Morgunblaðið - 06.08.1982, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1982
I áfanga.skýrslu „staðarvalsnefnd-
ar um iðnrekstur" vegna staðsetn-
ingar álvers gerir nefndin grein fyrir
bráðabirgðaniðurstöðum sínum. 10
staðir voru athugaðir og fylgir hér
eftir rökstuðningur nefndarinnar
fyrir þeim. 3 staðanna fullnægja
ekki lágmarksskilyrðum nefndar-
innar, annarsvegar um nægilega
stóran vinnumarkað og hins vegar
um hafnarskilyrði í tengslum við
landrými.
í kringum Árskógsströnd er
vinnumarkaður of lítill fyrir álver.
Hafnarskilyrði eru verri á Ár-
skógsströnd en á þeim stöðum sem
kannaðir hafa verið innar í Eyja-
firði. Auk þess er jarðskjálfta-
hætta þar talsverð. Árskógsströnd
kemur því ekki til greina fyrir ál-
ver.
Varðandi Þorlákshöfn gengur
staðarvalsnefnd út frá því sem
gefnu að brú yrði komin á Ölfusá
við Óseyrarnes þegar kæmi að
framkvæmdum við byggingu og
rekstur álvers. Þrátt fyrir það yrði
vinnumarkaðurinn við lágmark að
stærð auk þess sem þungamiðja
hans lægi langt frá Þorlákshöfn.
Álverið í Straumsvík.
Staðarvalsnefnd:
Skýrsla um stað-
setningu álvera
Hafnargerð fyrir stór skip er talin
dýr og áhættusöm í Þorlákshöfn.
Þróun í gerð óvarinna hafnar-
mannvirkja kann þó að breyta
einhverju þar um og mun staðar-
valsnefnd fylgjast með þeim mál-
um eftir föngum. Raunar hefur
nefndin lagt slíkt mannvirki til
grundvallar mati sínu á hafnar-
gerðarkostnaði í Þorlákshöfn, en
það mat og notagildi slíkrar að-
stöðu er háð sérstakri óvissu
vegna skorts á rannsóknum. Þótt
hér sé líklega um að ræða einn
hagkvæmasta staðinn varðandi
orkuöflun hrekkur það skammt til
að jafna metin. Enn er þess að
gæta að þær verksmiðjulóðir við
Þorlákshöfn, sem yrðu að öðru
leyti hagkvæmastar, eru nær
byggðinni en æskilegt er. Staðar-
valsnefnd telur því ekki vænlegt
að velja álveri stað í Þorlákshöfn
að svo stöddu heldur beri að huga
þar að öðrum nýiðnaðarkostum er
betur hæfa staðháttum.
Vinnumarkaður við Grundar-
tanga er við lágmark þess sem
æskiiegt getur talist fyrir álver.
Einnig er svo stutt síðan Járn-
blendiverksmiðjan tók til starfa
að áhrif hennar á atvinnulíf á
Akranessvæðinu hafa vart komið
öll fram enn. Ýmis önnur áþreif-
anleg landfræðileg atriði mæla
hins vegar með þessum stað og
stuðla að fjárhagslegri hag-
kvæmni verksmiðju sem þar yrði
reist. Niðurstaða nefndarinnar er
því sú að Grundartangi komi
naumast til greina fyrir álver að
þessu sinni en það gæti hæglega
breyst þegar fram líða stundir.
firðinum) þar sem þau kunna að
valda skaða á beitilandi og hey-
feng og síðan á búfé sem kynni að
nærast að miklu leyti á slíku
menguðu fóðri. Ýmislegt bendir til
þess að staðarval fyrir álver í
Glæsibæjarhreppi yrði umdeild-
ara en á flestum öðrum stöðum.
Hvað sem því líður telur staðar-
valsnefnd þau rök sem felast í
landfræðilegum staðháttum
nægja til þess að Glæsibæjar-
hreppur komi ekki til greina fyrir
álver að svo stöddu enda aðrir
staðir á þessum slóðum álitlegir
eins og fram kemur hér á eftir.
Straumsvík
Fjárhagslega gæti verið hag-
kvæmt að reisa nýtt álver í
Straumsvík að vestanverðu, miðað
við aðra staði sem hér er um fjall-
að. Hins vegar er ógerningur að
ræða slíkar hugmyndir án þess að
haft sé í huga að núverandi álver
við Straumsvík kann að verða
stækkað fyrr eða síðar. Slík
stækkun er í rauninni eðlilegri
kostur en að byggja nýtt álver, svo
framarlega sem hagkvæmir samn-
ingar nást, m.a. um nýtingu á
þeirri aðstöðu sem fyrir er á
staðnum. í þessu samhengi má
ekki heldur gleymast að þarna er
talin allnokkur hætta á náttúru-
hamförum, nánar tiltekið eldgos-
um og hraunrennsli. Staðarvals-
nefnd telur því áhættusamt að
hafa tvö álver saman á slíkum
stað. Ef samanlögð álbræðsla við
Straumsvík fer fram úr skynsam-
legum mörkum er einnig verið að
auka mengunarhættu að óþörfu og
stuðla að óæskilegri einhæfni at-
vinnulífs í Hafnarfirði. Enn er
þess að geta að Straumsvík (innsti
hluti víkurinnar) er á náttúru-
minjaskrá. Að öllu þessu athug-
uðu sér nefndin ekki ástæðu til að
fjalla frekar um nýtt álver í
Straumsvík í þessari athugun.
Að ofangreindum fimm stöðum
slepptum standa eftir aðrir fimm
sem gætu allir hentað fyrir stór-
iðju. Að því er best verður séð á
þessu stigi máls er fyrirsjáanlegur
kostnaðarmunur milli þessara
staða vegna áþreifanlegra land-
fræðilegra atriða (hafnar, lóðar,
mengunarhættu o.s.frv.) svo lítill
að hann er varla marktækur sem
forsenda ákvarðana. Mismunur
vegna áhrifa vinnumarkaðar á
stofnkostnað er hins vegar vænt-
anlega nokkur og gæti ásamt end-
anlegum kröfum um mengunar-
varnir á hverjum stað ráðið tals-
verðu um lokaniðurstöðu um hag-
kvæmni nýs álvers. Ef frekara val
milli staða er nauðsynlegt að svo
stöddu mun það þó líklega ráðast
af öðrum atriðum, svo sem sér-
stökum umhverfissjónarmiðum,
atvinnumálum og byggðamálum,
sem staðrvalsnefnd telur að veru-
legu leyti utan við verksvið sitt.
Engu að síður skal hér farið
nokkrum orðum um hvern stað
um sig.
Geldinganes
Álver í Geldinganesi gæti orðið
tiltölulega ódýrt í byggingu og
rekstri en það færi þó eftir þeim
kröfum sem gerðar yrðu að lokum
um mengunarvarnir (hreinsun á
kerskálalofti: III. stigs hreinsun).
Þess ber að geta að Geldinganes er
á náttúruminjaskrá. Nálægð við
núverandi og fyrirhugað þéttbýli
veldur því að staðrvalsnefnd sýn-
ist þessi staður ólíklegri en þeir
sem taldir eru hér á eftir. Nauð-
synlegt er þó að kanna viðhorf
heimamanna (sveitarstjórnar-
manna á Reykjavíkursvæðinu)
betur en tök hafa verið á hingað
til, áður en endanleg ályktun er
dregin um hugsanlegt álver á
þessum stað.
Hclguvík og Vogastapi
Helguvík og Vogastapi eiga að
sjálfsögðu sitthvað sammerkt í
þessari athugun. Fyrrnefndi stað-
urinn virðist ívið hagkvæmari í
krónum talið en þar er hins vegar
við landþrengsli að etja, ef gert er
ráð fyrir að land norðan marka
Keflavíkur og Gerðahrepps sé ekki
til ráðstöfunar vegna þess að þar
sé um svonefnt varnarsvæði að
ræða. Báðir staðirnir eru einnig
nær þéttbýli en æskilegt kann að
teljast, einkum þó sú lóð við
Helguvík sem hér er miðað við.
Hafnarskilyrði þyrfti að kanna
betur við Vogastapa, og er fyrir-
hugað að gera það í sumar. Ef
Helguvík yrði fyrir valinu þyrfti
að leggja háspennulínu milli
kaupstaðar og flugvallar fyrir
ofan Keflavík og er það nokkur
Ijóður á því staðarvali. Þá er þess
að geta að skipulagsmál á þessum
slóðum eru bæði erfið viðfangs og
í óvissu m.a. vegna þess hvernig
mörk liggja milli sveitarfélaga. Að
öllu þessu athuguðu virðast ekki
efni til að gera upp á milli þessara
tveggja staða, heldur verður það
að bíða frekari rannsókna og um-
ræðu. Að svo stöddu verða báðir
staðirnir því að teljast álitlegir
fyrir álver.
Arnarneshreppur
Arnarneshreppur (Dysnes) er að
mati staðarvalsnefndar álitlegasti
athugunarstaðurinn utan Suðvest-
urlands. Er þvi ljóst að afstaða
manna til þessa staðar mun að
talsverðu leyti ráðst af byggða-
sjónarmiðum sem nefndin telur að
mestu utan síns verkahrings, svo
sem áður var sagt. Hitt telur hún
sér skylt að benda á að Eyja-
fjörður er það byggðarlag sem
næst er hugsanlegum stórvirkjun-
um á Austurlandi af þeim sem
koma til álita fyrir álver í nánustu
framtíð. Eigi að nýta vatnsorku
Austurlands í verulegum mæli
virðist því líklegt að menn hugsi
fyrr eða síðar til stóriðju í Eyja-
firði. Staðarvalsnefnd vill þó
leggja á það sérstaka áherslu að
hún telur að ekki komi til greina
að reisa stóriðjuver í Eyjafirði né
annars staðar nema með sam-
þykki heimamanna. Nefndin telur
athugunarsvæðið við Dysnes í
Arnarneshreppi vera þann stað
við Eyjafjörð sem helst kemur til
álita fyrir stóriðju á borð við ál-
ver. Annars vegar verður að ætla
að staðurinn sé nægilega utarlega
við fjörðinn til þess að verulega
dragi úr mengunarhættu. Hins
vegar er hann ekki utar en svo að
hafnarskilyrði versna ekki til
muna. Sums staðar í hreppnum
eru þau raunar með því besta sem
gerist á landinu. Einnig er staður-
inn innan viðunandi fjarlægðar
frá vinnumarkaðnum á Akureyri.
Vegna landfræðilegra skilyrða við
Eyjafjörð er hins vegar sérstök
þörf á að rannsaka sem best veð-
urfar og lífríki á þessum slóðum
og hefur staðarvalsnefnd þegar
hlutast til um slíkar athuganir
vegna almennra verkefna sinna.
Einnig þarf síðan að gera líkan-
útreikninga á sennilegri dreifingu
mengunar frá álveri á þessum
stað. Niðurstaða slíkra athugana
kynni að verða á þá leið að þörf
væri á að hreinsa kerskálaloft í
álverinu, annaðhvort strax frá því
að rekstur hefst, eða þá síðar eftir
að reynsla væri fengin af flúor-
magni og dreifingu þess. Þá má
búast við að byggingakostnaður
álvers yrði eitthvað meiri í Eyja-
firði en á Reykjavíkursvæðinu. Að
öllu samanlögðu telur nefndin
fulla ástæðu til að halda áfram að
kanna möguleikana á því að reisa
álver á þessum stað, jafnframt því
sem fram fari umræða um málið
bæði í Eyjafirði og annars staðar
á landinu.
Vatnsleysuvík
Um Vatnsleysuvík (Flekkuvík) er
það að segja að nefndin hugsar sér
að álver þar yrði gildur þáttur í
atvinnulífi á Suðurnesjum, t.d.
með því að rekstrinum yrði hagað
þannig að verksmiðjan gæti jöfn-
um höndum sótt vinnuafl sunnan
með sjó og innan frá Hafnarfirði
eða þar í kring. Staðurinn hefur
þann kost að aðrir landnýtingar-
hagsmunir eru þar i lágmarki og
hugsanleg mengun gæti því varla
valdið verulegu tjóni. Þar við bæt-
ist að veður- og landslagsskilyrði
eru með þeim hætti að mengun í
lofti dreifist mjög. Ef eingöngu
væri litið á málið frá sjónarmiði
umhverfisverndar væri þetta því
álitlegasti staðurinn. Óvissa varð-
andi Vatnsleysuvík stafar fyrst og
fremst af því að þekkingu skortir
á hafnarskilyrðum en úr því verð-
ur bætt í sumar eftir föngum með
fyrirhuguðum sjómælingum á
vegum staðarvalsnefndar.
Tillaga í borgarráði:
Stofnuð verði ferðamálanefnd
með þátttöku hagsmunaaðila
Glæsibæjarhreppur
Sé nú vikið að hinum stöðunum
sjö mælir vissulega ýmislegt með
staðarvali í Glæsibsjarhreppi. Á
móti mæla fyrst og fremst meng-
unaráhrif sem taka á sig mynd
aukins rekstrarkostnaðar ef draga
á úr þeim niður fyrir þau mörk
sem líklega yrðu talin eðlileg. Sé
gert ráð fyrir slíkum mengunar-
vörnum kemur fram marktækur
munur á rekstrarkostnaði miðað
við aðra staði í þessari athugun.
Sérstaða Glæsibæjarhrepps gagn-
vart umhverfisáhrifum orsakast
annars vegar af því hve innarlega
við Eyjafjörð staðurinn er og hve
þröngur fjörðurinn er þar, og hins
vegar af því að blómlegur
landbúnaður (nautgriparækt) er
alveg á næstu grösum við hugsan-
legt verksmiðjustæði. Við þetta
bætist að allt bendir til þess að
veðurskilyrði séu þannig að meng-
unarefni í lofti beinist fyrst og
fremst yfir byggð (inn og út með
Á BORGARRÁÐSFUNDI sem hald-
inn var sl. þriðjudag var lögð fram
tillaga fri Davið Oddssyni borgar-
stjóra og borgarráðsmönnunum
Markúsi Erni Antonssyni og Magn-
úsi L Sveinssyni um stofnun ferða-
nefndar á vegum borgarinnar. í til-
lögunni segir að tilnefndir verði þrír
fulltrúar frá Reykjavíkurborg til
setu í samráðsnefnd sem geri tillögu
til borgarráðs og hagsmunaaðila í
ferðamálastarfsemi um sameiginleg-
ar aðgerðir. Aðgerðirnar beinist að
þjónustu og kynningarstarfi á sviði
ferðamála og verði borgarstjóra falið
að leita eftir tilnefningu eins fulltrúa
í nefndina frá fjórum hagsmunaaðil-
um, sem ferðamálum tengjast. Af-
greiðslu þessarar tillögu var frestað.
í samtali við Morgunblaðið
sagði Markús örn Antonsson
borgarfulltrúi, að ljóst væri að
saman færu hagsmunir Reykja-
víkur og ýmissa ferðamálafyrir-
tækja í borginni, um að kynna
Reykjavík sem ferðamannaborg
og reyna að stuðla að því að ferða-
mönnum, innlendum sem erlend-
um, fjölgi, og þjónusta við þá verði
bætt. „Það er um hagsmuni allra
borgarbúa að ræða og með þessari
tillögu er undirstrikaður vilji
Reykjavíkurborgar til þess að
taka upp samstarf við aðila sem
vinna að ferðamálum, um aðgerðir
til þess að kynna Reykjavík, með
útgáfu á ýmsum kynningarritum
og kynningu á þáttum í borgarlíf-
inu, — á hvað borgin býður upp á
sem slík,“ sagði Markús Örn.
„Þessi þáttur í starfi borgar-
stjórnar verður með þátttöku
þriggja aðila sem borgarráð til-
nefnir og síðan aðild fulltrúa frá
Samtökum ferðaskrifstofa, Sam-
tökum veitinga- og gistihúsa,
Flugleiðum og Arnarflugi. Nefnd-
in mun síðan gera tillögur til
borgarráðs og þessara hagsmuna-
aðila um sameiginlegar aðgerðir
sem allir aðilar stæðu síðan sam-
an um að fjármagna," sagði Mark-
ús Örn Antonsson.