Morgunblaðið - 07.04.1982, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. APRÍL 1982
Pétur Sigurðsson, alþingismaður:
Kaupin á „Einari
Benediktssyni“
Kaflar úr þingræðu
Pétur Sigurðsson (S) hóf umræðu utan dagskrár á Alþingi 2.
apríl sl. vegna innflutningsleyfa og tilheyrandi heimilda til
erlendrar lántöku á 10 ára brezkum togara. Hann vék fyrst
að allnokkrum átakamálum í núverandi ríkisstjórn, þar sem
vopnabrak einstakra ráðherra og raunar þingflokksformanns
bærist um land allt, en sagði síðan:
„En í raun er þetta inngangur
að mínu máli hér, sem ég hef hér
utan dagskrár, því að mér virðist
svo sem enn eitt málið sé nú komið
upp á yfirborðið, sem lykti heldur
sterkt af silfri Egils. Ég á hér við
síðustu skipakaupin til landsins,
þegar keypt er um það bil 10 ára
gamalt skip frá Englandi, skuttog-
ari, sem kemur með furðulegum
forsendum til landsins svo að ekki
sé meira sagt.
í máigagni sjávarútvegs- og
viðskiptaráðherra í dag, Tíman-
um, gefur sá fyrrnefndi þá yfirlýs-
ingu, að hann hafi verið plataður í
þessu máli, en hinn ráðherrann
segir, að hann telji ekki ástæðu til
að gera neitt frekar í þessu máli,
jafnvel þótt þessi yfirlýsing liggi
fyrir frá formanni flokksins. Nú
eru það sjálfsagt aðrir þingmenn
til þess að ræða þessi skipakaup
frekar frá þessu sjónarhorni, enda
ekki mitt meginmál hér í ræðustól
að þessu sinni þótt ég hins vegar
fari örfáum orðum þar um, sér-
staklega þó þessa yfirlýsingu sjáv-
arútvegsráðherra.
Það kom fram hér á Alþingi í
gær hjá 1. þingmanni Vestfirð-
inga, Matthíasi Bjarnasyni, að
hann talaði um Pramsóknarlag á
gömlu skipi, sem nýkomið er til
landsins. Það hafði verið soðið
framan af stefni þess svo að mál
stæðust og teldist skipið þá eftir
það bátur en ekki togari. Með ekki
mjög miklu ímyndunarafli má
álíta að stefnt skuli að því að skip,
sem er skuttogskip, yrði eins bæði
að framan og aftan. Virðist því
ekki fjarri lagi hjá Matthíasi að
tala um Framsóknarlag á slíku
skipi, sem yrði þá eins til beggja
enda, opið í báða enda í sjó niður.
En það læðist óneitanlega sá
grunur að manni, þegar umrætt
skip, sem ber nafnið Einar Bene-
diktsson, hafði komið til landsins
með sínu sérstaka Framsóknar-
lagi, enda ber hofmóður yfirlýs-
ingar viðskiptaráðherra þess best
vitni.
Það er tvennt, sem ég vil ræða
um sérstaklega. Það hefur verið
mín skoðun og ég veit að svo er um
frammámenn í röðum sjómanna-
samtakanna og útgerðarmanna
líka, að Aldurslagasjóður fiski-
skipa, sem er aldurstrygging fiski-
skipa, sé sjóður, sem eigandi getur
sótt bætur í, þegar hann vill hætta
rekstri skips, enda hefur hann
greitt iðgjald af þessari tryggingu.
Það má því telja eðlilegt, að eig-
anda skips sé frjálst að ráðstafa
tryggingarbótum til að kaupa nýtt
skip, ef bæturnar koma úr þessum
sjóðum.
Pétur SigurðsKon
Úreldingarsjóður fiskiskipa er
hins vegar fjármagnaður með
hluta af útflutningsgjaldi og má
því líta á þá fjármögnun sem
framlag sjávarútvegsins, þ.e.
útvegsmanna, sjómanna og fisk-
verkenda. Tilgangur þessa sjóðs er
að auðvelda útvegsmönnum að
hætta rekstri úreltra skipa með
styrk til viðbótarstyrks Aldurs-
lagasjóðs, í þeim tilgangi að
minnka fiskveiðiflota okkar. Úr-
eldingarsjóði er í sjálfu sér ekki
falið eða ætlað að örva innflutning
skipa, eða til að stuðla að endur-
nýjun fiskiskipa nema að hluta.
Ég vil benda á, að sú stefna hefur
verið viðurkennd sem eðlileg, að í
stað skipa sem farast, skuli smíða
ný skip eða afla nýrra skipa og sú
stefna er viðurkennd hér meðal
hv. þm. að þetta eigi helst að ger-
ast hér heima til þess að stuðla að
og styrkja íslenskan iðnað. Nú
hefur hins vegar brugðið svo við í
tíð sjávarútvegsráðherra, að allt
virðist eiga að koma tvöfalt, ef
skip farast eða úreldast, bæði ný-
bygging og einnig innflutningur
— og þá á gömlu skipi í nær öllum
tilfellum. Það verður að álíta, að
þegar ráðherra gefur slíkt leyfi,
þá beri honum skylda til þess að
láta skoða, hvers konar skip er um
að ræða, hvort það uppfylli ís-
lenskar kröfur o.s.frv., hvernig
búnaði þess sé háttað. En þegar
þetta umrædda skip kemur hingað
heim, kemur í ljós, að það getur í
hæsta lagi haft 9 eða 10 manna
áhöfn. Samningar milli sjómanna
og útvegsmanna hljóða hins vegar
á þann veg, að á þessu skipi eigi að
vera 14 manna áhöfn.
Það er enginn sem efar og það,
að á okkar minni togskipum, sem
hafa fram til þessa með vitorði
bæði sjávarútvegs- og dómsmála-
ráðherra brotið vökulögin svoköll-
uðu; þar er ærin vinna þegar unn-
in og æðilangur vinnutími hjá
áhöfn, þótt um 14 manna áhöfn sé
að ræða. Nú er hins vegar stefnt
að því með kaupum á þessu skipi í
skjóli sjávarútvegs- og viðskipta-
ráðherra að enn frekari vinnu-
þrælkun komi til og það kemur
auðvitað ekki þessu máli við, þótt
útgerðarmaður umrædds skips
hafi hugsað sér að kaupa sér frið
með einhverjum yfirborgunum til
þeirrar áhafnar, sem hann hefur í
huga að ráða á þetta skip. Þetta
gerist á sama tíma og kvartanir
berast til viðkomandi yfirvalda
dag eftir dag, viku eftir viku, mán-
uð eftir mánuð, ár eftir ár í sam-
bandi við þessi umræddu lagabrot,
sem eiga sér stað í sambandi við
vökulögin og þá óhemju vinnu sem
hvílir á þeim mönnum, sem á
okkar skuttogurum vinna. Ég veit
að þingmönnum sumum hverjum
þykir nokkuð leiðigjarnt hjá mér
að vera sífellt að minnast á þessi
mál. En ég minni þó enn á, að um
leið og pólitískir stuðningsmenn
þessarar ríkisstjórnar í verka-
lýðshreyfingunni hafa átt margs
konar kaupskap við suma hæst-
virta ráðherra, um svokallaða fé-
lagsmálapakka, hafa sjómenn ver-
ið skildir eftir að mestu leyti."
Síðar í ræðu sinni sagði
Pétur:
„Ég vil leyfa mér í tilefni af
þessum skipakaupum að óska eftir
því við þessa hæstvirtu tvo ráð-
herra að þeir gefi Alþingi skýrslu
um aðdraganda þessara kaupa. Ég
skal ekki fara frekar út í það hér,
sem hefur þegar komið fram í
blöðum í dag og öðrum fréttum.
Það hefur verið dregið mjög í efa
að þeir, sem flytja skipið inn, eig-
endur skipsins, séu lögmætir eig-
endur þeirra réttinda, sem kölluð
hafa verið svo í sambandi við að fá
skip í stað eldri skipa. Skal ég ekki
fara nánar út í það vegna þess að
ég vonast til þess að það komi
fram hjá hæstvirtum ráðherrum.
En það er ljóst, að hæstvirtur
viðskiptaráðherra hefur gefið
leyfi til þess að eigendur skipsins
tækju 67% af kaupverði þess að
láni í erlendri mynt. Mín spurning
til hans er til viðbótar vegna þess
að því hefur ekki verið mótmælt
hér á Alþingi, sem komið hefur
fram, að hann hafi útvegað erlend
lán til þess að flytja skip á milli
staða hér á íslandi, hvort þessir
sömu aðilar hafi fengið frekari
fyrirgreiðslu um erlend lán til
þess að fjármagna þau 33%, sem á
vantar. Og mínar spurningar til
sjávarútvegsráðherra eru þessar:
Sendi hann lýsingu á þessu skipi
til Siglingamálastofnunarinnar og
fékk hann álit Siglingamálastofn-
unar á því, hvort skipið væri búið
til þess að sigla hér á íslandsmið-
um að vetrarlagi og í ís, hvort það
væri búið til þess að veita áhöfn
þau hlunnindi um borð, getum við
kallað það, sem ber samkv. samn-
ingum, sem í gildi eru á milli sam-
taka útgerðarmanna og sjómanna.
Og ég vil jafnframt spyrja hæst-
virtan ráðherra, hver svör
siglingamálastjóra hafi verið, þeg-
ar leitað var til hans. Ef ekki hef-
ur verið leitað til hans, þá vil ég
gjaman fá að heyra það frá sjáv-
arútvegsráðherra hver það sé í
hans ráðuneyti eða utan þess, sem
ráðleggur honum um slík kaup?
Hinir skyggnu
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
HINIK SKYGGNU
Nafn á frummáli: The Shining.
Kramleióandi og leiksljóri: Stanley
Kubrick.
Ilandrit: Stanley Kubrick og Iiiane
Johnson.
Tónlist: Béla Bartok.
Myndataka: John Alcott.
Sýningarstaóur: Austurhajarbíó.
I’áskamynd ’82.
Stanley Kubrick höfundur
páskamyndar Austurbæjarbíós
The Shining ætlaði einhverju
sinni að gera mynd um Napól-
eon. Hann lýsir svo á einum stað
í viðtali hvernig hann undirbjó
sig undir myndatökuna: „Fyrsta
skrefið var að lesa allt sem ég
náði í um Napóleon Bonaparte.
Ég held ég hafi pælt í gegnum
hundruð bóka, allt frá nítjándu
aldar samtíðarævisögum til nú-
tíma ævisagna er snerta Napól-
eon. Ég renndi í gegnum þessar
bækur í leit að handhægum upp-
lýsingum og fiokkaði þær skipu-
lega. Þannig hef ég upplýsingar
er snerta matarsmekk Napól-
eons, eins veðrið á ákveðnum
orrustudegi. Allt þetta er skráð
samkvæmt sérstökum aðferðum
er gera efnið handhægt. I viðbót
við þessa lesningu hef ég aðgang
að prófessor Felix Markham í
Oxford sem hefur helgað sein-
ustu þrjátíu og fimm ár ævi
sinnar markvissum rannsóknum
á Najsóleon Bonaparte. Prófessor
Markham er ætíð til reiðu að
svara hverri spurningu sem
kemur upp. Þá hef ég þegar gert
líkön af orrustum Napóleons eft-
ir samtíðarlýsingum og mál-
verkum. Tuttugu manns vinna
að þessu verkefni dag og nótt.$.$.
„Ég rannsaka einnig hverja ein-
ustu kvikmynd sem snertir Na-
póleon á einhvern hátt".
Stanley Kubrick gerði aldrei
mynd um Napóleon svo ég viti en
lýsing kappans á undirbúningi
að fyrirhuguðu kvikmyndaverki
er líkt og í hnotskurn lýsing á
hvernig Kubrick-mynd verður
til. Þar er sko ekki kastað til
höndunum. Hvort sem um er að
ræða kniplinga á nærfötum
hreskrar hefðarmeyjar á nítj-
ándu öld eins og í myndinni
Barry Lyndon eða rás í rafheila á
tuttugustu og fyrstu öld einsog í
myndinni 2001: A Space Odyssey
Ekkert er of lítilvægt og smálegt
fyrir meistara Kubrick að
endurgera í sem upprunalegastri
mynd.
Ég efa ekki að nýjasta mynd
Kubricks The Shining sé byggð á
álíka traustum grunni og hér
hefur verið lýst. Þannig veit ég
að Kubrick hefur skoðað ógrynni
hryllingsmynda og kafað í djúp
dulvísinda, jafnvel farið á mið-
ilsfundi í því skyni að gera
myndina sem sannferðugasta.
Samt finnst mér kappinn hér
ekki hafa erindi sem erfiði. Að
vísu er The Shining gædd óhugn-
anlegu seiðmagni en samt er ein-
Jack Nicholson í ham.
sog aðalpersónuna Jack Torr-
ance (sem Jack Nicholson leikur
af djöfulmóð) skorti neistann
sem kveikir í tundrinu. Þannig
springur aldrei hið eldfima efni
sem söguþráðurinn reyndar er.
Ef til vill var ætlun Kubricks að
koma í veg fyrir þessa spreng-
ingu. Stigmögnun spennu sem
héldi áfram í sálarlífi áhorfand-
ans að lokinni sýningu var ef til
vill það takmark sem Kubrick
setti sér í þessari mynd.
Það hefur verið bent á í
þekktu kvikmyndatímariti að
hinn andsetni Jack Torrance sé í
rauninni bara venjulegur maður,
slíkur sem við mætum á götu
hvunndags. Að Kubrick hafi ætl-
að sér í The Shining að vekja
menn til umhugsunar um þá
óhugnanlegu sálarkrafta sem
geta búið innra með hverjum
einasta manni. Sálarkrafta sem
virðast sækja næringu og afl í
ríki dauðra. Ég held að með
hófsamari beitingu tónlistar (úr
smiðju Béla Bartok, flutt undir
stjórn stálmannsins von Kara-
jan) og með markvissari lýsingu
og látlausari umgerð hefði Ku-
brick tekist að vekja með áhorf-
andanum býsna óhugnanlegan
grun í þá veru að Jack Torrance
sé í raunar bara Jón Jónsson.
Hin gassalega tónlist og yfir-
spenntur leikur Nicholson ásamt
yfirnáttúrulegum viddum leik*
sviðsins og raunsæislegri lýs-
ingu gera hinsvegar atburðarás-
ina heldur framandi og fjarlæga.
Þó er ég ekki frá því að The Shin-
ing verði minnisstæð vegna frá-
bærrar myndatöku John Alcott
og þeirra merkilegu kenninga
um samband lifandi og dauðra
sem þar eru viðraðar.
Taka kvikmyndar-
innar Trúnaðar-
mál hefst í maí
Káðgert er að hefja töku kvik-
myndarinnar Trúnaðarmál i lok
mai á þessu ári. Það eru fyrirtækin
Saga Film og Hugmynd hf. sem
standa að gerð hennar.
Björn Björnsson, einn þriggja
handritshöfunda myndarinnar,
sagði í samtali við Mbl. að hann
vildi lítið gefa upp um efni henn-
ar þar sem handritið væri enn í
vinnslu. Þó fjallaði hún í stuttu
máli um ungt fólk sem flytur í
gamalt hús í Reykjavík. Smám
saman gerir fólkið sér Ijóst að
það tengist langri sögu hússins á
ýmsan hátt.
Að sögn Bjarnar er kostnaður
við gerð myndarinnar áætlaður
2,7 millj. kr. En til þess að hún
standi undir sér þyrftu um 60.000
manns að sjá hana. Björn sagði
að styrkur að upphæð 200 þús. kr.
hefði fengist úr kvikmyndasjóði
til gerðar myndarinnar og einnig
50 þús. kr. lán.
Þessa dagana er nú verið að
ráða leikara í myndina. Leik-
stjóri er Egill Eðvarðsson. Hand-
ritið er eftir þá Björn Björnsson,
Egil Eðvarðsson og Snorra Þór-
isson. Framkvæmdastjóri við
gerð myndarinnar er Jón Þ. Þór-
isson.
Það kom ennfremur fram hjá
Birni að kvikmyndatöku myndi
að öllum líkindum ljúka um 10.
júlí nk. En fyrirhugað væri að
frumsýna hana í apríl á næsta
ári.