Morgunblaðið - 20.02.1982, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1982
HLAÐVARPINN
Anders Hansen blaðamaður tók saman
Fornminjar IHHHHHI^HHHI^H^HHHHHHHHHIH^^HH
Allt að tveggja alda
gamlir koparmunir
Örar tækninýjungar, hraði og
gerviefni; allt eru þetta áþreifan-
leg dæmi úr þeim heimi sem við
lifum í nú á þessum „síðustu og
verstu tímum" eins og sumum er
svo títt að segja. En hvort sem það
er þessum „plastikheimi" um að
kenna eða ekki, — já eða þakka —
þá er það víst að sjaldan eða aldrei
áður hefur fólk gefið eins mikinn
gaum að því sem gamalt er, og
einmitt nú. Þetta á ekki aðeins við
um hið -opinbera í okkar heims-
hluta og víðar, heldur og um allan
almenning, sem virðist sólginn í
allt sem gamalt er, og hefur verið
búið til fyrir síðustu stórbreyt-
ingar tæknialdar.
Það er því ekki óeðlilegt að
verslunum skjóti upp, sem sérhæfi
sig í öllu með gamlar vörur, að
ekki sé sagt fornminjar. Ein þess-
ara búða er verslunin Manilla í
Reykjavík, sem sérstaklega hefur
boðið upp á gamla koparmuni. I
versluninni fékk tíðindamaður
Hlaðvarpans þær upplýsingar, að
koparmunirnir væru upprunnir
flestir hverjir af grískum og
tyrkneskum landsvæðum, sem
fyrr á öldum voru þungamiðja
valda og menningar i heminum.
Eigendur verslunarinnar velja
munina sjálfir, og láta síðan fægja
þá og gera við, í viðkomandi lönd-
um.
Flesta munina segjast þau geta
selt með ábyrgðarskírteinum, með
eftirfarandi texta: „Þetta er gam-
all nytjahlutur úr massívum kop-
ar. Ábyrgst er að þetta er ekki
eftirlíking." — Hlutina segja þau
vera misgamla, frá aldamótum, og
jafnvel allt frá því um 1800. Mun-
ina notar fólk nú ýmist sem
hreina skrautgripi, eða þá að í þá
eru sett blóm og fleira í þeim dýr.
— Handbragðið sem á sínum tíma
skóp þessa nytjahluti er smám
saman að hverfa, og ungir menn
læra iðnina tæplega lengur. Hér
eru því á ferðinni raunverulegir
gamlir munir, sem í framtíðinni
munu verða enn sjaldgæfari, og
ekki þarf að búast við að nýjar
eftirlíkingar komi í staðinn: Til
þess að slíkt gæti gengið yrðu þeir
að vera mun dýrari en „fornminj-
arnar", jafnvel þar sem launin eru
lág, var okkur tjáð í Manilla.
Tveir starfsmanna verslunarinnar Manilla með úrval gamalla muna úr mass-
ívum kopar frá Evrópu og Litlu-Asíu. Aldur munanna er á bilinu 80 til 200
&ra. Ljósm.: Ragnar Axelason
Þ*r fræddust um blaðamennsku á Morgunblaðinu: Hildur Þöll Ágústsdóttir
frá Geitaskarði og Gerður Dagný Pétursdóttir frá Hólabæ, nemendur í
Húnavallaskóla.
Nam og starf I
Ymist til Akureyr-
ar eða Reykjavíkur
Um þetta leyti árs berst dag-
blöðunum sem og fjölmörgum
öðrum vinnustöðum, liðsauki
hvaðanæva að af landinu. Hér er
átt við nemendur grunnskólanna
sem ár hvert fara í starfskynn-
ingu í hinar ýmsu starfsgreinar,
sem hugur þeirra stendur til.
Fyrir nokkrum dögum voru hér á
Morgunblaðinu tvær ungar stúlk-
ur úr Húnavallaskóla. — Þær
Hildur Þöll Ágústsdóttir og
Gerður Dagný Pétursdóttir voru
beðnar að segja lítillega frá skól-
anum, náminu og starfskynning-
unni:
„Við erum hér tvær stúlkur í
starfskynningu á Morgunblaðinu.
Okkur langar að fræða fólk að-
eins um skólann, sem við erum í.
Hann heitir Húnavallaskóli, og er
í Austur-Húnavatnssýslu. I hon-
um eru 170 nemendur. Við skól-
ann eru ellefu kennarar.
Á hverju ári eftir samræmd
próf fer níundi bekkur í starfs-
kynningu. Við megum ráða hvort
við förum til Akureyrar eða
Reykjavíkur.
Nú eru 19 krakkar hér í
Reykjavík, og 3 á Akureyri.
Oftast er farið á tvo til þrjá staði.
Þetta fyrirkomulag hefur gefist
mjög vel, er bæði skemmtilegt og
fræðandi. Fólkið á þeim stöðum,
sem við höfum farið á hefur tekið
okkur mjög vel, og viljum við
þakka þeim þolinmæðina!
H.Þ.Á og G.D.P.“
Helgarviðtaliö
„Móðirin er geysi-
lega vel innréttuð!“
Rabbað við Gunnar M. Magnúss um Landspítalabókina, sem er hans 55. bók
í tilefni fimmtíu ára afmælis Landspítalan.s kom síðla á síðasta ári út veglegt afmælisrit stofnunarinnar,
Landspítalabókin, eftir Gunnar M. Magnúss rithöfund. Bókin er mikil að vöxtum og hin vandaðasta að allri gerð,
þó fremur hafi verið hljótt um útkomu hennar. Bókin er hvorki meira né minna en 55. bók höfundar, og þótt
hvorki þurfi að kvnna lesendum Morgunblaðsins Landspítalann né Gunnar M. Magnúss, þá lék blaðamanni
forvitni á að rabba við Gunnar um tilurð verksins, og um leið að forvitnast um hvað hann hefði nú á prjónunum.
„Já, þessi bók kom út í desember,“ segir Gunnar, „en hún kom á eftir bókaflóðinu, það er að segja þremur eða
fjórum dögum fyrir jól, svo að það var hávaðalaust um útkomu hennar og svo hefur verið síðan.“
Hvernig atvikaðist það að þú tókst að þér þetta verk?
„Fyrir tveimur árum bað stjórn Landspítalans mig að taka saman sögulegt rit um spítalann. Ég tók það að mér.
I bókinni er í stórum dráttum rakin sjúkrasaga þjóðarinnar síðustu tvær aldirnar, svo víða hefur verið komið við.
Arið 1863 mun orðið „landspítali“ fyrst hafa verið prentað í íslensku máli. Rakinn er þráðurinn í sextíu og sjö ár,
þar til hugsjónin varð að veruleika og I.andspítali reis á Grænuborgartúni i Reykjavík 1930.
I vinnu minni við ritun bókarinnar þurfti ég að hafa samband við fjölda manns í starfsliði spítalans, einkum
lækna, sem létu mér í té frásagnir af starfsdeildum sínum, rannsóknum og sérgreinum."
í bókinni er greinagóð lýsing í
máli og myndum á þeirri fjöl-
þættu starfsemi sem nú fer fram á
Landspítalanum, bæði á sjúkra-
deildum og á þjónustudeildum.
Jafnframt er vikið að fortíðinni og
þeim stórstígu framförum, sem
orðið hafa í heilbrigðismálum
þjóðarinnar undanfarna áratugi.
I kaflanum um röntgendeildina
segir frá skólapiltinum Niels R.
Finsen, þar sem hann lék sér með
stækkunargler og fann mátt sól-
argeislanna á mannslíkamann.
Hann varð síðar einn af helstu
frömuðum ljóslækninga í heimin-
um og fyrsti Nóbelsverðlaunahafi
Islendinga.
Greint er frá apótekum heimil-
anna, sem geymdu dropa í glösum,
en sjúklingum voru gefnir nokkrir
dropar í sykurmola sér til hress-
ingar.
Sagt er frá Venusveikinni eða
fransós, sem annað veifið var til
mikilla vandræða hér.
Rakinn er ferill bíldskeranna,
sem læknuðu með því að taka
mönnum blóð, til þess tíma, þegar
mönnum var fyrst gefið blóð til
lækninga hér.
Hér er á gagnmerkan hátt sögð
saga og lýst starfi stærsta sjúkra-
húss landsins. Landspítalinn er
einnig fjölmennasti vinnustaður
landsins, en þar vinna að jafnaði
um 1800 manns.
í seinasta kafla bókarinnar, sem
heitir í lokin, segir höfundurinn í
léttum dúr frá ýmsu, sem hann sá
og heyrði á þessari spítalagöngu.
Hann segir í upphafi kaflans:
„Að lokinni samantekt Land-
spítalabókar finnst mér hlýða að
bæta við nokkrum persónulegum
ályktunum um það, sem ég hef
séð, heyrt og kynnst í þessu spít-
alaumhverfi. Þetta verður eigin-
lega afmælisrabb.
Mér kom snemma í hug að
nefna ritið: Völundarhús þjóðar-
innar. Hér á Grænuborgarlóðinni
gömlu er risin mesta samfellda
húsabygging á íslandi, að ég hygg.
Nokkurn lærdóm þarf til þess að
rata um salarkynni, stofur og
ganga þessara fjögurra hæða
vinkilviðbóta, sem eru til norðurs
og norðausturs frá aðalbygging-
unni. En upplýsingar er hægt að
fá í kringlunni, sem er í fyrstu
útbyggingu aðalstofnunarinnar,
þar sem nú er aðalinngangur. Þar
Hin aldna en þó sfunga kempa Gunnar M. Magnúss rithöfundur með sína
55. bók: Landspítalabókina. Ljósm. Kristján Eínarsson
sitja við símaborð nettar blóma-
rósir, sem svara gesti og gangandi
og í sömu andrá og beðið er um
fyrirgreiðslu opnast allar gáttir.
Þær hafa á hraðbergi, hvar hver
er í þessari 18 deilda stofnun.
18 deilda stofnun. Það er ekkert
minna. Við þessa vitneskju leiðir
maður hugann að þjóðartölu ís-
lendinga: — Matthías orti: Áðan
duttu 18 mýs ofan af Súlutindi. —
í ótíðinni sögðu veðurfræðingar
þjóðarinnar um hafísinn: 18 sinn-
um eyðir hann uppgangi á sunnan,
— 18 barna faðir í álfheimum, ein
af perlum þjóðsögunnar, sem
hvert barn lærir utanbókar, — 18
eru bræður öskudagsins með sama
veðurfari og hann, — 18 skólapilt-
ar lögðust út og áttu heimkynni í
Surtshelli. Og forustumaður
Landspítalans, Guðmundur
læknaskáld Thoroddsen, flytur 18
vísur um starfsbræður sína í
kvæðinu Læknabragur 1927.
Kvæðið er um ölteiti lækna og
byrjar svo:
„Einu sinni á árinu
ýmsir bergja á tárinu,
fá sér glaðning gogginn í,
gerist úr því fyllerí."
Um Matthías Einarsson lækni:
„Matthías hér máttu sjá,
maðurinn sýpur drjúgum á,
næsta dag sem nýsleginn,
nær hann þó gati á magálinn."
Síðar í kaflanum segir: „Það fer
að verða til umhugsunar, sem
karlinn í Hrútafirðinum sagði
fyrir síðustu kosningar: „Við þol-
um ekki svona mikla heilbrigðis-
þjónustu, fólkið verður eldgamalt,
hættir að vinna og verður fjár-
hagsleg byrði á þjóðfélaginu."
En þess má minnast, að meðal-
aldur fólks á Islandi var eitt sinn
rúmlega 30 ár. Frá því segir í
manntali Árna Magnússonar og
Páls Vídalíns árið 1703. Þá var
ungt fólk í meiri hluta í Rosm-
hvalanesi (Garðinum) á Suður-
nesjum. Af 534 heimilisföstum,
samkvæmt manntalinu, voru 174