Morgunblaðið - 12.08.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1982
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 8 kr. eintakið.
Látalæti
fjármálaráðherra
Inýlegum kjarasamningum ASÍ og VSÍ var samið um 2,9%
skerðingu á verðbótum launa. Það er hin rétta og hefð-
bundna leið að aðilar vinnumarkaðarins semji um einstök kjara-
atriði í frjálsum samningum, sem helzt þurfa að vera byggðir á
ráðandi efnahagsstaðreyndum í þjóðarbúskapnum á hverri tíð.
Hliðstæðir samningar hafa ekki verið gerðir milli fjármála-
ráðherra og BSRB. Hinsvegar hefur Ragnar Arnalds, fjármála-
ráðherra Alþýðubandalagsins, kunngert fjölmiðlum, að hann og
ríkisstjórnin hafi látið semja drög að bráðabirgðalögum, sem
feli í sér 2,9% skerðingu á verðbótum launa til opinberra
starfsmanna.
Ut af fyrir sig er það rétt og eðlilegt, að sömu reglur gildi um
verðbætur á laun bæði hins almenna og opinbera vinnumarkað-
ar. Það er hinsvegar lærdómsríkt fyrir launþega almennt að sjá
fjármálaráðherra Alþýðubandalagsins í þessu hlutverki laga-
smiðs, sem hyggur á einhliða skerðingu verðbóta á laun, í ljósi
þeirrar himinhrópandi hræsni um kjaramál sem talsmenn Al-
þýðubandalagsins hafa baðað sig í undanfarin ár. Hver man
ekki orð eins og „kauprán" og „kosningar eru kjarabarátta"?
Það hefur enn einu sinni komið berlega á daginn, hvað Al-
þýðubandalagið hafði í huga, er það flaggaði slagorðinu „kosn-
ingar eru kjarabarátta", þegar fjármálaráðherra sýnist reiðubú-
inn til að ganga einhliða á verðbætur launa með setningu bráða-
birgðalaga, enda er Alþýðubandalagið óumdeildur Evrópumet-
hafi í pólitískum tvískinnungi. Kemst enginn samtíma henti-
stefnuflokkur í álfunni með tærnar þar sem það hefur hælana á
þeim vettvangi.
Tilburðir fjármálaráðherra til að réttlæta þessar fyrirhuguðu
stjórnvaldsgerðir gagnvart ríkisstarfsmönnum eru og allir hinir
broslegustu. Þegar hann talar til ASÍ-manna segir hann að
samræmi þurfi að ríkja á þessum vettvangi, sem má til sanns
vegar færa. Hins vegar segir hann við BSRB-menn að þessi
fyrirhugaða svipting verðbóta á laun þeirra skipti þá engu máli,
þar eð þeir fái hana aftur eftir annarri leið, þ.e. í nýrri kaup-
hækkun, sem nú standi samningar um. Ef þessi væntanlega
kauphækkun BSRB-fólks á að vera „í samræmi" við samninga
ASI og VSI, eins og ríkisstjórnin segist stefna að í öðru orðinu,
getur fjármálaráðherra naumast bætt þeim 2,9%, sem rýra á
verðbætur opinberra starfsmanna um, til samræmis við rýrðar
verðbætur annarra launþega í landinu, ofan á sambærilega
grunnlaunahækkun og verkafólk fékk. Þá væri komið nýtt
ósamræmi, verkafólki í óhag.
Orðaleppar fjármálaráðherrans standast því ekki og gegnir
furðu, að jafn rökvís maður og ráðherra er oft á tíðum skuli
grípa til jafn gegnsærra blekkinga, sem raunar eru móðgun við
dómgreind hins almenna borgara í landinu.
Hér er enn eitt dæmi á ferð, til viðbótar ótalmörgum öðrum,
sem sýna Alþýðubandaiagið í ljósi hræsni, hentistefnu og tví-
skinnungs, sem sagði til sín í verulega rýrðu kjósendafylgi þess
í síðustu sveitarstjórnarkosningum. Sú fylgisrýrnun var þó að-
eins upphafið að því, sem á eftir að koma enn betur fram í næstu
Alþingiskosningum. Og það segir sína sögu, að sameiginlegur
ótti Alþýðubandalags og Framsóknarflokks við komandi þing-
kosningar er helzta, og raunar eina haldreipi áframhaldandi
stjórnarsamstarfs þeirra.
„Sérstök verkefni“
án ákvarðanatöku
Það kom fram í svari iðnaðarráðherra við fyrirspurn á Al-
þingi um starfshópa og nefndir á vegum iðnaðarráðu-
neytisins, að þóknun til nefndaskarans, sem var 50 þúsund ný-
krónur 1980, fjórfaldaðist 1981 og varð 204 þúsund krónur. Á
sama tíma hækkuðu greiðslur til einstaklinga og fyrirtækja,
sem „störfuðu að sérstökum verkefnum" á vegum ráðherrans, úr
636 þúsund 1980 í 5.648 þúsund 1981, sem er hérumbil níföldun.
Engar sögur fara enn af þessum kostnaði 1982. Starfshópa-hali
iðnaðarráðherra er bæði langur og litríkur. Færi ekki vel á því
að það komi eins og ein ákvarðanataka upp úr skýrsluhrúgun-
um?
Sundurlyndið
hamlar aðgerðum
eftir Einar K. Guðfinnsson, Bolungarvík
Sú var tíðin, að núverandi ríkis-
stjórn þótti einkar samstæð.
Stuðningsmenn hennar gumuðu af
einhug. Hún var oft borin saman
við skammlífa vinstri stjórnina,
’78—’79, og talið að hún bæri af,
sakir eindrægni. — En nú er öldin
önnur. Þrátt fyrir að öllum sé ljóst
að þunglega horfi í efnahagsmál-
um okkar, sitja ráðherrarnir að-
gerðarlausir. Þeim er vandinn
Ijós, en sundurlyndi og deilur rík-
isstjórnarsinna gera það að verk-
um að brýn úrlausnarefni eru lát-
in sitja á hakanum.
Það þótti mikið fagnaðarefni á
Þjóðviljanum í eina tíð, að þróun
peningamála í fyrra var hagstæð.
Forsíðan var undirlögð fögnuðin-
um og ritstjórar skrifuðu glaðir
leiðara um áfangann. Það skipti
alþýðubandalagsmenn litlu máli
að peningamálaþróunin stafaði að
mestu af stefnu sem þeir höfðu
sjálfir barist gegn. En það er önn-
ur saga.
hróun peningamála
Nú greinir Seðlabankinn frá því
að peningamálin stefni í aðra átt.
Innlán vaxa hægar en áður. Og
það sem enn verra er: útlán hafa
stóraukist. Fyrir vikið hlýst af
jafnvægisleysi á peningamörkuð-
unum í landinu, með afleiðingum,
sem gæta mun um langa hríð.
Mestu mistök á efnahagssviðinu
á síðasta áratug voru við stjórn
peningamála. Við erum enn að
súpa seyðið af þeim mistökum.
Fjármagnsflótti úr bankakerfinu
og tilfærsla frá sparifjáreigendum
til skuldara er blettur sem seint
verður afmáður. Svo virtist sem í
fyrra væri að byrja nýr sóknar-
tími á þessu sviði. En raunin varð
þó önnur.
Það er kunnara en að frá þurfi
að segja, að gjaldeyrisstaða bank-
anna hefur versnað mikið á þessu
ári. Að hluta til stafar það af
minnkandi útflutningi. Innflutn-
ingsæði síðustu mánaða á þó ekki
minni þátt. í yfirlitsriti Seðla-
bankans, Hagtölum mánaðarins,
segir orðrétt (sjá júníhefti). „I
stað þess að vera meginorsök pen-
ingamyndunar, eins og á síðasta
ári, hafa gjaldeyrisviðskipti nú
dregið lausafé af peningamark-
aðnum.“
InnflutningsæÖi
■Svipað er upp á teningnum þeg-
ar litið er á utanríkisviðskiptin í
heild sinni. Innflutningsalda, sem
Seðlabankinn segir að stafi af
„verðbólgu- og gengisfellingarótta
og spákaupmennsku", setti svip
sinn á utanríkisviðskiptin síðari
hluta ársins í fyrra og enn frekar
á þessu ári. Á fyrsta ársþriðjungi
þessa árs jókst vöruinnflutningur
á föstu gengi um 17 prósent, en
útflutningurinn um tæp 7 prósent.
Gengið fellur —
verðlag hækkar
Gengið, sem ríkisstjórnin ætlaði
sér í fyrra að festa, er nú á fleygi-
ferð niður á við. Talið er að gengi
íslensku krónunnar hafi að rneðal-
„Gengið, sem ríkis-
stjórnin ætlaði sér í
fyrra að festa, er nú á
fleygiferð niður á við.
Taíið er að gengi ís-
lensku krónunnar hafi
að meðaltali lækkað um
tæp þrjú prósent á mán-
uði á þessu ári og gengi
Bandaríkjadalsins er nú
um 50% hærra en um
áramótin.“
tali lækkað um tæp þrjú prósent á
mánuði á þessu ári. Og gengi
Bandaríkjadalsins er nú um 50%
hærra en um áramótin.
Sömu sögu er að segja um verð-
iagið. Niðurtalning Framsóknar-
flokksins hefur skilað þeim
árangri að verðbólgan er nú senni-
lega á milli 50 og 60 prósent. Þjóð-
hagsstofnun spáir því, að með
sama áframhaldi verði hún komin
í 70—80 prósent fyrri hlutann á
næsta ári. Skefjalausar samdrátt-
araðgerðir ríkisstjórnarinnar á
síðasta ári, sem höfðu nærfellt
kollsiglt atvinnufyrirtækjunum í
stórum stíl, hafa því reynst minna
en gagnslausar. Allar fórnir ein-
staklinga og fyrirtækja hafa
reynst til einskis færðar. — Það er
Kinar K. Guðfinnsson
ekki að furða, þó að framsóknar-
menn séu stoltir af niðurtalning-
unni.
Hver græðir?
Einn er þó sá aðili sem hagnast
hefur af ástandinu í landinu. Og
hver skyldi það vera?
Ekki er það atvinnulífið. — All-
ir eru sammála um að staða undir-
stöðuatvinnugreinanna sé einkar
bágborin um þessar mundir. Tap
útgerðar og frystingar nemur
a.m.k. eitthvað á annan tug pró-
senta. Svipaða sögu er að segja af
iðnaðinum. Á sama tíma boða for-
ráðamenn landbúnaðar að bændur
I landinu þurfi að skera bústofn
sinn; Miklu meira en áður hefur
þekkst á svo skömmum tíma.
Ekki eru það launþegar lands-
ins. Fáum blandast hugur um að
atvinnuöryggi þeirra er nú minna
en í háa herrans tíð. Kjör þeirra
hafa sannarlega versnað. Og í
sjálfum aðalkjarasamningnum
sömdu launþegar um það að
skerða sín eigin kjör um næstu
mánaðamót. Forseti Alþýðusam-
bands Islands lýsir líka stöðu for-
ystu ASÍ þannig að hún sitji nú
uppi með Svarta-Pétur.
En stóri bróðir, ríkisvaldið,
hann þarf ekki að kvarta. Það hef-
ur nefnilega heldur betur vænkast
hagur Strympu. Tekjuskattur í
Reykjavík er sagður hafa hækkað
um 70 prósent. Og óbeinar skatt-
tekjur jukust í fyrra meira en
dæmi eru um. Sem dæmi má
nefna að aðflutningsgjöld voru 89
prósent hærri í fyrra en hitteð-
fyrra, innflutningsgjöld af bifreið-
um 178 prósent hærri. Svipaða
sögu er að segja af fyrri hluta árs-
Nú velta menn fyrir
sér að flytja suður
alþingismann
eftir Halldór Blöndal,
í síðustu viku sátum við þingmenn
fund með atvinnumálanefnd Akur-
eyrar og fulltrúum byggingariðnað-
armanna. Tilefnið var ekki skemmti-
legt. Byggingaframkvæmdir hafa
dregist svo saman á Akureyri að
ekki er hægt að jafna til neins árs
innan þess tíma, sem sambærilegur
getur talizt. í stuttu máli er ástandið
þannig, að engin umtalsverð verk-
efni liggja fyrir á haustdögum, —
eftir að komið er fram í október eða
nóvember. Fyrirtækin hafa búið sig
undir þennan dauða með þvi að hafa
fyrra fallið á með uppsagnir. Hér er
því uggur i mönnum. Jafnaldrar
mínir og þeir sem yngri eru þekkja
fæstir atvinnuleysi nema af afspurn.
Sízt af öllu er það tilhlökkunarefni
ungum mönnum að þurfa nú að búa
sig undir að bæta úr þeim reynslu-
skorti.
Við gátum séð þetta fyrir
Ég sá í Morgunblaðinu á dögun-
um, að menntamálaráðherra hafði
tekið á sig rögg og skrifað forsæt-
isráðherra bréf um bágar atvinnu-
horfur hér fyrir norðan. Við mun-
um það frá því í haust, að forystu-
menn SÍS efndu til fundar með
starfsmönnum sínum, þingmönn-
um, bæjarfulltrúum, bankamönn-
um og fleiri til þess að freista þess
að opna augu ráðamanna fyrir því,
sem var að gerast hér á Akureyri
og auðvitað í þjóðfélaginu öllu í at-
vinnumálum. Flestir okkar tóku
orð þeirra SÍS-manna alvarlega.
Við skildum, að þótt SÍS-hring-
urinn sé öflugur, er hann einungis
hluti af því samfélagi sem við
búum í. Sé rekstrargrundvöllur
ekki fyrir hendi fyrir starfsemi
SÍS, er hann heldur ekki fyrir
hendi fyrir aðra nema að því
marki, sem einstaklingsframtakið
er frjórra og á auðveldar með að
laga sig að breyttum aðstæðum. I
þeim samanburði má þó ekki
gleyma, að SÍS hefur greiðari að-
gang að fjármagni en einkafyrir-
tæki og innan vébanda þess starfa
fjölmargir einstaklingar, sem hafa
tileinkað sér vinnubrögð einka-
framtaksins og búa yfir mikilli
hæfni og starfsreynslu. Ég nefni
ullariðnaðinn sem dæmi. Iðnaðar-
deild SÍS hefur tekizt að vinna
framleiðslu sinni dýrmæta mark-
aði erlendis með vakandi sölu-
starfsemi og framúrskarandi hönn-
un.
Þessi grundvallarsannindi skildi
menntamálaráðherra ekki í haust.
Hann lét SÍS-fundinn fara í skapið
á sér. Hann lét á sér skiljast, að
forystumenn SÍS væru framsókn-
armenn og ættu þess vegna að tala