Morgunblaðið - 06.08.1982, Qupperneq 23
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1982
23
Verslunarráð Islands:
Vandamálum í sjávarútvegi má
líkja við síldarbrestinn
Hér fer á eftir fyrri hluti skýrslu
Verslunarráðs íslands um stöðu at-
vinnulifs og efnahagsmats, sem
Verslunarráðið sendi frá sér fyrir
skömmu:
Staða efnahagsmála
Enn á ný eru alvarlegar blikur á
lofti í efnahagslífi þjóðarinnar.
Aflasamdráttur, óstöðugir mark-
aðir útflutningsvara, versnandi
viðskiptakjör, síversnandi gjald-
eyrisstaða, þverrandi innlendur
sparnaður og rekstrarstaða fisk-
veiða, vinnslu, iðnaðar og þjón-
ustu er verri, en verið hefur um
langt árabil.
>eir erfiðleikar, sem staðið er
frammi fyrir, eru hálfu verri en
ella af því að þeir koma í kjölfar
langvarandi þrenginga hjá fyrir-
tækjum, ört vaxandi erlendrar
skuldasöfnunar og offjárfestinga í
sjávarútvegi á síðustu árum.
Það verður enn til að auka
vandann, að vöxtiít opinbera geir-
ans, einkum margvíslegrar heil-
brigðis- og félagslegrar þjónustu,
kallar á síaukna skattheimtu í
þjóðfélaginu, sem bæði hefur verið
þenslumyndandi og um leið
minnkað svigrúm atvinnufyrir-
tækja til nauðsynlegrar endurnýj-
unar og uppbyggingar á tímum
fjárfrekrar tæknivæðingar á flest-
um sviðum.
Síðast en ekki síst eykur vax-
andi verðbólga enn þann vanda,
sem staðið er frammi fyrir, þrátt
fyrir, að hún sé frekar afleiðing af
því, sem á undan er talið, heldur
en að vera orsök þess.
Útlínur vandans
Við íslendingar erum ekki einir
í heiminum og það hefur verið
ljóst um nokkurt skeið, að sá sam-
dráttur sem þegar hefur komið
fram í efnahagslífi iðnríkjanna
mundi einnig hafa áhrif á efna-
hagslif hér á landi.
Ymsar þjóðir hafa brugðist við
vandanum og lagt áherzlu á upp-
byggingu og endurnýjun í at-
vinnulífinu til að treysta efna-
hagsgrundvöllinn.
Islendingar hafa varið miklu fé
til að nýta innlenda orku í stað
innfluttrar olíu og hefur sú við-
leitni skilað góðum árangri á
mörgum sviðum, en að fleiru þarf
að hyggja og þá sérstaklega að
rekstrargrundvelli allrar atvinnu-
starfsemi, því þangað verður
framfarasókn íslenzks efnahags-
lífs sótt öðru fremur.
Það er einnig ljóst, að sífelld
aflaaukning eins og verið hefur
Háþrýstldœlur, mótorar,
ventlar og stjórntœki í
vökvakerfi til sjós og
lands.
Einkaumboð é íalandi.
Atlas hf
AHMULA 7 SlMi . o/bb
undanfarin ár, hlaut að stöðvast
fyrr eða síðar og offjölgun fiski-
skipa sem leiddi til fjölgunar
skrapdaga í útgerð þeirra, voru
ekki þau viðbrögð, sem líklegust
voru til að mæta þeim vanda.
Veiðar og vinnsla
Þeir rekstrarörðugleikar, sem
staðið er frammi fyrir í togaraút-
gerðinni nú eru mjög alvarlegir,
og ástæðurnar eru fleiri en
minnkandi afli og loðnubrestur.
Samsetning aflans hefur breyst
verulega á þann hátt, að verð-
minni tegundir veiðast í meira
mæli en áður. Þannig hefur karfa-
afli aukist í heildinni á meðan
þorskafli hefur dregist saman með
þeim afleiðingum að tekjur drag-
ast saman bæði í útgerð og fisk-
vinnslu, sbr. meðfylgjandi töflu.
1978 1979 198« 1981 I9821
Heildar riskefli 1.548 1.644 1.509 1.418 1.130
(þús. tonn) Breyting % 6% +8% +6% +20%
iMrskafli (þús. tonn) 318 360 430 450 340
Breyting % 13% 19% 5% +25%
Loðna 953 964 760 641 100
Breyting % 1% +21% +16% +84%
Taprekstur smærri togaranna á
fyrri helmingi ársins nemur um
19% af tekjum jjeirra, en um 34%
af tekjum útgerðar stærri togara.
Erfiðleikarnir tengjast og eru að
mestu leyti til komnir vegna út-
gerðar nýkeyptra togara á meðan
útgerð eldri togara, 6 ára og eldri,
gengur betur. Það er hryggileg
staðreynd, að þessi glæsilegu nýju
fiskiskip skulu valda eins miklum
vanda og raun ber vitni. En á
hvaða forsendum og eftir hverra
ákvörðun voru þau keypt, þrátt
fyrir varnarorð fjölda aðila, sem
þekkingu hafa á þessum málum?
^ Áætlun V.í. fyrir árið 1982.
Útflutningur sjávarafurða
Útflutningur sjávarafurða
stendur nú frammi fyrir mjög
vaxandi samkeppni af hálfu Kan-
ada um sölu fiskflaka á Banda-
ríkjamarkaði.
íslensku söluaðilarnir urðu
fyrir verulegum samdrætti í sölu
þorskflaka í síðasta mánuði, eða
um 20%, miðað við sama mánuð í
fyrra og telja þeir að undirboð
Kanadamanna séu markviss sölu-
herferð til að ná aukinni mark-
aðshlutdeild í sínar hendur.
Þessi samdráttur var þó að
nokkru bættur tekjulega í aukn-
ingu á sölu verksmiðjuframleidd-
rar vöru á sama tíma.
Skreiðarmarkaðurinn í Nígeríu
er enn lokaður og mikil óvissa rík-
ir um verð og magn sem þangað
verður unnt að selja á næstu mán-
uðum.
Lágmarksverð hér heima vegna
útflutnings á 1. flokks Afríku-
skreið er USD 287 pr. pakka C&F
Nígeríu og hefur þetta verð lækk-
að frá því að vera USD 310 í fyrra.
Mikil verðlækkun hefur orðið á
mjöli frá áramótum, en þá fengust
USD 8 fyrir próteineiningu. f dag
er verið að selja próteineininguna
á USD 5.
Svipuð lækkun hefur orðið á
verði á útfluttu lýsi. Upp úr ára-
mótum var lýsistonnið selt á USD
430, en um þessar mundir er verð-
ið USD 285.
Þessi mikla verðlækkun á lýsi
og mjöli er á bilinu 34—37%.
Vandamálum í sjávarútvegi
ásamt aflabresti, sölutregðu og
verðfalli á mörgum fiskafurðum
má líkja við síldarbrestinn árið
1967.
Iönaöur
Iðnaðarframleiðsla á nú við
vaxandi söluerfiðleika að etja víða
um heim, sem er bein afleiðing
þess samdráttar, sem orðið hefur í
heimsviðskiptum almennt.
Fréttir í minnkun afkasta fram-
leiðslufyrirtækja, rekstrarhalla og
stöðvun framleiðslu berast víða
að.
Bandarísk framleiðslufyrirtæki
nýta um þessar mundir aðeins
70% afkastagetu sinnar vegna
minnkandi eftirspurnar og sölu-
tregðu.
íslenskur útflutningsiðnaður
hefur búið við óhagstæða geng-
isskráningu og ótryggar tekjur
undanfarin ár. óx þessi vandi
stórlega á árinu 1981 og hefur síst
minnkað á þessu ári.
Gengisþróun þeirra gjaldmiðla,
sem ákvarða tekjur þessara fyrir-
tækja (Evrópugjaldmiðlar) hefur
valdið mikilli tekjuskerðingu,
samkeppnisaðstaða hefur versnað
og eftirspurn dregist saman.
Þessi vandi útflutningsiðnaðar
kemur fram, þegar verðmæti
þeirra gjaldmiðla, sem hann selur
framleiðslu sína í, vex ekki í sama
hlutfalli og innlendur kostnaður
1967
eins og laun, hráefni og annar
rekstrarkostnaður.
Breytingar á gengi nokk-
urra Evrópugjaldmiðla og
innlendum kostnaði
llækkun
Gengi 31.12.80 21.07.82 %
Sterlingspund (*BP 14,933 20,719 39%
Donsk króna DKK 1,0370 1,4040 35%
Sænsk króna SEK 1,4265 1,9535 37%
Kranskur fr. FRF 1,3777 1,7463 27%
V-þýskt mark DEM 3,1910 Innlendur kostnaður 4,8586 52%
Ijiunataxlar 100 186 86%
Lánskjaravísitala 206 373 81%
Framfærslukostn. 100 172 72%
Álframleiðsla
Horfur í álframleiðslu eru ekki
undantekning frá almennu útliti í
iðnaðarframleiðslu.
Samdráttur á síðasta ári hefur
orðið gífurlegur. í Japan er hann
um 60%, í Bandaríkjunum um
35%, en minnstur í Evrópu um
8%, en er talinn eiga eftir að auk-
ast á síðari hluta ársins í um 20%.
Minnkandi eftirspurn hefur
leitt til um helmings lækkunar á
verði á alþjóðamarkaði úr um
USD 1800 tonnið í um USD 1100.
Árleg framleiðsla áls hefur ver-
ið um 72—74 þús. tonn hjá ís-
lenska álfélaginu undanfarin ár,
en er áætluð um 78 þús. tonn í ár.
Búist er við verulegri birgðasöfn-
un á árinu, eða að um helmingur
framleiðslunnar verði óseldur í
árslok, sem er tvöföldun birgða
frá fyrra ári.
Jánblendiframleiðsla
Mjög líku máli gegnir með járn-
blendið. Verðið er í algjörum öldu-
dal en birgðasöfnun hérlendis
verður væntanlega hlutfallslega
minni en í álinu.
Kísilgúrframleiðsla
Kísiliðjan við Mývatn hefur það
sem af er árinu notið 7% verð-
hækkana í erlendri mynt og 12%
gengissigs, eða um 19% tekju-
hækkun alls á meðan hækkun að-
fangskostnaðar er um 34% á sama
tíma.
Markaðir afurða kísiliðjunnar
eru í Evrópu, þeir tengjast mat-
vælaiðnaði og er eftirspurnin næg.
Framleiðsla fyrirtækisins verður
um 24 þús. tonn í ár og er gert ráð
fyrir sölu allrar framleiðslunnar.
Verksmiðjan framleiðir með
fullri afkastagetu, en selur með
tapi.
Útlit er fyrir að um 3ja milljóna
króna fjárvöntun verði brúuð með
erlendri lántöku.
Verzlun
Þrátt fyrir hina miklu aukningu
á verzlunarveltu er ljóst, að aukn-
ingin dreifist mjög mismunandi á
greinar.
Mikil verðbólga eins og nú er
verður fljót að eyða þeim hag-
stæðu áhrifum sem auknar tekjur
hafa á rekstrarstöðu greinanna til
skamms tíma litið.
Stór hluti viðskiptanna eru af-
borgunarviðskipti, sem greiðast
síðar á árinu, en vextir víxla og
skuldabréfa bera neikvæða raun-
vexti í dag og valda þannig lækk-
un á álagningu í reynd þegar upp
er staðið.
Mörgum fyrirtækjum gæti því
orðið erfitt fyrir um endurnýjun
vörubirgða þegar líða tekur á árið
og ýmiss vandi framundan, þótt
ástandið í sumum greinum verzl-
unar sé hagstætt um stundarsak-
Nýtt í Valhöll
j kvöld munum viö sýna
PRÓFESSORÍNN
bráðsmellið gamanleikrit eftir Baldur Georgs.
Þetta leikrit gerði stormandi lukku á Akureyri
um síðustu|helgi.
Nú gilda sertilboðin okkar einnig á sunnu-
dögum þ.e.a.s. ef dvalið er meira en eina nótt. Innifalið:
kvöldverður — morgunverður — hádegisverður og
gisting fyrir aðeins kr. 390,- per mann.
GRILLIÐ verður að sjálfsögðu opið með öllum sínum krás
um.
Alltaf nýbakaöar kökur og heitt kaffi á könnunni.
Sérlega lágt verð.
ti. . "•
■ w
Á staðnum er:
Gufubað — sólaríum — líkamsræktaraðstaöa
— nudd (sértímar) — minigolf — bátaleiga —
sjónvarp — video.
Sérstakur leikvöllur er fyrir börnin.
Sem sé eitthvað
fyrir alla
Líttu við í Valhöll á einum
fegursta stað landsins, þú sérð
ekki eftir því
Sætaferðir með Ingvari Sigurössyni frá B.S.Í. alla daga.
Höm.
Sími 99-4080.