Morgunblaðið - 06.07.1982, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JULI 1982
34____________________
Tómas Arnason, viðskiptaráðherra:
„Mikil tíðindi og góð“
— sagði Bjarni Benediktsson um mjög stóran
viðskiptasamning við Sovétríkin árið 1953
— „Vil ekki byggja utanríkisverzlun okkar á
pólitískri hentistefnu“
Þetta sagði Morgunblaðið í
Foryrstugrein 6. ágúst 1953,
þegar blaðið var að verja
viðskiptasamninga milli Sov-
étríkjanna og Islands, sem
Bjarni Benediktsson hafði for-
göngu um að gerðir væru.
Laugardaginn 1. ágúst 1953
var undirritaður í Moskvu
viðskiptasamningur milli ís-
lands og Ráðstjórnarríkjanna
til tveggja ára. Samkvæmt hon-
um keyptu Sovétríkin mikið
magn sjávarafurða, en íslend-
ingar olíu, kornvörur og bygg-
ingarefni.
Bjarni Benediktsson, þáver-
andi utanríkisráðherra flutti
ræðu í útvarpinu daginn eftir
samningsgerðina og sagði m.a.
„Þetta eru mikil tíðindi og góð,
því að engin þjóð er jafnháð
utanríkisverzlun um afkomu
sína og við Islendingar. Með
samningum þeim, sem nú hafa
náðst, hefir verið seldur Va
freðfiskframleiðslu landsins á
þessu ári og svipaður hluti af
væntanlegri framleiðslu næsta
árs. Einnig hefir selzt 'h hluti af
áætluðu saltsíldarmagni Norð-
ur- og Austurlands í sumar, og
að minnsta kosti helmingur af
væntanlegu saltsíldarmagni
Suð-Vesturlands í sumar og
haust og verulegt magn af freð-
síld þaðan. I staðinn fyrir þessar
afurðir fáum við nauðsynjavör-
ur svo sem brennsluolíur, benz-
ín, kornvörur, sement og járn-
vörur. Mega þetta teljast hag-
stæð skipti.
Með samningum þessum fæst
ekki aðeins aukinn útflutningur
heldur einnig sú trygging, sem
er í því að selja framleiðslu
okkar til sem flestra landa. Það
hefur ætíð verið skoðun mín,
sem ég hefi marglýst og stöðugt
fylgt í framkvæmd, að fyrir
land, sem hefur jafn einhæfa
framleiðslu og ísland sé nauð-
synlegt að tryggja markaði sem
víðast, svo að það verði engum
einum aðilja um of háð í við-
skiptum.
Mikið hefur áunnizt í þá átt
hin síðari ár og er bezta sönnun
þess sú staðreynd að íslenzk tog-
araútgerð hefur ekki þurft að
stöðvast, þrátt fyrir lokun
brezka markaðsins, sem hefði
verið henni reiðarslag fyrir
nokkrum árum.“
Þetta sagði Bjarni Bene-
diktsson um þá nýju stefnu árið
1953 að taka upp stórfelld við-
skipti við Sovétríkin. Bjarni var
vitur maður og afstaða hans
stingur mjög í stúf við þá af-
stöðu Morgunblaðsins nú að
vilja torvelda sem mest við-
skipti við Sovétríkin.
Pólitísk hentistefna
Morgunblaðsins
Nú vill Morgunblaðið versla
sem minnst við Sovét og rang-
túlkar og skrökvar upp innihaldi
samnings um efnahags-
samvinnu, sem undirritaður var
sl. föstudag.
En 6. ágúst 1953 sagði Morg-
unblaðið í forystugrein:
„Bjarni Benediktsson og Ólaf-
ur Thors, sem farið hafa með
utanríkismál Islendinga síðan
lýðveldi var stofnsett hér á landi
hafa fylgt hinni frjálslyndu og
hagnýtu stefnu í viðskiptamál-
um. Þeir hafa ekki viljað byggja
utanríkisverzlun okkar á pólit-
ískri hentistefnu. Þeim hefur
aldrei dottið í hug að viðskipta-
vinir okkar ættu að fá sannfær-
ingu íslenzku þjóðarinnar í
kaupbæti með afurðum hennar.
Þess vegna hafa þeir ekki viljað
neita samvinnu við hinar vest-
rænu lýðræðisþjóðir, enda þótt
Rússar hafi ekki viljað kaupa
afurði okkar.“
Ég er sammála þeim Bjarna
Benediktssyni og Ólafi Thors að
vilja ekki byggja utanríkisversl-
un okkar á pólitískri henti-
stefnu. Nú blandar Morgunblað-
ið saman utanríkisverslun ís-
lendinga og pólitískri hentist-
efnu innanlands.
Fleiri samningar
við Sovétríkin
Árið 1961 gerði ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins samning
við Sovétríkin um menningar-,
vísinda og tæknisamvinnu.
Árið 1968, þegar innrás Sov-
étríkjanna í Tékkóslóvakíu stóð
sem hæst, stóð ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins í samn-
ingum við Sovétmenn um við-
skipti.
Arið 1977 gerði Matthías
Bjarnason, þáverandi sjávarút-
vegsráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins, samning við Sovétríkin um
vísinda- og tæknisamvinnu og

Tómas Árnason
samráð á sviði sjávarútvegs og
rannsókna á lifandi auðæfum
hafsins. Samkvæmt þeim sam-
ningi er ákveðið: „Til að vinna
að markmiðum þessa samnings
skulu samningsaðilar setja á fót
samstarfsnefnd. Eftir að samn-
ingur þessi hefur gengið í gildi
mun hvor aðili um sig tilnefna
fulltrúa og varafulltrúa í nefnd
þessa og tilkynna hinum aðilan-
um nöfn þeirra. Stefnt skal að
því, að nefndin komi saman eigi
sjaldnar en einu sinni á ári.“ í
formála samningsins er formleg
viðurkenning Sovétríkjanna á
200 mílna útfærslu landhelginn-
ar, en sú afstaða þeirra lá raun-
ar alltaf fyrir. Ennfremur segir,
að þeir Matthías og ískov f.h.
ríkisstjórnanna skuli hafa að
leiðarljósi að efla og styrkja vin-
áttutengsl milli íslands og So-
vétríkjanna.
Árið 1977 fór Geir Hall-
grímsson, forsætisráðherra í
opinbera heimsókn til Sovét-
ríkjanna. Er það eini íslenski
forsætisráðherrann, sem það
hefir gert bæði fyrr og síðar.
Núverandi samningur
Samningurinn milli Sovét-
ríkjanna og íslands um efna-
hagssamvinnu, sem Morgun-
blaðið gagnrýnir nú, felur alls
ekki í sér frekari skuldbindingar
en hinir eldri samningar.
Norðurlandaþjóðirnar og
margar fleiri þjóðir V-Evrópu
hafa gert efnahagssamvinnu-
samninga, sem ganga miklu
lengra en þessi samningur. Efni
samningsins fjallar almennt um
efnahagssamvinnu og um að
skapa skilyrði fyrir þróun slíkr-
ar samvinnu. Samningurinn er
raunverulega viðbót við við-
skiptasamning landanna, sem
hugsanlega viðbót við viðskipta-
samning landanna, sem hugs-
anlega gæti opnað leið fyrir
meiri viðskipti og treyst þau
viðskipti sem fyrir eru.
Hvers vegna er
samningurinn gerður?
Frá því Bjarni Benediktsson
og þáverandi ríkisstjórn beitti
sér fyrir viðskiptum við Sov-
étríkin hafa allar ríkisstjórnir
og allir ráðherrar sem hafa
fjallað um þessi mál verið sam-
mála um, að viðskiptin við Sov-
étríkin væru æskileg og hefðu
mikla þýðingu fyrir íslenskt at-
vinnulíf. Með samningunum er
verið að tryggja áframhald
þessara viðskipta.
Árið 1980 var gerður við-
skiptasamningur við Sovétríkin
til 5 ára. Samkvæmt þeim samn-
ingi hafa viðskipti gengið vel.
Sala saltsíldar til Sovétríkjanna
hefir þrefaldast og var 150 þús.
tunnur á sl. ári. Sala á frystum
fiskflökum, einkum karfaflök-
um, hefir tvöfaldast. Sala á lag-
meti hefir aukist, en ekki að
sama skapi sala á ullarvörum og
málningu.
Þessi viðskipti viljum við
tryggja áfram og höfum komist
á þá skoðun að hætta væri á að
meðan við einir flestra þjóða í
Vestur-Evrópu, þ.á m. allra
Norðurlanda, viljum ekki gera
efnahagssamvinnusamning gæti
það torveldað viðskipti við Sov-
étríkin. Svoéskir embættis-
menn, sem annast viðskipti við
Vesturlönd halda því fram, að
það myndi gera þeim léttara
fyrir innan sovéska kerfisins að
fá fjárveitingar fyrir kaupum á
íslenskum vörum, ef svona sam-
ningur væri gerður. Samningur-
inn er sem sagt gerður til að
greiða fyrir sölu íslenskra sjáv-
arvara, sem erfitt er að selja
annars staðar, en til Sovétríkj-
anna. Árið 1981 nam útflutning-
ur til Sovétríkjanna 6,2% af
heildarútflutningi íslendinga.
Þetta hlutfall var 18,4% árið
1955 og 10,6% árið 1975.
Álit útflutn-
ingssamtaka
í yfirlýsingu, sem fulltrúar
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna, Síldarútvegsnefndar,
Sjávarafurðadeildar SÍS, Norð-
urstjörnunnar hf., Álafoss hf.,
Iðnaðardeildar Sambandsins og
o.fl. gáfu út 27. júní sl. segir að
þeir hafi setið fundi, þar sem
viðskiptasamvinnusamningur-
inn við Sovétríkin var til um-
ræðu. Telja þeir að í uppkastinu
sé ekki að finna skuldbindingar,
sem íþyngjandi séu fyrir íslend-
inga. Telja þeir samninginn
mjög í samræmi við þá sam-
ninga um efnahagssamvinnu,
sem hinar Norðurlandaþjóðirn-
ar og flest Vestur-Evrópuríki
hafa gert við Sovétríkin og eng-
um áhyggjum hafa valdið. Þá
telja þeir að samkvæmt satnn-
ingnum sé það á valdi íslend-
inga sjálfra, hversu langt þeir
vilja ganga í samningum við
Sovétríkin. Það er og mat þessara
aðila að samningurinn rauni auð-
velda og treysta viðskipti okkar
við Sovétríkin og mæla því ein-
dregið með því að hann verði gerð-
ur.
Röksemdur Morgun-
blaðsins hraktar
Samkvæmt samningnum
þurfa íslendingar ekki að hlýta
neinum utanstefnum, nema þeir
sjálfir samþykki. Enginn sér-
stök samstarfsnefnd er sett á
fót samkvæmt samningnum.
Samning sem þennan þarf
ekki að leggja fyrir Alþingi skv.
21. gr. stjórnarskrárinnar. Þar
með eru röksemdir Morgun-
blaðsins gegn þessum samningi
hraktar og eftir standa raka-
lausir og þröngsýnir
stjórnmálamenn, sem virðast
ekki vera í tengslum við at-
vinnulífið í landinu og þarfir
þess.
Árásir Morg-
unblaðsins á
Þórhall Asgeirsson
Þó kastar fyrst tólfunum, þeg-
ar Morgunblaðið ræðst með
fólsku á Þórhall Ásgeirsson,
ráðuneytisstjóra Þórhallur er
óvenju dugmikill og hæfur em-
bættismaður. Hann leggur sig
allan í starf sitt og engin fyrir-
höfn er of mikil. Hann býr yfir
mikilli reynslu í alþjóðavið-
skiptum eftir 35 ára starf. Allir
útflytjendur, sem með honum
hafa starfað, eru sammála um
dugnað hans og hæfni. Þórhall-
ur er í fremstu röð embætt-
ismanna og hefur unnið landi
sínu með miklum ágætum. Það
kemur því úr hörðustu átt, þeg-
ar að honum er vegið eins og
Morgunblaðið hefir gert.
Viðskipti og stjórnmál
Við Ólafur Jóhannesson og
ríkisstjórnin í heild berum fulla
ábyrgð á gerð efnahagssam-
vinnusamningsins. Við erum
þeirrar skoðunar, að ekki eigi að
blanda saman viðskiptum og
stjórnmálum eins og Morgun-
blaðið gerir.
I utanríkismálum viljum við
vestræna samvinnu, en að við-
skipti fari eftir því sem hentar
íslenskum atvinnuvegum og
þjóðarhagsmunum.
5. júlí 1982.
Tómas Árnason.
Athugasemd ritstj.:
Samningur um efnahagsamvinnu en EKKI viðskipti
Telji Tómas Árnason, við-
skiptaráðherra, sér sóma af því
að misnota nöfn hinna látnu
ieiðtoga sjálfstæðismanna Ólafs
Thors og Bjarna Benediktssonar,
getur Morgunblaðið ekki bjargað
sæmd ráðherrans. Hinu skal
harðlega mótmælt, að með því
að höfða til gerða Ólafs Thors,
Bjarna Benediktssonar, Matthí-
asar Bjarnasonar og Geirs Hall-
grímssonar sé unnt að rökstyðja
„nauðsyn" samningsins um efna-
hagssamvinnu við Sovétríkin,
sem frá var gengið fyrir tilstilli
þeirra framsóknarráðherranna
Tómasar Árnasonar og Ólafs Jó-
hannessonar.
Lágkúra viðskiptaráðherra er
dæmafá. Rök hans eru haldlaus.
Það hefur verið samið við Sov-
étríkin um viðskipti (1953),
menningar-, vísinda- og tækni-
samvinnu (1961) og vísinda- og
tæknisamvinnu á sviði sjávar-
útvegs (1977). Fyrir þessari
samningsgerð á sínum tíma
stóðu stjórnmálamenn, sem gátu
fært sjálfstæð og sannfærandi
rök fyrir máli sínu, menn sem
ekki sköpuðu . trúnaðarbrest
gagnvart þjóðinni. Viðskipta-
ráðherra Tómas Árnason sýnist
ekki finna annað ráð betra í
vandræðum sínum en klína sér á
sjálfstæðismenn lífs og liðna.
Hvergi vottar fyrir því, að hann
túlki, hvað í hinum nýja samn-
ingi felst. Að þessu leyti er Ólaf-
ur Jóhannesson heiðarlegri og af
orðum hans og sovéska aðstoð-
arráðherrans um efni samn-
ingsins má ráða, að Morgunblað-
ið hefur hvorki „rangtúlkað" né
„skrökvað" um efni hins nýgerða
samnings. Það gera hins vegar
þeir, sem segja að „utanstefnu-
ákvæði" samningsins (5. gr.) hafi
að geyma ákvæði um „samþykki"
íslendinga við því, að þeir verði
að koma til fundar við fulltrúa
Kremlverja „hvenær sem það
telst nausynlegt". Þeim mönnum
ferst ekki að tala um „rangtúlk-
un“ Morgunblaðsins á efni þessa
samnings, sem reyna að telja
mönnum trú um, að hann sé
viðskiptamál. Hann er um efna-
hagssamvinnu. í ágúst 1968 var
undirrituð bókun um viðskipti
íslands og Sovétríkjanna á
grundvelli samningsins frá 1953,
án þeirrar bókunar hefði við-
skiptaþráðurinn slitnað. Ekkert
slíkt var í húfi nú enda verið að
semja um annað en viðskipti.
Það er meira en rangtúlkun að
bera þetta tvennt saman, það er
fölsun.
Hinn nýi samningur felur ekki
í sér „frekari skuldbindingar"
heldur nýjar skuldbindingar. Það
er kjarni málsins, sem viðskipta-
ráðherra sýnist ekki átta sig á,
enda staðið að málum í sam-
ræmi við það af hans hálfu.
Eins og ráðuneytisstjóri við-
skiptaráðuneytisins flaggar
viðskiptaráðherra „yfirlýsingu"
einstaklinga er starfa hjá út-
flutningsfyrirtækjum, sem eiga
mikið undir Sovétviðskiptum, til
að réttlæta samninginn um
efnahagssamvinnu og skýra efni
hans. Hvað ætla þessir aðilar að
láta framsóknarmenn draga sig
langt? Hvaða áhrif hefur hinn
nýi- samningur á sölu þessara
fyrirtækja til Sovétríkjanna?
Þeir, sem líta á samninginn
um efnahagssamvinnu sem við-
skiptasamning, vilja ekki skýra
rétt og satt frá. Það eru þeir,
sem rugla saman pólitík og
viðskiptum. Slíkum mönnum er
síst treystandi fyrir samningum
við Sovétríkin, eins og hin nýja
samningsgerð sannar best.