Morgunblaðið - 28.03.1982, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1982
Sextugur:
Barði Friðriksson
hæstaréttarlögmaður
Fyrir sextíu árum fæddist þeim
sæmdarhjónum Guðrúnu Hall-
dórsdóttur ljósmóður og Friðriki
Sæmundssyni bónda að Efrihólum
sonur sem nú skal örljtið fjalla
um, náinn frændi minn og einlæg-
astur vinur, sem ég hef eignast og
er þá allmikið sagt.
Nýlega var ég að glugga í gömul
handrit föður míns og rakst þá á
boðskap, sem hann hefur flutt
nemendum sínum á Húsavík 1930
og talið þeim hollan. Þar segir:
„I meira en þúsund ár hafa fá og
gróðursnauð holt eða móar vaxnir
viði og lyngi víðsvegar um þetta
land beðið þess kyrrlát og hljóð,
að iðin mannshönd og átakaþétt
leysi gróðurmögn þessara móa úr
læðingi, svo þeir yrðu hamskift-
ingar eins og konungsbörn leyst úr
álögum og breyttust í iðjagræn
yndisfögur og nytjasæl tún. En
aldirnar liðu, móarnir biðu, og
mannshöndin hreyfði ekki tækin,
sem megnað gætu að leysa álaga-
haminn.
Á síðasta mannsaldri og einkum
þó hin seinustu ár, hafa gerst
breytingar í þessum efnum.
Mönnum hefir skilist, að í skauti
þessa lands býr auður og afl, ef
fast er knúið á hurðir þeirra töfra-
halla er slíka fjársjóðu geyma.
Mönnum hefir skilist að það er í
rauninni mikil hamingja, að þeir
eiga lítt numið land, því að ein-
mitt þess vegna bíða þeirra óunn-
ar þrekraunir og einnig niðja
þeirra, einmitt þess vegna bíður
þeirra sköpunarstarf, sú tegund
mannlegra athafna, sem best
megnar að veita mönnunum sann-
an lífsfrjóvan þroska, einmitt þess
vegna eru Islendingar þeir gæfu-
menn að vera landnámsmenn,
landnámsmenn í nýjum skilningi.
Og eitt kemur í ljós eftirtekt-
arvert og ævintýri líkast, þegar
litið er á nokkrar staðreyndir í
landnámi síðasta aldarfjórðungs.
Svo gott land er ísland, ef gæði
þess eru numin á réttan hátt, að
undrun sætir. Ein slík staðreynd á
að tala hér. Og hún er sönnunar-
dæmi þess, hversu glæsileg sköp-
unarverk gerast nú með þjóð
vorri, og glæsilegt hlutskipti
hlotnast þeim manni, sem vinnur
slíkt sköpunarverk, því að hann er
einn af smiðum gróanda þjóðlífs.
Einn þessara manna er Friðrik
bóndi Sæmundsson á Efrihólum í
Presthólahreppi í Norður-Þing-
eyjarsýslu."
Síðan segir: „Friðrik kvæntist
árið 1901 Guðrúnu Halldórsdóttur
frá Syðribrekkum á Langanesi, og
reistu þau bú að Þórunnarseli í
Kelduhverfi, þar sem þau dvöldust
í tvö ár. En árið 1903 fluttust þau
að Efrihólum og hafa búið þar síð-
an. Þegar þau komu að Efrihólum,
Isíensk.
Nafn ........ ................................. Alls krónur
\
Heimilisfang ......................................
fá tor^},n
sena»
'-tkrow
Eg undirritaður óska eftir að fá
eftirtalin fornrit send í póstkröfu.

• mmm.

Bókaverslun
Sigfúsar
Eymundssonar
Austurstræti 18,
Reykjavík.
Sími 18880.
XV ... ./■, $§»3 ;.V/ *
___________________________________________________________________________.
□ Islendingabók,
Landnámabók
□ Egils saga
Skalla-Grímssonar
p Borgfiröinga sögur
□ Eyrbyggja saga
□ Laxdæla saga
□ Vestfirðinga sögur
□ Grettis saga
□ Vatnsdæla saga
□ Eyfirðinga sögur
□ Ljósvetninga saga
□ Austfirðínga sögur
□ Brennu-Njáls saga
□ Kjalnesinga saga
□ Heímskringla I
□ Heimskringla II
□ Heimskringla III
□ Orkneyinga saga
i iju ,i,i i m
wSSBSL
kr. 370.50
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
370.50
B,.- w
sem er nokkuð afskekkt býli fast
við heiði þá er liggur milli Núpa-
sveitar og Þistilfjarðar, var þar
jörðin smákot eitt og harla léleg
húsakynni. Túnið var um 9 dag-
sláttur að vísu en mikið af því
kargaþýft og varð naumast komið
við öðrum tækjum til sléttunnar
en spaða og kvisl, enda er lang-
mest af jarðabótum Friðriks með
þeim tækjum unnið. Engjar eru
þarna nálega engar, aðeins reyt-
ingsslægjur í móum og mýradrög-
um suðaustur til heiðar, og skil-
yrði engin til engjabóta. Til þess
að efla búskap á þessari jörð varð
því að snúast að túnræktinni.
Landgæði til beitar eru að vísu
góð þarna. En Friðrik var ljóst að
þeir vetur hlytu að koma við og
við, þegar sauðfé yrði sett á gadd-
inn einan saman, og því varð að
skapa skilyrði til aukinna fóður-
birgða, enda var hafist handa þeg-
ar i stað og hver tímastund notuð
til þúfnasléttunar í túninu, er svo
var ógreiðfært, að Friðrik varð
sumstaðar að bera á það áburðinn
á bakinu. Ekki léku þó örlögin dátt
við hann í upphafi. Á öðru búskap-
arári hans um hávetur þegar hann
sjálfur var við fjárgæslu úti við,
brann bærinn til kaldra kola nema
skemma ein, sem bjargað varð.
Grannar Friðriks buðu honum
vist hjá sér það sem eftir var vetr-
ar og töldu hann af því ráði að
endurbyggja bæinn um vorið og
ílendast á þessum afskekkta stað
með vegleysur á allar hliðar.
En Friðrik fann, að hér biði
ævistarfið og siguriaunin. Hann
snerist þegar að því ráði að slá
skyndiþiljum innan í skemmu þá
er óbrunnin stóð, og í skemmunni
hírðist svo fólkið til vors. En þá
var kappsamlega tekið til húsa-
gerðar. Og nú getur að líta þarna
glæsilegt höfuðból, þar sem híbýli
öll og útihýsi mörg eru úr timbri
og steini, nema gamla skemman,
sem stendur enn bæði til minja og
til nytja. Og húsakynni eru rúm-
góð vel, enda gerðist þess þörf,
þegar stundir liðu. Nú er gamla
túnið alsléttað, en auk þess hefir
Friðrik numið og gert að grösug-
um töðuvelli land, sem nemur full-
um 25 dagsláttum. Megnið af tún-
um þessum eru þaksléttur unnar í
holþýfðum hraunmóum, þar sem
víða þurfti að ryðja grjóti á burt.
En moldin er frjó og hlý og gefur
því góðan ávöxt. Töðufallið er því
jafnan mikið og þá búskaparhætti
hefur Friðrik tamið sér frá upp-
hafi að eiga margra ára fyrningar
til tryggingar fénaði sínum.
Eitt saman þetta er stórvirki í
nýju landnámi þjóðar vorrar. En
samhliða þessu hafa þau hjónin
eignast 10 börn, flest upp komin
og hin mannvænlegustu, enda hef-
ir ekki til þess verið sparað af
hálfu foreldranna að láta þau
njóta náms og menningar bæði
nær og fjær. Samtök foreldra og
barna, vinnusemi og vinnugleði
hafa jafnan haldist í hendur á
þessu heimili."
Af því sem nú er rakið sýnir
glöggt úr hverjum jarðvegi Barði
frændi minn er sprottinn. Akarnið
fellur sjaldan langt frá eikinni.
Vel man ég þegar við frændur
hittumst fyrst, en áður höfðum við
haft spurnir hvor af öðrum. Þetta
var að haustlagi á Akureyri og
setning menntaskólans í vændum
daginn eftir. Dýrlegt haustveður,
hlýtt og dimmt. Við settumst á
góðan bekk í Grúthúsagili og þar
hóf Barði að flytja mér kvæði Jak-
obs Thorarensens um hákarla-
menn. Aldrei mun ég gleyma slík-
um flutningi og þegar við skildum
um kvöldið þótti mér ljóst, að
þarna hefði sá þáttur vináttu ver-
ið undinn, sem ekki yrði sundur
snúinn. Snurða hefur ef til vill
einstaka sinnum hlaupið á þráð-
inn en afar sjaldan og aldrei til
baga né langrækni. Auk frænd-
semi okkar og vináttu foreldra
okkar var það sem tengdi okkur
nánast frá upphafi ást okkar á ís-
lenskri tungu og þrá eftir því að
tala og rita hana lýtalaust, sem
engum hefur auðvitað tekist og
engum mun takast, enda vand-
fundinn dómarinn.
Barði var tveimur bekkjum á
undan mér í skóla og margir ágæt-
ir menn sem ég hef tengst órjúf-
andi vináttuböndum og skal þó
skýrt fram tekið að þetta má með
engu móti skiljast svo, að bekkj-
arsystkin mín væru mér ekki jafn-
kær, og litið var víðar. Þetta full-
yrði ég að hafi verið fallegt
mannlíf með næstum öll tilbrigði
af gleði og vonbrigðum, þ.e. lífið
sjálft.
Þegar ég sá á eftir þessari
bekksögn suður um jökla setti að
mér söknuð, og fór jafnvel að
paufast við að yrkja og getur þar á
að líta m.a. speki slíka sem þessa,
sem ég sendi þessum vinum mín-
um.
„(>ledi og gaman
gullin spunnu
símu sjpldar
um sálir órar.
B«kur og blöd
á bug hröktum;
skugga ei skap vort
né skammdegi þekktL
Söknudur sveitir
sár fyllir.
Urt við úLsker
ein drúpir.
Söngva ei sjeta
svanur lengur
kveður kátlega,
en klökkur hnípir.
Ekki er nú frumlega ort, e.t.v.
„einn fyrir viðleitni" eins og þar
stendur.
En öll él birtir upp um siðir.
Fundum okkar Barða og annarra
góðra vina bar aftur saman syðra
hér, og hátíðinni á Mánagötu
munum við ekki gleyma ár hvert á
þessum degi. Ef til vill er mér
minnisstæðust veislan mikla þar,
þegar Laufey litla var svo sem
ársgömul og móðir hennar hafði
búið um hana í vagni frammi í
eldhúsi, þegar nóg þótti um teiti
inni í stofu, sungið var af kappi
við undirleik Tryggva móðurbróð-
ur hennar og ræður ófáar, sumar
latínuskotnar. Á þessum árum í
Háskólanum vann Barði af kappi
með náminu, en óstuddur var
hann ekki þá, né endranær, þar
sem Lúlu var og er. Við Barði vor-
um lengi saman í stjórn Stúdenta-
félags Reykjavíkur og dreif þá
margt á daga okkar. Grænastofa
er sérkapituli. Einnig unnum við
saman á málflutningsskrifstofu,
sem jafnframt var höfuðstöðvar
VSÍ, þar sem Barði hefur getið sér
góðan orðstír, svo sem alkunnugt
er, og framlag hans til sátta í
vinnudeilum hygg ég, að alldrjúgt
sé orðið til heilla landi og lýð.
Þetta veit ég bæði af eigin reynslu
og af vitnisburði fulltrúa verka-
lýðs og atvinnurekénda.
Eitt með öðru í fari Barða, sem
við vinir hans dáum ef til vill
mest, er orðkynngi hans og fyndni,
og landsfleygir eru sumir brand-
arar hans um menn og málefni,
aldrei illskeyttir, en þó ekki allir
dúnmjúkir.
Auk þess að stunda af kappi og
hollustu störf sin við innisetur
hefur honum jafnan tekist að
sameina störfum sínum útivist við
lax- og silungsár, útreiðar og
hvers konar unun aðra í skauti
náttúrunnar, og engu hefur þá
spillt örlítill glasaglaumur.
Fáa eða enga hef ég þekkt, sem
betur kunna að njóta og lýsa töfr-
um landsins.
Nú hlýt ég að enda hróður þenn-
an, en að lokum vil ég, frændi og
aldavinur, þakka þér alla vináttu
og gleði, sem þú hefur veitt mér og
mínum, og Kristín, ég og fjöl-
skyldan öll sendum þér og Lúlu og
frændgarði árnaðaróskir og alúð-
arþakkir fyrir vináttu og tryggð