Morgunblaðið - 05.08.1982, Blaðsíða 25
24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1982
25
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1982
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. j lausasölu 8 kr. eintakið
Stjórnarsáttmálinn
og staðreyndir
líðandi stundar
Stjórnarsáttmálinn, sem dajísettur er 8. febrúar 1980,
hefst á þessum orðum: „Meííinverkefni ríkisstjórnar-
innar er að treysta íslenzkt efnahafís- og atvinnulíf, enda er
það ein helzta forsenda fyrir sjálfstæði þjóðarinnar ...“.
Upphafsorð í þeim kafla sáttmálans, sem fjallar um efna-
hagsmál, hljóða svo: „Ríkisstjórnin mun vinna að hjöðnun
verðbólgu, þannig að á árinu 1982 verði verðbólgan orðin
svipuð og í helztu viðskiptalöndum íslendinga.“
Það er orðið áliðið kjörtímabils og tímabært að spyrja,
hvernig ráðherrum hafi tekizt að sinna þessum tveimur
meginheitstrengingum stjórnarsáttmálans, „að treysta ís-
lenzkt efnahags- og atvinnulíf" og ná verðbólgu niður á
sama stig og í helztu viðskiptalöndum okkar, en þar er
verðlag yfirleitt stöðugt, um eða innan við 10% verðbólgu-
vöxtur á ári.
Það vill svo til að svörin við þessum spurningum liggja
fyrir hjá upplýsingamiðlun ríkisstjórnarinnar sjálfrar. í
fyrradag boðaði hún til „samráðsfundar" með aðilum
vinnumarkaðarins, þar sem einhliða var gerð úttekt á stöðu
atvinnu- og efnahagsmála í dag, eftir hátt í þriggja ára
starfsferil stjórnarinnar. Og hvernig er þá umhorfs á þeim
þjóðarakri, sem ríkisstjórnin hefur verið að yrkja undan-
farin ár?
• Ríkisstjórnin kunngerði aðilum vinnumarkaðarins að
vísitala framfærslukostnaðar hefði hækkað á tímabilinu
febrúar til ágúst 1982 sem samsvari 55% á heilu ári.
• Með tilliti til kostnaðarþróunar og rekstrarstöðu útflutn-
ingsatvinnuveganna stefni í 60% verðbólgu 1982.
• Með sama áframhaldi verði verðbólguhraðinn orðinn 75
til 80% um mitt næsta ár, sem er síðasta ár líðandi kjör-
tímabils. Ef svo fer og ríkisstjórnin hjarir þangað til hefur
verðbólguhraðinn farið langleiðina í að tvöfaldast á ferli
hennar, þrátt fyrir heitstrengingu um sama verðlagsstig og
í helztu viðskiptalöndum okkar þegar árið 1982.
• Þá var upplýst að rekstrarhalli stærri togara hefði verið
30% en hinna minni 19% á fimm fyrstu mánuðum þessa
árs. Staðreynd er, að öll útflutningsframleiðsla býr við
vaxandi rekstrarhalla og skuldasöfnun, sem hvorki sam-
ræmist fyrirheitum stjórnarsáttmálans um „að treysta ís-
lenzkt efnahags- og atvinnulíf“ — né um atvinnuöryggi.
• Spáð er rýrnun þjóðartekna 1982 um 3 til 6%, en þær
ráða í raun lífskjörum og kaupmætti í landinu, og vaxandi
viðskiptahalla, sem þýðir verri skulda- og gjaldeyrisstöðu
þjóðarbúsins út á við. I stjórnarsáttmála segir að greiðslu-
byrði af erlendum skuldum fari „ekki fram úr 15% af
útflutningstekjum þjóðarinnar á næstu árum“. Nú er upp-
lýst, að erlendar skuldir á þessu ári verði meiri en 40% af
þjóðarframleiðslu og greiðslubyrði um 20% af útflutnings-
tekjum ársins.
Lengur þarf vart að rekja hættuboða í atvinnu- og efna-
hagslífi þjóðarinnar, sem ríkisstjórnin hét að „treysta og
efla“. Skylt er að viðurkenna, að orsakir vandans eru að
hluta til utanaðkomandi: minnkandi afli og harðnandi sölu-
samkeppni og sölusamdráttur á erlendum mörkuðum. En
ríkisstjórnin hefur hvorki brugðizt við þessum vanda af
nægilegum skjótleika né einbeitni, enda ekki samstaða þar
á bæ um annað en sýndaraðgerðir. Stjórnarstefnan sjálf —
í skattamálum, verðlagsmálum og gengisstýringu — er og
veigamikill hluti vandamálsins..Á sama tíma og þjóðartekj-
ur dragast saman og undirstöðuatvinnuvegir ramba á
barmi hallarekstrar og ^öðvunar er hvorki heil brú í því að
auka á ríkisútgjöld né viðhalda skefjalausum skattafjötr-
um.
Úttektin á stjórnarsáttmálanum, stöðu atvinnuveganna
og verðlagsþróun í landinu, sem gerð var á „samráðsfundi"
stjórnarinnar með aðilum vinnumarkaðarins, sýnir ljós-
lega, að ríkisstjórninn hefur gjörsamlega brugðizt, ekki á
einu starfssviði, heldur öllum.
Sæmilegar heyskaparhorfur
- Tún komu mun betur undan vetri nú en í fyrra
„l>OTT erfitt sé ad gefa yfirlit yfir
heyskaparhorfur um land allt, tel
ég þó að sæmilegar horfur séu með
heyfang. Heyskaparmenn eru nú í
miðjum klíðum með heyskapinn
víðast um landið,“ sagði Jónas
Jónsson, búnaðarmálastjóri, er
Morgunblaðið innti hann eftir því
hvernig heyskapur gengi í sumar.
„Verst hefur gengið á annesj-
um norðan- og vestanlands þar
sem kuldi var langvarandi og
mikill, en síðan bættust þurrkar
við og sprettan því ákaflega sein,
en þetta eru þó ekki stór svæði.
Annars staðar byrjaði spretta
frekar í seinna lagi, en þó ekki
seint miðað við árferði síðustu
ára. Þar sem best hefur gengið
eru menn langt komnir með hey-
skap, sérstaklega í veðursælli
sveitum norðanlands og þar sem
menn byrjuðu fyrst sunnan-
lands. Góðir þurrkar hafa verið
norðanlands að undanförnu, en
sunnanlands nokkuð vætusamt,
en síðustu dagar hafa verið
þurrir, enda menn nú sem óðast
aö bjarga inn heyjum.
Tún komu mun betur undan
vetrinum í sumar en í fyrra, en
þá mátti tala um stórkostlegt
kal. Kalið er nú einna verst við
innanvert ísafjarðardjúp," sagði
Jónas.
Spretta og heyfengur
minni í Skagafirði
Skagafjorður, 4. ágúst. ^
KINS og alltaf áður er mjög mis-
jafnt komið í hlöður af heyjum.
Sumir bændur eru nýlega byrjaðir
heyskap, en aðrir að mestu búnir,
þeir sem byrjuðu um mánaðamótin
júní-júlí. Arfi er víða mikill í tún-
um, í gömlu og nýju kali, og er
jafnvel talið, að allt að sjötíu
prósent kal sé sums staðar.
Spretta og heyfengur mun alls
staðar hafa verið minni en áður
vegna þurrkanna í júní, en þá
brunnu tún og hafa ekki náð sér
þótt nokkuð hafi rignt í júlí. Þar
sem kartöflur voru settar niður
má heita gott útlit, grös hafa þó
eitthvað skemmst í hvassviðr-
um, sem komið hafa í júlí, en þá
fauk hey á sumum stöðum.
Mjög mikil umferð hefur verið
á vegum, sérstaklega nú um
verslunarmannahelgina, en veg-
ir eru góðir hér í Skagafirði og
eins og endranær vel við haldið.
Vinnuuppihald hefur verið í
frystihúsunum, vegna þess að
togarar hafa verið í klössun og
sumir siglt með aflann. Skaga-
fjörður virðist að mestu vera
fisklaus fyrir smærri báta. Að
sögn lækna má heita mannheilt
hér í Skagafirði.
Björn í Bæ.
Bæirnir byggjast
- yfirlit yfir þróun skipulagsmála
á Islandi til ársins 1938 eftir Pál Líndal
„BÆIRNIR byggjast“ nefnist ný-
útkomin bók eftir Pál Líndal, sem
gefin er út af skipulagsstjóra
ríkisins og Sögufélaginu. Bókin er
rituð og gefin út í tilefni 60 ára
afmælis skipulagslaganna frá
1921. Tekur ritið til upphafs
skipulagsmála og þróunar þeirra
fram til 1938. Höfundurinn, Páll
Líndal, var um árabil formaður
skipulagsstjórnar ríkisins.
í frétt frá útgefendum segir
svo meðal annars:
„í ritinu er sagt frá upphafi
þéttbýlismyndunar á íslandi og
umræðum sem urðu á Alþingi
um löggildingu nýrra verslun-
arstaða. Þá segir frá fyrstu
skrifum íslendinga um skipu-
lagsmál og frá löggjöf um þau
efni. Lýst er viðhorfum skipu-
lagsnefndarmanna, einkum
Guðmundar Hannessonar, til
skipulagsmála og síðan segir ýt-
arlega frá skipulagsstörfum
vegna hinna ýmsu þéttbýlis-
staða landsins en alls er fjallað
um 49 staði.
Ritið er 432 siður að lengd í
stóru broti en að auki eru 42
síður með myndum og upp-
dráttum. Skrár um heimildir og
nöfn manna og staða eru á 22
síðum en jafnframt fylgja ýt-
arlegar tilvísanaskrár hverjum
kafla. Um útlit ritsins hefur séð
Friðrika Geirsdóttir.
Mjög lítið hefur verið fjallað
um þéttbýlismyndun á íslandi
sérstaklega og um skipulagsmál
er við fátt nýtt að styðjast á
prenti frá því að rit Guðmundar
Hannessonar Um skipulag bæja
kom út árið 1916.
I ritinu Bæirnir byggjast er
fjallað um þá höfuðdrætti sem
einkennt hafa og einkenna
munu svipmót þéttbýlisins á ís-
landi. Útgefendur taka undir
með höfundi þegar hann lýsir í
inngangi m.a. von um „að þetta
rit yrði einhvers konar Hung-
urvaka, vekti aukinn áhuga á
þróun skipulagsmála á íslandi,
meðferð þeirra og árangri sem
náðst hefur ...“
Þórshafnartogarinn:
Landaði
130 tonnum
Þórshafnarlogarinn svokallaði
kom úr sinni fyrstu veiðiferð í gær,
eftir aó viðgerð fór fram á spila-
útbúnaði skipsins, samkvæmt upp-
lýsingum sem Mbl. fékk hjá Ola
Þorsteinssyni, útgerðarmanni á
Þórshöfn.
Togarinn landaði á Raufarhöfn
og var aflinn um 130 tonn, aðal-
lega þorskur. Togarinn var að
veiðum í tíu daga.
Frá blaðamannafundi I húsakynnum Sögufélagsins I gær, f tilefni útkomu
ritsins „Bæirnir byggjast“ eftir Pál Líndal. Höfundur er lengst til hægri, við
hlið hans Zóphónías Pálsson, skipulagsstjóri, og Einar Laxness, forseti Sögu-
félags, lengst til vinstri. Ljósm. Emilí* Björiwdóttir.
Trésmiðjan Víðir hf. semur við bandarískt dreifingarfyrirtæki:
Gert ráð fyrir sölu húsgagna
fyrir 30—35 þúsund $ á mánuði
Samningur undirritaður í gær
FULLTRÚAR fyrirtækjanna West-
nofa INC. í Bandaríkjunum og Tré-
smiðjunnar Víðis hf., skrifuðu í gær
undir umboðssamning um sölu á hús-
gögnum Víðis á Bandaríkja- og
Kanadamarkaði. Forseti Westnofa
INC., Paul S. Johnson, en hann er af
íslensku bergi brotinn, er staddur
hér á landi og skrifaði hann undir
samninginn fyrir hönd fyrirtækis
síns, að því er fram kemur í frétta-
tilkynningu frá Trésmiðjunni Víði hf.
Paul S. Johnson er kvæntur íslenskri
konu, Aslaugu R. Johnson, og er Paul
konsúll íslands í Chicago.
Samkvæmt samningi fyrirtækj-
anna hefst kynning og sölustarf-
semi ytra 17. ágúst næstkomandi
og fer fyrsta sending til Bandaríkj-
anna í desemberbyrjun. Út verða
flutt ný barnahúsgögn frá Víði hf.
Viðræður fyrirtækjanna um þessi
mál hófust í maí sl. og hafa þær
leitt til samningsundirritunarinn-
ar. í fréttatilkynningu Víðis hf.
kemur fram að Westnofa INC., sem
er dótturfyrirtæki Westnofa A/S í
Noregi, hafi verið stofnað til að
annast sölu og dreifingu á norskum
húsgögnum á Bandaríkja- og
Kanadamarkaði og hefur það nú
viðskiptasambönd við 196 hús-
gagnaverslanir og var sala þess á
sl. ári 4 milljónir Bandaríkjadala.
I samtali við Morgunblaðið sagði
Reimar Charlesson, framkvæmda-
stjóri Víðis hf., að þetta væri vænt-
anlega upphafið á stöðugum hús-
gagnasendingum til Bandaríkj-
anna og gert væri ráð fyrir sölu
sem nemur 30—35 þúsund dollur-
um á mánuði. Sagði hann að út-
flutningur barnahúsgagnanna
væri upphafið, en líkur væru á
auknum útflutningi. Þá væri verið
að ganga frá annarri sendingu,
minni að vísu, til Svíþjóðar. Einnig
hefði komið til tals að fyrirtæki á
Ástralíumarkaði framleiddi hús-
gögn frá Víði fyrir Ástralíu og
Nýja Sjáland og stæðu viðræður
þar að lútandi yfir.
Við undirritun samninga í gær. Á myndinni eru frá vinstri: Reimar Charles-
son, framkvæmdastjóri Víðis hf., Paul S. Johnson, forseti Westnofa INC, og
Guðmundur Guðmundsson, eigandi Viðis hf. Ljó«n. Mbi. köe.
STAOIR
© HELGUVIK
© VOGASTAPI
(3) VATNSLEYSUVIK
© STRAUMSVIK
(D GELDINGANES
(6) GRUNDARTANGI
© ’ARSKÖGSSTRÖND
® ARNARNESHREPPUR
® GL/ESIB/EJARHR.
© þorlKkshöfn
ISLAN0
Staðsetning álvers:
5 staðir
5 STAÐIR af 10, sem staðar-
valsnefnd um iðnrekstur at-
hugaði sérstaklega vegna stað-
setningar á álveri, þóttu geta
hentað fyrir álver. Staðirnir
sem athugaðir voru eru:
Vatnsleysuvík (Flekkuvík),
Vogastapi, Helguvík, Straums-
vík (vestanverð); Geldinganes,
Grundartangi, Árskógsströnd,
Arnarneshreppur (Dysnes),
Glæsibæjarhreppur (Dagverð-
arcyri) og Þorlákshöfn. Stað-
irnir voru bornir saman með
tilliti til hafnarskilyrða, land-
rýmis, fólksfjölda á viðkom-
andi svæðum, vinnumarkaðar,
veðurfars, náttúrufars, meng-
unarvarna og áhrifa þessara
þátta á stofn- og rekstrarkostn-
að hugsanlcgs álvers á viðkom-
andi stað.
Þeir 5 staðir sem þóttu koma
til greina eru Vatnsleysuvík,
Vogastapi, Helguvík, Geld-
inganes og Arnarneshreppur.
Þrír fyrstnefndu staðirnir eru á
norðanverðu Reykjanesi, Geld-
inganes er í Reykjavík og Arn-
arneshreppur er í Eyjafirði.
Enginn staðanna fimm skar
sig úr sem tvímælalaus kostur
og ræðst það af áframhaldandi
rannsóknum hvaða staður verð-
ur ákveðinn. Staðarvalsnefndin
áætlar að skila niðurstöðum um
a.m.k. tvo bestu staðina fyrir
árslok.
í áðurnefndri staðarvals-
nefnd um iðnrekstur eiga sæti
Þorsteinn Vilhjálmsson, eðlis-
fræðingur formaður, Haukur
hagkvæmastir
Tómasson, deildarstjóri, Ingi-
mar Sigurðsson, deildarstjóri,
Vilhjálmur Lúðvíksson, fram-
kvæmdastjóri, Sigurður Guð-
mundsson, skipulagsfræðingur.
Með nefndinni að þessu verk-
efni starfa þeir Pétur Stefáns-
son verkfræðingur, sem verk-
efnastjóri, Bragi Guðbrandsson,
félagsfræðingur, sem ritari og
Gylfi Isaksson, verkfræðingur.
Á vegum iðnaðarráðuneytis-
ins er unnið að hagkvæmni-
athugun á hugsanlegri ál-
vinnslu og áliðnaði hér á landi.
Athugunin er gerð í samvinnu
við norska fyrirtækið Árdal &
Sunndal Verk a/s, en Verk-
fræðistofa Sigurðar Thoroddsen
hf. annast þann hluta hennar er
varðar rannsóknir og áætlana-
gerð á innlendum þáttum.
Til þess að athugun þessi
verði marktæk um hagkvæmni
áliðnaðar á íslandi er nauðsyn-
legt að miða hana við tiltekinn
stað, eða eftir atvikum tvo staði
til samanburðar. Staðarvals-
nefnd var því falið það verk að
finna þessa staði og vinnur hún
nú að því, eins og greint er frá
hér að framan.
Hagkvæmnisathugunin bein-
ist að álveri sem gæti framleitt
130.000 tonn af áli á ári og væri
með 600 manna starfslið. Álver
af þessari stærð myndi kalla á 2
nýjar virkjanir. Til samanburð-
ar má geta þess að framleiðslu-
geta álversins í Straumsvík
mun vera nálega 85.000 tonn af
áli á ári.
Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráðherra á blaðamannafundi ásamt hluta
nefndarmanna og starfsmanna „Staðarvalsnefndar um iðnrekstur", þar
sem gerð var grein fyrir áfangaskýrslum nefndarinnar um staðsetningu
álvers. (Ljósm. Mbl. (audjón.)