Morgunblaðið - 20.04.1982, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Öryggi, afvopnun
og sambandið
við Evrópu
Ráðstefnu um öryggi og afvopnun með sérstöku tilliti til
Norður-Atlantshafs og Norðurlanda lauk hér í Reykjavík í
gær. Til hennar var efnt fyrir frumkvæði nemendasambands
norska varnarmálaháskólans. Ráðstefnuna sátu auk Norðmanna
fulltrúar frá Danmörku, Svíþjóð og íslandi. Utanríkisráðherra
Ólafur Jóhannesson flutti ávarp á ráðstefnunni en þar var í
upphafi kynnt hernaðarstaðan á Norður-Atlantshafi og í Norð-
ur-Evrópu og sérstaklega fjallað um öryggismál íslands. Síðan
var rætt um afvopnunarviðræður og tilraunir til að takmarka
vígbúnað og loks um nýjar hugmyndir til að tryggja frið og
öryggi. Orðið nýjar ætti raunar að setja innan gæsalappa af
þeirri einföldu ástæðu, að í þessu efni eins og flestu, er snertir
stríð og frið, stendur mannkynið frammi fyrir gamalkunnum
vandamálum, sem þó hafa tekið á sig nýjan blæ vegna tilvistar
kjarnorkuvopnanna.
A ráðstefnunni var það þó samdóma álit, að það væru ekki
vígtækin og vopnakerfin, sem réðu ferðinni, heldur mennirnir.
Frá tæknilegu og fræðilegu sjónarmiði er unnt að leggja fram
margvíslegar hugmyndir um takmörkun vígbúnaðar og niður-
skurð eldflauga, á hinn bóginn miðar lítið í þeim viðræðum, sem
fram fara á alþjóðavettvangi um þessi mál, þar vantar í senn
pólitískan vilja og gagnkvæmt traust. Augljóst er, að fyrir frum-
kvæði áhrifamanna í Bandaríkjunum eru að hefjast þar umræður
um grundvallaratriði þeirrar stefnu, sem Bandaríkjamenn fylgja
varðandi kjarnorkuvopn og snerta að sjálfsögðu einnig stefnu
Atlantshafsbandalagsins. Þar hafa fjórir mikilsvirtir áhrifamenn
um utanríkis- og öryggismál skrifað sameiginlega tímaritsgrein
og leggja til að tekin verði upp sú stefna, að Bandaríkin verði ekki
fyrst til að beita kjarnorkuvopnum. Verði fallist á tillögu þeirra,
hefur það í för með sér, að auká verður varnir með venjulegum
herafla í Evrópu til að tryggja öryggi Vesturlanda, það krefst í
senn meiri mannafla og fjármuna en framkvæmd þeirrar stefnu,
sem nú er fylgt. Á ráðstefnunni hér í Reykjavík var því hreyft,
hvort ekki væri skynsamlegt, væru Bandaríkjamenn á því að
breyta kjarnorkuvopnastefnu sinni með þessum hætti, að þannig
yrði staðið að málum í framkvæmd, að ákvörðunin tæki gildi eftir
fimm ár, svo að tími og ráðrúm gæfist til að byggja upp venju-
legan herafla.
Tillögur fjórmenninganna í Bandaríkjunum eiga ekkert skylt
við hinar svonefndu friðarhreyfingar, en á það var bent á um-
ræddri ráðstefnu, að þessar hreyfingar væru að taka á sig svip-
mót hefðbundinna andstöðuhópa, er setja sér markmið, sem njóta
ekki stuðnings meirihluta almennings. Enginn vafi er á því, að
„friðarhreyfingarnar" í Mið-Evrópu munu halda áfram starfi
sínu, því að það er ekki fyrr en á næsta ári, sem á það reynir,
hvort til dæmis í Vestur-Þýskalandi verði komið fyrir kjarn-
orkueldflaugum til varnar gegn SS-20 eldflaugunum sovésku. Hin
svonefnda friðarhreyfing spannar yfir mörg ólík þjóðfélagsöfl og
í Vestur-Þýskalandi hefur það til dæmis gerst nýlega að „hinir
grænu“, umhverfisverndarmenn, hafa lýst því yfir, að þeir geti
ekki lengur starfað í sömu hreyfingu og kommúnistar, sem neiti
að líta austur fyrir járntjaldið, þegar þeir ræða um „frið“.
Við íslendingar undrumst ekki slík átök. í Samtökum her-
stöðvaandstæðinga hafa löngum tekist á vinir Sovétríkjanna og
aðrir. Samtökin hafa verið í mikilli lægð undanfarið og því hefur
verið spáð um nokkurt skeið, að þau myndu, eins- og gerst hefur
áður í sögu þeirra, skipta um nafn án þess þó að breyta um
markmið. Því skal ekki slegið föstu á þessu stigi, að þessi þróun sé
þegar byrjuð. Hitt er víst, að kröfu herstöðvaandstæðinga um
einhliða varnarleysi íslands er ekki unnt að styðja neinum skyn-
samlegum rökum. Á ráðstefnunni í Reykjavík kom fram, að hug-
myndin um kjarnorkuvopnalaust svæði á Norðurlöndum hefur
engan byr lengur og þess vegna hlýtur sú spurning að vakna, hve
lengi þeir hópar muni halda áfram að starfa, sem berjast fyrir
framgangi þessarar hugmyndar.
Ekkert af því, sem hér hefur verið nefnt, kemur í raun á óvart.
Evrópa hefur nú verið átakalaust svæði um rúmlega þriggja
áratuga skeið. Þess vegna þurfa rök þeirra að vera mjög sterk,
sem ætla að sannfæra menn um, að þessu friðarkerfi skuli breytt.
Fyrir okkur íslendinga er sérstök ástæða til að gefa einu atriði
gaum, sem töluvert var rætt um á þessari ráðstefnu um öryggi og
afvopnun, og það er vaxandi tilhneiging aðildarlanda Evrópu-
bandalagsins (Efnahagsbandalags Evrópu) til að taka sameigin-
legar ákvarðanir um utanríkis- og jafnvel öryggismál. Ljóst er, að
Norðmenn hafa af því töluverðar áhyggjur að standa utan við
þessa þróun og eru þeir þó í meira almennu samneyti við Evrópu-
ríkin en við. íslendingar líta á sig sem Evrópuþjóð og þrátt fyrir
ágætt varnarsamstarf og mikil viðskipti við Bandaríkin, sækjum
við menningarlegan og að ýmsu leyti pólitískan styrk okkar til
Evrópu. Nauðsynlegt er að halda þannig á málum, að tengslin við
Evrópu séu jafnan sem mest og best.
Guðmundur Halldórsson frá Bergsstöðum:
sæll Ragnar“
„Vertu
Nú um nokkurra ára skeið hafa
staðið yfir furðulegar umræður og
áskoranir um virkjunarmál af
hálfu talsmanna Blönduvirkjunar.
Kosnar hafa verið nefndir í við-
komandi hreppum til áþreifingar
við opinbera aðila um málið. Hafa
slíkir fundir staðið á Blönduósi, í
Reykjavík og víðar. Þarna var að
mínum dómi gengið feti of langt í
undanhaldi. í þess stað áttu land-
eigendur, sem þarna stóðu önd-
verðir, að sameinast um yfirlýs-
ingu þess efnis, að þeir væru ekki
til viðtals um að sökkva afrétti
sínum og fósturjörð undir vatn og
hóta hörðum aðgerðum ef virkjun-
armenn létu sér ekki segjast. Sú
helstefna sem hér um ræðir — af
eðli náttúruhamfara eins og
Heklugosa með langan hala af er-
lendri stóriðju á eftir sér — er
ekki eingöngu okkar mál, heldur
einnig framtíðarinnar, sem kynni
að hafa skaplegri sjónarmið gagn-
vart varðveislu lands og gróður-
lífs. Framkvæmdir þessar verða
hvorki varðar með fjárhags- eða
siðferðilegum rökum á meðan
hagkvæmari virkjunarkostir
liggja ónotaðir við þjóðbrautina.
Gagnvart mannkyni, sem nú berst
við hungur, landleysi og mengun
yrði þessi virkjun litlu minna
glapræði.
Þótt ég persónulega eigi hér
ekki hagsmuna að gæta, vil ég að
gefnu tilefni, að þessi afstaða mín
liggi ljós fyrir og skömm mín á
þeim hernaðarkenndu áformum
sem uppi hafa verið í þessu máli.
Ég er alfarið á móti Blöndu-
virkjun.
Þingflokkur Alþýðubandalags-
ins hefur talið sig verndara lands-
ins í víðtækasta skilningi þess
orðs og sýnt það í orði og stundum
í verki. Ég hef kosið það í þeirri
trú.
Nú hafa Ragnar Arnalds og
Hjörleifur Guttormsson farið í
fylkingarbrjósti óheillastráka er
sökkva vilja afrétti margra sveita
undir vatn og kalla yfir sig er-
lenda stóriðju. Ég á ekki samleið
með slíkum reisendum og verð
ekki einn um það af kjósendum
Ragnars. Ég tek undir með Helga
Baldurssyni í Varmahlíð og segi:
Vertu sæll, Ragnar. Megi ham-
ingjan leiða þig til farsælli starfa
og þjóðnýtari.
Sauðárkróki, 17. apríl 1982,
Guðmundur Halldórsson
frá Bergsstöðum.
Grethe Værnö:
NATO nauðsynlegt til að
tryggja öryggi Norður-
landanna sem í því eru
„RÁÐSTEFNAN fjallaði um örygg-
ismál og spurninguna um afvopnun i
þeim Norðurlöndum, sem eru aðilar
að NATO, íslandi, Danmörku og
Noregi. Þessi lönd eiga margt sam-
eiginlegt og við höfum verið sam-
mála um málsmeðferð á ráðstefn-
unni. Hún hefur verið mjög nyt-
samleg og fræðandi og umræður og
kynning hafa mikil áhrif í því að
auka sameiningu okkar svo og
styrkinn. Með þessari ráðstefnu
höfum við upplýst íslendinga um
skoðun okkar á öryggismálum og
minnt erlendu þátttakendurna á
mikilvægi íslands og herstöðv-
arinnar í Keflavik fyrir öryggi
Norður-Kvrópu. Þá var áherzla lögð
á umræður um afvopnun, þar sem
hún er hluti af öryggismálunum,"
sagði Grethe Værnö, norskur þing-
maður og stjórnandi ráðstefnu um
öryggismál í samtali við Morgun-
blaðið.
„Við vorum sammála um þá
ógnun, sem þessum löndum stafar
af Sovétríkjunum og nauðsyn
þess, að gera sér grein fyrir því í
hverju vandinn er fólginn. Bæði
Noregur og ísland eru á svæði,
sem Sovétmenn ásælast. Það er
um tómarúm á því valdasvæði að
ræða og það verður að koma í veg
fyrir að Sovétmenn fari að reyna
að fylla upp í það. Þess vegna
verður að auka varnir landanna
og gæta þess að ganga ekki of
langt í afvopnun. Staðan verður
að vera þannig að ógnun stafi af
vopnastyrknum í löndunum þann-
ig að Sovétmenn hætti sér ekki til
að reyna að ná yfirráðum á svæð-
inu. Vegna þessa er NATO algjör
nauðsyn til að tryggja öryggi
þjóðanna. Þá var rætt um kjarn-
orkuvopn og að hafa kjarnorku-
laust landsvæði á Norðurlöndun-
um og flestir töldu það auka ör-
yggi á Norðurlöndunum ef svo
væri. Ef til styrjaldar kæmi ætti
að nota kjarnorkuvopn, svo fremi
sem Sovétmenn verði ekki stöðv-
aðir á annan hátt og beiti slíkum
vopnum sjálfir. En bezt væri ef
ógnun af kjarnorkuvopnum væri
það mikil að hún haldi mönnum
frá því að hefja vopnaátök.
Það hefur verið mjög góður ár-
angur af þessari ráðstefnu og
ráðstefnugestir voru sammála um
meðferð málsins og að gæta verði
þess að ræða málið í heild, en ekki
kljúfa út úr einhver minni mál
svo auðveldara verði að ná niður-
stöðu. Auðveldu lausnirnar hafa
oft öfug áhrif við það sem ætlazt
var til.“
Fyrri lagasetningar um skyldusparnað:
Verðbætur greiddar í
bæði skiptin en vextir
aðeins í öðru tilvikinu
TVISVAR hefur Alþingi samþykkt
lög um skyldusparnað skattgreiðenda
og komu þau til framkvæmda við
álagningu árin 1976 og 1978 vegna
tekna frá árunum 1975 og 1977. í
fyrra tilvikinu voru skyldusparnað-
arskírteinin innleysanleg frá 1. febrú-
ar 1979 og í því siðara má leysa þau
út frá 1. febrúar 1984.
í lögum um skyldusparnað, sem
sett voru á Alþingi í maí 1976 segir
að þeir sem tekjuskattskyldir séu
skv. lagaákvæðum skuli leggja til
hliðar fé til varðveislu í ríkissjóði,
5% af skattgjaldstekjum, þó með
ákveðnum frádrætti. Bar skyldu-
sparnaðurinn 4% ársvexti frá 1.
janúar 1977 og eru skírteinin lengst
til 15. desember 1991, en frá 1. febr.
1979 var eigendum heimilt að inn-
leysa þau. Við endurgreiðsluna
greiðir ríkissjóður verðbætur á
höfuðstól og vexti í hlutfalli við þá
hækkun sem kann að verða á vísi-
tölu framfærslukostnaðar frá 1.
nóv. 1976 til 1. nóv. næst á undan
endurgreiðslu.
í skyldusparnaðarlögunum frá
því í desember 1977 segir m.a. að
þeir sem skattskyldir séu skuli á
árinum 1978 leggja til hliðar fé til
varðveislu í ríkissjóði, 10% af
skattgjaldstekjum, einnig eftir
nokkurn frádrátt. Segir í lögunum
að hið sparaða fé skuli bundið
vaxtalaust á reikningum til 1. febr.
1984, en verðbætt í hlutfalli við þá
hækkun sem verða kann á vísitölu
framfærslukostnaðar frá 1. jan.
1979 til 1. jan. 1984. Þá segir að
standi inneign á reikningi fram yf-
ir 1. febr. 1984 greiði ríkissjóður af
innistæðum jafnháa ársvexti og
greiddir séu af almennum spari-
sjóðsbókum á hverjum tíma og hafi
innistæður ekki verið teknar út í
síðasta lagi 31. janúar 1994 falli
þær til ríkissjóðs, finnist ekki að
þeim réttur eigandi.
Hæstiréttur fjallaði um mál er
reis vegna skyldusparnaðar og
fleiri atriða varðandi skattamál og
afturvirkni laga. Áfrýjaði skatt-
greiðandi í Reykjavík, Leifur
Sveinsson lögfræðingur, árið 1979
er krafist var lögtaks hjá honum
vegna skyldusparnaðar er lagður
var á hann 1978, svo og eigna-
skattsauka, sérstaks tekjuskatts og
sérstaks atvinnurekstrarskatts.
Borgarfógeti í Reykjavík úrskurð-
aði að lögtak mætti fara fram
vegna gjaldanna og var það niður-
staða Hæstaréttar að sá úrskurður
skyldi standa. Þríklofnaði Hæsti-
réttur í þessu máli. Tveir af fimm
dómurum komust að þeirri niður-
stöðu að löglegt væri að leggja á
skyldusparnaðinn og afturvirku
skattana og lögtökin ættu að ná
fram að ganga. Tveir dómarar skil-
uðu sératkvæði og töldu álagningu
skyldusparnaðarins löglega en að
afturvirku skattarnir hefðu ekki
stoð í lögum. Loks skilaði einn
dómari sératkvæði og taldi aftur-
virku skattana löglega en skyldu-
sparnaðinn ekki styðjast við lög.
Varð niðurstaðan sú að meiri-
hluti dómenda taldi farið að lögum
varðandi báða þættina, fjórir af
fimm töldu farið að lögum hvað
varðar skyldusparnaðinn og þrír af
fimm töldu farið að lögum varð-
andi afturvirknina.