Morgunblaðið - 28.03.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1982
t húsi skálds
Jón úr Vör
Jón úr Vör tekur sér sæti í
stofu sinni. Maður lágur
vexti, en þrekinn og höfuð-
ið stórt. Hann krossleggur
faetur og styður hönd við kinn.
Skáldið sem orti Þorpið.
Það var í Svíþjóð, segir hann
lágt; sem ég orti Þorpið. Ég var
2ja bóka maður er ég kvæntist,
seldi Útvarpstíðindi og hélt til
Svíþjóðar að yrkja Þorpið. Það var
góður tími. Eina skiptið sem ég
hef alfarið getað sinnt ritstörfum.
Þorpið var mín þriðja bók. Fyrsta
bókin mín fékk mjög góðar viðtök-
ur, sú næsta hins vegar svo vondar
að vinir mínir töldu að það væri
búið að drepa mig. Þorpið fékk
enn verri viðtökur og höfundurinn
hefur aidrei notíð almennings-
hylli. Mig langaði alltaf til að
verða alþýðlegur rithöfundur sem
næði til almennings. En reyndin
er þveröfug. Ef ég næ til nokk-
urra, þá er það til manna sem ég
vildi síst af öllu tala við. Það eru
einungis ákveðnir bókmennta-
menn sem kunna að meta Þorpið.
Ég hef alla tíð stefnt að því að tala
við sjálfan mig eins og ég var,
unglingur vestur á Patreksfirði —
en hvar er hann sá unglingur? Er
hann til?
Jón rís á fætur og gengur þenkj-
andi um stofu sína. Þar eru marg-
ar myndir á veggjum. Meðal ann-
ars lítil Kjarvalsteikning.
Við vorum kunningjar við
Kjarval, segir Jón, og skiptumst á
bókum. Hann teiknaði þessa mynd
á bakhlið umslags sem hann sendi
mér eitt sinn. Og þetta er Magnús
Á. Árnason?
Já, þessa mynd málaði Magnús.
Hann var nágranni minn útá Nesi.
Nei, það var hér í Kópavogi; á
Kársnesinu. Við fluttum þangað
hjónin eftir Svíþjóðardvölina.
Settumst að í sumarbústað. Ég
byggði hann upp og áttum við þar
heimili þar til fyrir hálfu öðru ári.
Við kunnum vel við okkur útá
Nesi. Magnús bjó skammt frá
okkur. Ég þekkti hann vel frá
fornu fari. Yndislegur maður og
hans kona; hvort öðru betra.
En hver er þetta?
Þetta, skal ég segja þér, er
Kristján Davíðsson. Líklega ein
elsta myndin sem til er eftir
Kristján — hún hefur verið á sýn-
ingum. Og þarna er önnur eftir
Kristján og þarna er sú þriðja. Við
erum æskufélagar frá Patreks-
firði. Hann málaði og ég orti.
Og þetta mikla teppi?
Það er konan, maður, sem gerði
það. Saumaði það eftir íslensku
teppi frá 17du öld.
Rétt sem Jón sleppir orðinu,
færir Bryndís okkur vöflukaffi;
hún vill lítið gera úr sinu afreki.
Yfir vöflunum rífumst við um
pólitík, en Jón úr Vör er, eins og
hann segir sjálfur:
Óflokksbundinn, en ákveðinn
vinstri maður. Ég hef alla tíð verið
það. Samt er ég íhaldssamur í eðli
mínu. Nei, ég er ekki beint póli-
tískur í minni ljóðagerð. Ég dreg
fremur upp myndir heldur en að
ég prediki. Það fer fæstum vel að
yrkja pólitísk kvæði.
En hvað segir skáldið um nú-
tímann?
Þú átt við hið mikla eyðslu- og
Morgunblaftið/ Ragnar Axelsson
BlLLIMM SB1SHIIR
^HSKSIALFUR
Þægilegt aftursæti
breytt i vöggu
iagt fram
gatt svefnpláss
FIAT
UMBOÐIÐ
PANDA er alveg ný gerð af FIAT.—
í PANDA-bilnum leggja FIAT-verk-
smiðjurnar áherslu á að finna jafnvægi
milli bíls og þjóðfélags i samræmi við
þær hröðu efnahags- og þjóðfélags-
breytingar, sem orðið hafa nú siðustu
ár. FIAT verksmiðjurnar hafa þróað
PANDA til aö fullnægja hinum margvis-
legu þörfum hinna mörgu og ólíku við-
skiptavina og leitast þannig við að þókn-
ast þeim líka sem krefjast fjölhæfni, þ.e.
a.s. frábærra aksturseiginleika, styrk-
leika, sparneytni og auk þess einkenn-
andi hreinan stil. Mjög nýstárleg innrétt-
ing með fjölbreytt notagildi. Ótrúlega
gott farþega og farangurspláss.
SMIÐJUVEGI 4, KÓP. SÍMI 77-200 SÖLUMENN 77-720
kröfuþjóðfélag? Ég hef aldrei haft
samúð með eyðslu, eða kröfum
sem gerðar eru langt umfram eig-
inlegar þarfir manna: Lúxuskröf-
ur. En ég vil jafna kjör manna og
gera hvers kyns forréttindi burt-
ræk úr þjóðfélaginu. Til að mynda
finnst mér eignarrétturinn alltof
virtur. Menn tala jafnvel um
„helgi" í sambandi við eignarrétt!
Ég fylgi alþýðuflokksmönnum
varðandi eignarrétt á landinu.
Landið er eign allra landsmanna,
en ekki einstaklinga. Menn eiga að
fá ábúðarréttindi um lengri og
skemmri tíma, en þau réttindi
eiga ekki að ganga í erfðir. Megin-
hluti íslendinga er úr sveitum, en
það eru einungis örfáir menn sem
eiga sveitirnar. Hugsaðu þér að
það skuli vera einstaklingar sem
eiga heilu fjallgarðana, en ekki
þjóðin! Eða nytjarétt á auðæfum
landsins!
Skáldið þagnar í sinni hneyksl-
an.
En ég er svo sem ekki að segja
að þetta sé meira óréttlæti en ým-
islegt annað í þjóðfélaginu. Hún er
mörg vitleysan. Áður fyrr fundu
allir þegar um leirburð var að
ræða, en nú virðast menn ekki
gera mun á leirburði og góðum
skáldskap, hvort sem hann er
rímaður eða órímaður. Ég veit
ekki hvernig stendur á þessu —
mig grunar það — en ég kæri mig
ekki um að tala um það. Ég hef
gaman af því þegar koma fram á
sjónarsviðið menn sem sópar að
og eru vandvirkir, en það er leið-
inlegt að sjá mistökin. Mörg
þeirra hefði mátt laga, aðeins ef
einhver hefði ómakað sig og
hnippt Iítillega í þetta unga fólk.
En það er ástæðulaust að vera
svartsýnn, held ég. Það koma hæð-
ir og lægðir í skáldskapnum eins
og öðru. Eitt finnst mér samt eft-
irtektarvert og það eru hinar
miklu sveiflur. Tískan dugir ekki
nema í örfá ár — í stað þess sem
áður var að hún dugði heilum
kynslóðum.
Þú gafst út Ijóðabók nú um jól-
in, Jón?
Já, það var mín ellefta bók. Það
má segja að ég hafi sent frá mér
bók á fimm ára fresti, frá því sú
fyrsta kom út en nú er handrita-
safn mitt svo mikið að vöxtum að
ég veit varla hvernig ég á að fara
með það. Þar á meðal er fjöldi
þýddra ljóða. Hér á landi er ekk-
ert tímarit sem tekur við slíku.
Þetta er vandræðaástand að ekki
skuli vera til tímarit í landinu sem
stendur skáldum opið. Ég sagði
þeim í Almenna bókafélaginu að
mér fyndist nær að þeir héldu
uppá aldarfjórðungs afmæli sitt
með því að hleypa af stokkunum
veglegu bókmenntatímariti, í stað
þess að efna til skáldsagnasam-
keppni. Það er slæmt þegar ljóð-
skáld geta ekki birt sum ljóða
sinna í tímaritum áður en þau
koma út á bók. Bækurnar seljast í
litlum upplögum og það virkar svo
á höfundinn sem hann sé að yrkja
fyrir mjög fámennan lesendahóp.
Maður verður að sætta sig við það
að vera ekki það vinsæll að fólk
kæri sig um að taka á sig krók til
að hlusta á mann tala. Það er ekk-
ert við slíku að gera. Halda bara
sínu striki.
Hvernig kann skáld við sig í
stórri blokk? *
Prýðilega. Ég hef alltaf getað
skrifað, þó það sé umgangur í
kringum mig; ég lærði það ungl-
ingur á Patreksfirði. Annars er ég
að reyna að hætta þessu. Býst við
að gefa út eina bók til viðbótar.
Kann betur við töluna tólf en ell-
efu. En það er töluverð vinna að
safna í bók, þó maður eigi yfrið
nóg í fórum sínum. Maður reynir
að velja úr dóti sínu hluti sem
mynda einhverja heild. Það er það
sem ég ætla að gera. En ég sé enga
ástæðu til að bæta við þetta dót
mitt. Ég er tekinn að reskjast og
heilsan er léleg. En maðurinn vill
hafa eitthvað fyrir stafni og gerir
þá frekar vitleysur, heldur en ekki
neitt. En það er skrítið, að þá
sjaldan ég lít í bækur mínar verð
ég eiginiega hissa á sjálfum mér:
Ég er svo samkvæmur sjálfum
mér, virðist vera frá fyrstu tíð til
þessa dags. Það er eins og ég hafi
ekkert lært; sé sama barnið ...
J.F.Á.