Morgunblaðið - 16.05.1982, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAÍ1982
25
Mórall í borginni aflaga er
en ástin á landinu þverrandi fer
byrjar einn af söngvum Jökla-
manna eftir hirðskáldið þeirra
Sigurð Þórarinsson. En hafi
mórallinn í borginni aflagast, er
ekki víst, að bót sé að halda á
kaldan klaka, eins og í þvísa
ljóði er ráðlagt fólki með slíkar
sérþarfir.
Æ oftar kemur orðið fram í
hugann við lestur blaðanna:
Ætli þetta verði liðið? Þetta
þora þeir nú ekki! Og það er ein-
mitt kjarni málsins í okkar sam-
félagi. Þeir sem málum ráða,
eiga samkvæmt lýðræðisskipu-
lagi að hafa aðhald af fjöldan-
um. Að verða með jöfnu millibili
að svara fyrir það sem þeir hafa
gert — þ.e. á kjördegi. Og það
hlýtur að fara eftir því hve mikl-
ar kröfur fólkið sjálft gerir til
aðferða og siðgæðis, hvað full-
trúar þess þora og leyfa sér. Því
er dálítið kúnstugt, þegar í kosn-
ingabaráttu Framsóknar dúkkar
nú allt í einu upp maður, sem
getur hvorki borið ábyrgð á því
sem gert hefur verið eða ráðið
því sem gert verður — einfald-
lega af því að hann ræður engu
og verður ekki fengið umboð til
þess nú fremur en fyrr. Núver-
andi borgarstjóri í Reykjavik er
ágætur embættismaður og ráð-
gjafi hinna kjörnu fulltrúa, sem
taka ákvarðanir og bera ábyrgð
á þeim, alveg eins og borgar-
verkfræðingur, borgarritari og
borgarlögmaður. Troykan í kerf-
inu sem sjálfstæðismenn notuðu
til að leysa stjórnunar- og
tæknileg mál undir forustu kjör-
ins ábyrgs borgarstjóra. Nú hef-
ur komið inn pólitísk troyka,
sem tekur ákvarðanir, en bæst
við fjórði embættismaðurinn,
sem híustar á fólk og flytur boð-
in áfram, en hefur ekki sjálfur
umboð til ákvarðanatöku. Og
það hefur reynst æði seinvirkt í
smáu sem stóru. Að auki getur
hann létt kaffiboðum og form-
legum mætingum af áhrifa-
mönnum, ef þeir kjósa að losna
við þær. En um leið kynnast
þeir, sem hafa með fjárveitingar
og aðstoð að gera, ekki viðkom-
andi félagsskap eða stofnun.
Þetta tal upphófst á versnandi
móral og slaknandi aðhaldi í
okkar samfélagi. Svo byrjað sé
almennt og á eigin stétt, þá man
ég hve hissa ég varð á viðbrögð-
unum þegar hneykslunaralda
varð út af einhverju eintaki af
Alþýðublaðinu, sem íhlauparit-
stjóri útbjó og blaðstjórn stöðv-
aði. En mín hneykslun virtist af
öðrum toga: Þarna var birt við-
tal við nafngreindan og myndað-
an Jóhannes Nordal, sem aldrei
fór fram. í mínum huga falsað
viðtal, en af sumum kallað grín.
í fréttablöðum hefur eitthvað
þessu líkt sést síðar, aðhald
vantar. Mörgum fannst heldur
ekkert athugavert við það, þegar
upplýstist að tollvörður hefði
verið í aukavinnu og þægi laun
frá þeim sem hann átti að gæta.
Og ef við lítum á 4ra ára tíma-
bil borgarstjórnar, sem nú á að
fara að dæmast af verkum sín-
um, þá má t.d. nefna að hún
skipaði sem formenn í tvær þær
nefndir, sem hafa á hendi ráð
allra húsbyggjenda og þeirra
sem breyta vilja húsum sínum,
byggingarnefnd og skipulags-
nefnd, tvo unga alþýðubanda-
lagsmenn og arkitekta, sem reka
saman teiknistofu, er tekur verk
fyrir einstaklinga og þarf svo
stimpil viðkomandi nefnda á til-
högun á byggingunum. Burtséð
frá því hvort og hvernig þessir
ungu menn treysta sér til að
halda sínum skoðunum aðskild-
um í þessum tveimur hlutverk-
um við að teikna og meta svo
gildi teikninganna — það er
utan við þessar umræður um
prinsip — þá er raunar ekki
óeðlilegt að tortryggni gæti hjá
þeim se'm verða óánægðir með
afgreiðsluna. Getur enginn orðið
hissa þótt orðrómur færi að
heyrast um að klókara sé nú að
láta gera þar teikningar, t.d. um
breytingar á gömlum húsum til
að fá ekkert vesen við að koma
þeim í gegn. Ekki síst þegar slík
teiknistofa blómstrar. Það er
ekki óeðlileg tortryggni, þótt
hún byggist ekki á neinu. Það er
ekki kjarni málsins, heldur á
ekki að setja nokkurn mann í
slíka aðstöðu. Mér sýnist það
líka almennt fara vaxandi, að
nefndarmenn telji sig ekki þurfa
að víkja af fundum, þegar fjallað
er um mál, sem koma við þeim
sjálfum, starfi þeirra eða að-
standendum og vinum, sem þótti
alltaf sjálfsagt fyrir ekki mörg-
um árum.
Ekki það að fólk treysti sér
ekki til að taka hlutlausa af-
stöðu. Undirrituð treysti sér t.d.
til að halda skoðunum aðskild-
um, þegar hún var fjarstödd kos-
in í siðanefnd Blaðamannafé-
lagsins á aðalfundi, en tilkynnti
að það gerði hún ekki meðan hún
væri í pólitík. Af þeim sökum
hefði málefni e.t.v. orðið tor-
tryggt og það er kjarni málsins.
Nú í kosningabaráttunni heyr-
ir maður helst af þessu tali rætt
um úthlutun lóða og nýtt
punktakerfi, sem hafi kveðið
niður allt svínaríið gamla, þegar
notaðar voru viðmiðunarreglur
en síðan greidd atkvæði um út-
hlutanir. Svakalegir siðleysingj-
ar hafa þá verið í borgarstjórn!
Þeir samþykktu alltaf allir úr
öllum flokkum einróma allar út-
hlutanir. Sumir þeir hinir sömu,
sem nú virðast vera komnir í
sjálfsgagnrýni og játningar „a la
Sovét". Nú er sá kaleikur frá
þeim tekinn, því braskið er neytt
upp á fólk úti í samfélaginu.
Þeir sem ætla sér að fá lóð,
verða að læra að spila á kerfið
eða verða úr leik. Það sem venju-
lega ræður úrslitum, þegar aðrir
punktar eru fram taldir, eru
punktarnir 18, sem fást við að
hafa löngu áður og af forsjálni
þrisvar sinnum sótt um og verið
synjað um lóðir sem þeir e.t.v.
vildu ekki og gátu ekki nýtt. Ef
svo slysalega vill til, að maður
lendir í úrdrætti þá og fær lóð,
missir hann uppsöfnuðu stigin
sín og fer í 6 ára bann, ef hann
sleppir lóðinni. Vitanlega verður
hann þá að bjarga sér og braska
með lóðina, t.d. með því að fá
einhvern punktalausan til að
kaupa hana og vera sjálfur
skráður á bygginguna þar til
hún er nægilega langt komin.
Sigurjón Pétursson segir svo til
ágætis punktakerfinu, að nær
enginn skili aftur lóð. Eftir þvi
sem fleiri átta sig á og læra að
leika punktakerfisleikinn með
þessu, eða t.d. flytja að forminu
til í leiguhúsnæði eða inn á ætt-
ingja meðan sótt er um lóð, þeim
mun óbrúklegra verður þetta
kerfi. Gengur ekki lengi.
Lækningin á þessu ræðst i
kjörklefunum, með því að skipta
um ráðamenn. Það er engin pat-
entlausn til, eins og í ljóðinu:
BlásnauAur kommi sem eldrauður er
upplitast stundum er fátæktin þver.
En sólbað á jökli er lækning við því
litinn sinn fær hann þar aftur á nv.
Lýk ég svo þessum Gárupistli
með vísuorðum úr lokavísu sama
brags:
Skellum nú botni í skrykkjóttan brag
skáldið er bilað og andlaust í dag.
;fur orðið tæknibylting tvisvar á tíu árum.
ismenn. Raunin var hins vegar sú,
að sú ’ félagsmálastefna, sem
Sjálfstæðisflokkurinn fylgdi í
borgarstjórn Reykjavíkur var
langt um fremri þeirri félagsmál-
astefnu, sem vinstri flokkarnir
fylgdu þar sem þeir réðu, hvort
sem var í sveitarstjórnum eða í
ríkisstjórn.Sú félagslega þjónusta,
sem byggð var upp undir forystu
Sjálfstæðismanna í borgarstjórn
hefur orðið fyrirmynd annarra
sveitarfélaga á landinu.
Núverandi vinstri meirihluti í
borgarstjórn Reykjavíkur hefur
ekki bryddað upp á nýjungum í
félagslegri þjónustu við borg-
arbúa. Hann hefur ekkert nýtt
haft fram að færa á því sviði. En
jafnframt hafa verklegar fram-
kvæmdir drabbazt niður, svo sem í
gatnagerð, hitaveituframkvæmd-
um, umhverfismálum og í upp-
byggingu nýrra hverfa. Reykvískir
kjósendur, hvar í flokki sem þeir
standa í landsmálum, vita því að
fenginni reynslu, að með meiri-
hlutastjórn sjálfstæðismanna í
borgarstjórn geta þeir tryggt sér í
senn öfluga framkvæmdastefnu
og framsækna félagsmálastefnu.
Kosningabarátta
Framsóknar-
flokksins
Kosningabarátta sú, sem Fram-
sóknarflokkurinn rekur um þessar
mundir, er umtöluð vegna þess, að
hún þykir með endemum. Þar ríð-
ur sýndarmennskan og gervi-
mennskan húsum. Á síðustu fjór-
um árum hafa framsóknarmenn í
borgarstjórn Reykjavíkur sam-
þykkt verulega hækkun á fast-
eignagjöldum, útsvari og aðstöðu-
gjöldum, síðast við afgreiðslu fjár-
hagsáætlunar í janúar. Hálfum
mánuði fyrir kosningar koma þeir
og apa hver eftir öðrum í sjón-
varpi: viltu lækkun fasteigna-
skatta? Þá kýst þú Framsóknar-
flokkinn. Það er rétt sem Sigurjón
Pétursson sagði: Þetta er lýð-
skrum. Þessu trúir ekki nokkur
maður.
Jafnvel Kristján Benediktsson
lætur hafa sig í það að verða í
sjónvarpi málpípa einhverra áróð-
urssérfræðinga, sem bersýnilega
telja að útlendar aðferðir í kosn-
ingum dugi hér. Eftir áratuga setu
í borgarstjórn er hann spurður í
sjónvarpi um hvað kosningabar-
áttan snúist. Hann svarar: hún
snýst um það hvort Egill Skúli
verður borgarstjóri áfram! Krist-
ján Benediktsson veit betur. Hann
veit, að á síðustu fjórum árum
hefur embætti borgarstjórans í
Reykjavík verið gert valdalaust
með öllu og að sá maður, sem því
hefur gegnt, hefur ekki tekið
nokkra ákvörðun án þess að
spyrja þremenningana fyrst. Það
skiptir nákvæmlega engu máli við
þær aðstæður hver situr í embætti
borgarstjóra. Raunar væri meiri
ástæða til að gera það að kosn-
ingamáli hver framkoma vinstri
flokkanna þriggja hefur verið við
Egil Skúla Ingibergsson, en það er
önnur saga.
Þriðji þátturinn í þeirri gervi-
mennsku, sem framsóknarmenn
stunda í þessari kosningabaráttu,
er að koma fram í sjónvarpi og
apa hver eftir öðrum: vilt þú ekki
spara 1400 krónur á rekstri Borg-
arspítalans? Ef þú vilt spara þær
áttu að kjósa Framsóknarflokk-
inn, B — fyrir betri borg! Þetta
tuldra þeir hver á eftir öðrum.
Aumingja fólkið að láta niður-
lægja sig svona. Reykvíkingar
hafa hingað til haft meiri metnað
fyrir hönd höfuðborgar sinnar en
svo, að þeir vilji, að hún sé háð
ríkisvaldinu í einu og öllu í heil-
brigðismálum. Þennan metnað
skilja framsóknarmenn auðvitað
ekki. Það hefur löngum háð þeim
að eiga erfitt með að skilja lífs-
viðhorf höfuðborgarbúa.
Alþýdubanda-
lagið í
örvæntingu
I herbúðum alþýðubandalags-
manna hefur örvænting gripið um
sig í þessari kosningabaráttu. Þá
örvæntingu má sjá í hnotskurn í
atferli formanns Alþýðubanda-
lagsins, Svavars Gestssonar. Á
hann hefur runnið einhvers konar
æði eins og sjá má í æðisgengnum
greinaskrifum hans í Þjóðviljan-
um.
Ástæðan fyrir örvæntingu al-
þýðubandalagsmanna er sú, að
þeir finna mjög rækilega fyrir
þeirri andúð, sem almenningur
hefur á framferði þeirra síðustu
fjögur árin. Þetta eru mennirnir,
sem fyrir fjórum árum gengu til
kosninga undir kjörorðinu „samn-
ingana í gildi" og hafa svikið það
svo rækilega, að það er orðið að
einhverju mesta kosningasvindli,
sem um getur í stjórnmálasögu
samtímans. Alþýðubandalags-
menn virðast halda, að fólk sjái
ekki í gegnum þetta. En auðvitað
veit hver einasti launþegi í land-
inu, hvað að honum snýr. Kjör
landsmanna fara sífellt versnandi.
Við höfum síðustu árin fleytt
okkur á afrakstri útfærslunnar í
200 mílur. Nú getum við það ekki
lengur. En alþýðubandalagsmað-
urinn, sem situr í iðnaðarráðu-
neytinu, hefur séð rækilega til
þess, að alger stöðnun hefur ríkt í
uppbyggingu atvinnuveganna og
þá alveg sérstaklega orkufreks ið-
naðar. Hjörleifur Guttormsson er
nú þegar orðinn íslendingum of
dýr í embætti.
Önnur ástæða fyrir þeirri and-
úð, sem almenningur hefur á Al-
þýðubandalaginu og forystu-
mönnum þess um þessar mundir,
er sá hroki, sem einkennir valda-
menn þessa flokks. Þegar Adda
Bára Sigfúsdóttir var spurð um
það, hvað hún vildi segja um
niðurstöður skoðanakönnunar um
fylgi flokkanna, var skýring henn-
ar á lélegri útkomu Alþýðubanda-
lagsins sú, að fólk væri óánægt
með sjálft sig og þessi óánægja
bitnaði á Alþýðubandalaginu! Eða
hvað segja menn um iðnaðarráð-
herrann, sem er of fínn til þess að
tala í sjónvarpi við „forstjóra
fyrirtækis úti í bæ“ og neitar að
fara í sjónvarpsþátt tveimur mín-
útum áður en hann hefst, nema
forstjórinn verði settur undir eft-
irlit svo að hann heyri ekki hvað
ráðherrann segir í sjónvarpi. Og
ekki er minni hrokinn og yfirlætið
í Guðrúnu Helgadóttur í grein í
Þjóðviljanum í dag, laugardag, er
hún segir: „En það er einmitt ein-
kenni fólks, sem enga þekkingu
hefur á stjórnmálum, að halda að
allt verði gert, sem hendi væri
veifað." Það er munur að vera
Guðrún Helgadóttir og hafa þekk-
ingu á stjórnmálum. Og svo mætti
lengi telja afrekaskrá valdamanna
Alþýðubandalagsins. Allt þetta
finnur fólk og hugsar sitt.
I þessari kosningabaráttu hefur
Alþýðubandalagið ekkert haft að
segja nema það eitt að Sjálfstæð-
isflokknum sé stjórnað af Vinnu-
veitendasambandinu. Um það
kosningamál Alþýðubandalagsins
er það eitt að segja, að aldrei hef-
ur Davíð Oddsson verið tilnefndur
heiðursfélagi Vinnuveitendasam-
bandsins en sá sómi hefur verið
sýndur þeim Ragnari Arnalds,
fjármálaráðherra Alþýðubanda-
lagsins, og Þresti Ólafssyni, að-
stoðarmanni hans, vegna þess að
stefna þeirra í kjaramálum opin-
berra starfsmanna hefur verið
nákvæmlega sú sama og stefna
Vinnuveitendasambandsins í
kjaramálum á hinum almenna
vinnumarkaði. Hver veit nema
Þorsteinn Pálsson bjóði þeim
vinnu, þegar ríkisstjórnin er fall-
in.