofnun í
þessum tilgangi. Voru fundar-
menn allir á einu máli, að slíkur
sjóður myndi hafa miklu og þörfu
hlutverki að gegna. Of langt mál
yrði að rekja hér framvindu sjóðs-
stofnunarinnar, en þar koma
margir mætir menn við sögu. Hins
vegar má segja, að hugmyndir og
framtak Egils Hallgrímssonar
hafi með vissum hætti orðið
kveikjan að stofnun Vísindasjóðs
Islendinga.
Þegar ég kynntist Agli fyrst var
hann orðinn blindur en rökföst
hugsun hans óskert og brennandi
áhugi hans fyrir framgangi Vís-
indasjóðs jafn sem fyrr. Þennan
áhuga sinn sýndi hann og í verki
svo myndarlega, að lengi mun í
minnum haft.
Hinn 30. desember 1974 boðaði
hann enn til fundar, vegna Vís-
indasjóðs, á heimili sínu og konu
sinnar frú Elínar Pálsdóttur, að
Bárugötu 3. Var á fundinum mætt
þáverandi stjórn sjóðsins og
stjórnarformenn deilda. Tilefni
fundarins var, að Egill vildi minn-
ast þess með nokkrum hætti, að
hinn 1. desember næstliðinn voru
20 ár liðin frá því hann fyrst kom
á framfæri hugmynd sinni um
stofnun vísindasjóðs. Ávarpaði
hann gesti sína og tilkynnti að þau
hjónin hefðu ákveðið að gefa
sjóðnum húseign sína, Bárugötu 3
í Reykjavík. I gjafabréfi fyrir
eigninni segir m.a. um tilgang
gjafarinnar: „Þar sem ég undirrit-
aður, Egill Hallgrímsson, tel mig
tengdan Vísindasjóði með þeim
hætti, sem fyrr er greint, og mér
er hugleikið að hann eflist og geti
átt sem mestan þátt í að styrkja
hvers konar vísindastarfsemi hér
á landi, höfum við hjónin ákveðið í
minningu ellefu alda byggðar á ís-
landi, að gefa sjóðnum húseignina
Bárugötu 3 í Reykjavík, ásamt
eignarlóð ...“ Hugmyndin með
gjöfinni var m.a. sú að Vísinda-
sjóður gæti hagnýtt húseignina á
þann hátt að bjóða innlendum eða
erlendum vísindamönnum að búa
þar í lengri eða skemmri tíma til
vísindaiðkana.
Egill sá hugsjón sína um stofn-
un Vísindasjóðs rætast og fylgdist
ávallt með framgangi sjóðsins og
styrkveitingum hans. Hann hefði
þó kosið að skipulag sjóðsins yrði
með nokkrum öðrum hætti en
raun varð á og vonað að fjárveit-
ingar til hans yrðu nokkru meiri.
Fyrir hönd stjórnar Vísinda-
sjóðs votta ég frú Elínu og öðrum
aðstandendum samúð vegna frá-
falls Egils og færi fram þakkir
fyrir höfðingsskap þeirra hjóna í
garð Vísindasjóðs. Persónulega
þakka ég þeim hjónum fyrir
ánægjulegar stundir á heimili
þeirra og kveð Egil Hallgrímsson
með virðingu og þakklæti.
Olafur Bjarnason
Ungur kynntist ég Agli Hall-
grímssyni, en í dag er útför hans
gerð frá kirkjunni í Fossvogi.
Hann andaðist í Borgarspítala 31.
desember eftir ársvist þar og
þungbæra elli.
Egill var Suðurnesjamaður á
allar hliðar og í ættir fram. Hann
var fæddur í Vogum suður 14.
febr. 1890. Þar bjuggu þá foreldrar
hans, Guðrún Egilsdóttir og Hall-
grímur Árnason, en þau voru
bræðrabörn. Afar Egils voru
bræður séra Sveinbjarnar, er
fyrstur var ritstjóri Þjóðólfs, og
til Egils ríka í Vogum sótti hann
dalina, þá er hann vegna ofríkis
landsyfirvalda fór til Hafnar og
lét prenta blaðið þar undir nafn-
inu Hljóðólfur. Guðrún, lang-
amma Egils, var systir Svein-
bjarnar rektors.
Egill lauk prófi frá Flensborg-
arskóla 1907 og frá Kennaraskól-
anum 1910. Hann var næstu þrjú
árin kennari í Leiru en haustið
1914 varð hann skólastjóri við
barnaskólann í Stykkishólmi. Með
aðstoð Sigurðar prófasts Gunn-
arssonar tókst honum þegar
haustið 1915 að koma á fót
myndarlegum unglingaskóla í
Hólminum. Var Egill skólastjóri
hans og aðalkennari í 3 ár. Full-
orðinn kynntist ég mörgum nem-
endum hans þaðan, er allir báru
þá sögu, að vera þeirra í skóla Eg-
ils hefði komið þeim að býsna
miklum notum. Ætíð spurði hann
margs að vestan og sextugur
stofnaði hann verðlauna- og
styrktarsjóð við gagnfræðaskól-
ann í Stykkishólmi.
Haustið 1919 réðst Egill kennari
að Miðbæjarskólanum í Reykjavík
og kenndi þar óslitið til vors 1938.
Þar lágu leiðir okkar saman að
nýju, urðum samkennarar í nokk-
ur ár, og æ síðan héldust með
okkur góð og ánægjuleg kynni.
Hugleiknast Var Agli að kenna
náttúrufræði og reikning og um
langt skeið hafði hann yfirumsjón
með reikningsprófum í skólanum.
Sökum kennslunnar fór Egill
námsför um mörg Evrópulönd ár-
ið 1927. Hann lét aldrei af að afla
sér þekkingar og varð m.a. ágæta
vel að sér í stærðfræði. Á sjötugs
aldri hlýddi hann óslitið heilan
vetur á kennslu í forspjallsvísind-
um við Háskóla íslands.
Árið 1918 tók Egill þátt í mæl-
inganámskeiði Verkfræðingafé-
lags íslands og litlu siðar naut
hann kennslu tveggja verkfræð-
inga í landmælingum og korta-
gerð. Sá undirbúningur leiddi til
þess, að hann fékk sumarstarf hjá
Reykjavíkurbæ, og hélst svo í 8 ár,
en þá vann hann að mælingu bæj-
arlandsins og kortagerð. Eg
heyrði Knud Zimsen hafa á orði,
hve Egill hefði verið vel verki far-
inn. Árið 1920 teiknaði hann kort
af Reykjavík eftir uppdráttum
bæjarins og eigin mælingum, en
það gaf Reykjavíkurborg út í lit-
um 1967. Á árunum 1926—1931
vann Egill á sumrum hjá Land-
síma Islands og Bæjarsíma
Reykjavíkur og ennfremur hjá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur og
Vitamálastofnun. Gerði hann þá
m.a. fyrstu vitakortin á Islandi, en
þau birtust í bókinni „Vitar ís-
lands í 50 ár“. Þá vann hann að
mælingum og uppdráttum á Þing-
völlum fyrir undirbúningsnefnd
hátíðarhaldanna 1930, og gerði á
hennar vegum uppdrátt að
bílvegakerfi landsins.
Eitt af því, sem sárlega vantaði
hér á landi sökum margvíslegrar
mannvirkjagerðar, var ljós-
prentstofa fyrir uppdrætti. Arið
1922 réðst Egill ásamt öðrum
manni í að kaupa tæki og koma
upp slíkri stofu. Brátt varð Egill
einn eigandi hennar og starfrækti
hana til ársins 1950. Samtímis rak
hann einnig teiknistofu.
Egill var mikill félagshyggju-
maður og kom víða við i þeim efn-
um, m.a. í Ungmennafélagi
Vatnsleysustrandar, Kennarafé-
lagi barnaskóla Reykjavíkur,
Náttúrulækningafélagi Reykja-
víkur, Félagi Suðurnesjamanna í
Reykjavík og Skógræktarfélagi
Suðurnesjamanna. Hann var
frumkvöðull að stofnun sumra
þessara félaga og í stjórn þeirra
allra, oft sem formaður. Mikil var
tryggð Egils við sína fornu heima-
haga, sem birtist m.a. í áhuga
hans á skógrækt þar syðra, en þar
lagði hann lengi hönd að verki.
Hann mun hafa orðið fyrstur
manna til að hreyfa á prenti
hugmyndinni um friðun Reykja-
nesskagans. Þá lagði hann sig
fram um, að minningu Jóns Þor-
kelssonar Skálholtsrektors, sem
var Suðurnesjamaður, væri sýnd-
ur verðugur sómi. Egill reit marg-
ar greinar í blöð og tímarit um
hugmyndir sínar varðandi framtíð
byggðar á Suðurnesjum. Sinni
gömlu sóknarkirkju á Kálfatjörn
gleymdi hann ekki og eigi heldur
Flensborgarskóla, en þá er hann
brautskráði fyrst stúdenta barst
skólameistara bréf frá Agli, þar
sem hann ánafnaði skólanum eftir
sinn dag töluverðan hluta af bóka-
safni sínu.
Skógræktaráhugi Egils birtist
víðar í verki- en á Suðurnesjum,
því að í garðinum við hús hans eru
há og bolmikil tré, að sögn á gull-
regnið þar ekki sína líka hérlend-
is.
Egill var ávallt lifandi í andan-
um, þá er við hann var rætt,
eldfljótur að átta sig, ef sprett var
á einhverju, sem snart hug hans.
Hann kynntist Einari Benedikts-
syni, þegar hann gerði uppdrátt
fyrir Einar af Skildinganeslandi í
sambandi við „Port Reykjavík".
Egill dáði Einar mikið sem heim-
speking og skáld, kunni margt
ljóða hans og vitnaði oft til þeirra.
Stundum gat orðið töluvert flug í
samræðu Egils. Einhverju sinni,
er mér þótti hann fara mikinn,
hafði ég á orði, að hann hugsaði
hnattrænt.
Mikinn áhuga hafði Egill á
hvers kyns vísindum, ekki síst
raunvísindum, las margt í þeim
fræðum og hélt erlend tímarit,
m.a. í stærðfræði. Af þeirri rót var
sprottin hugsjón hans um stofnun
Vísindasjóðs, en hann átti hlut í
að hrinda henni í framkvæmd.
Hug sinn til sjóðsins sýndu þau
hjón með gjafabréfi 30. des. 1974,
en frá efni þess mun annar greina
hér í blaðinu. Egill var fyrir hlut
sinn að stofnun Vísindasjóðs og
stuðning við hann sæmdur ridd-
arakrossi hinnar ísl. fálkaorðu
1976.
Egill kvæntist 26. nóv. 1926 El-
ínu Pálsdóttur frá Flatey á
Breiðafirði, en foreldrar hennar
voru Björg Pétursdóttir og Páll A.
Nikulásson, skrifstofumaður. Hjá
þeim hjónum hefur systurdóttir
Egils, Guðrún Benjamínsdóttir,
alist upp. Árið 1974 varð Egill
fyrir þeirri miklu raun að missa
alfarið sjónina. Hann hafði ætíð
reynt, hvílíkur styrkur honum var
að Elínu, en eftir að hann varð
sjónlaus tvíefldist hlutskipti
hennar, og það vissu þeir, sem til
þekktu að hún lét ekkert ógert,
sem létta mátti Agli byrðina, er
dimma og Elli kerling ollu honum.
Fundum við Egil Hallgrímsson
er lokið, samræða á enda, sem ég
hefði fyrir enga muni viljað missa
af. Hana þakka ég innilega að
lyktum um leið og ég sendi Elínu
og Guðrúnu kæra kveðju.
Lúðvík Kristjánsson
Útsalan
í fullum gangi
Stórkostlegar verðlækkanir
Verð áður Verð nú
Barnaæfingabuxur 99,95 29,95
Barnaæfingatreyjur 69,95 29,95
Galla og flauelisbuxur barna 139,00 89,95
Barnaúlpur 129,00 59,95
Herrapólarúlpur 499,00 399,00
Herra háskólabolir 105,00 69,95
Herraskyrtur 119,00 89,95
Kvenúlpur 499,00 299,00
Kvenskíöagallar 599,00 499,00
Handtöskur 179,00 129,00
Kökudiskar 7,95 4,95
Græn vínglös 22,95 14,95
Dömuflauelisbuxur 159,00 129,00
Dömutöflur 169,00 99,00
Seljum lítið útlitsgölluð i IKEA-húsgögn
á lækkuðu verði.
OPIÐ TIL KL. 20.00 í KVÖLD í SKEIFUNNI 15.
HAGKAUP
Skeifunni 15.