Morgunblaðið - 22.08.1982, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. ÁGÚST 1982
í I)AG kcmur til íslands góður
gcstur, Ankcr Jnrgensen, forsæt-
isráðhcrra Dana, ásamt konu
sinni, Ingrid, og munu þau hjónin
dvcljast hcr á landi í 3—4 daga.
Af þcssu tilefni hafði Ib Bjornhak,
frcttaritari Mbl. í Kaupmanna-
hófn, cftirfarandi viðtal við Anker,
cn þar cr komið inn á ýmis mál,
ástandið í dönskum cfnahags- og
stjórnmálum, samstarf
Norðurlandaþjóðanna, NATO og
Kfnahagshandalagið.
ANKKR Jorgensen, forsætisráð-
hcrra Danmerkur, hafði sem ung-
ur drengur í skóla íslenskt lands-
lag fyrir augum sér alla daga.
Þegar hann gat ekki haft hugann
við kcnnsluna eða skólabækurnar
lét hann sig gjarna hverfa inn í
þann heim, sem birtist honum á
einum vegg stofunnar, inn í mynd-
irnar af Geysi, Gullfossi og Þing-
völlum. Seinna kynntist hann
verkum Gunnars Gunnarssonar
og nú, í miðri stjórnmálaönninni,
hlakkar hann til þess ásamt konu
sinni, frú Ingrid Jorgensen, að
endurnýja þessi kynni sín af Is-
landi en þau hjónin koma þangað í
dag, sunnudag, í 3—4 daga opin-
bera heimsókn.
Islandsför danska forsætisráð-
herrans er gerð til að treysta vin-
áttuböndin milli þessara tveggja
norrænu bræðraþjóða og hún er
farin þegar þannig stendur á í
Danmörku, að öll þjóðin og stjórn-
málamennirnir standa því sem
næst á öndinni yfir óáraninni í
efnahagslífinu. Þegar þetta sam-
tal við Anker fór fram hafði Knud
Heinesen, fjármálaráðherra, ný-
lega opinberað fjárlögin fyrir
næsta ár en innihaid þeirra og
þeir baggar, sem þar eru bundnir,
geta valdið því, að stjórnin verður
að fara frá síðar á árinu. Kkki
vantar heldur að hvatt sé til þess
en Anker hefur fyrr komist í hann
krappan og lætur sér því lítt
bregða.
Kadikalar vilja
ekki í stjórn
Tilraunir forsætisráðherrans til
að fá miðjuflokkinn Radikale
Venstre til liðs við stjórnina hafa
nú endanlega farið út um þúfur og
þar með útséð um að stjórnin geti
tryKfíl sér öruggan meirihluta á
þingi. Þeirri afstöðu radikala veld-
ur að sjálfsögðu efnahagsástandið
en einn af efnahagssérfræðingum
jafnaðarmanna hefur komist svo
að orði, að fjárlögin séu hrollvekja
og að ekkert taumhald sé lengur á
þróuninni í dönskum efnahags-
málum.
Opinberlega er gert ráð fyrir, að
hallinn á fjárlögum næsta árs
verði um 74 milljarðar dkr. en
fæstir trúa því að það standist.
Fremur að hann nálgist 90 millj-
arðana. Vaxtagreiðslurnar eru
himinháar, 40 milljarðar dkr. á
næsta ári eða um 8% af þjóðar-
framleiðslu, og er nú farið að
styttast í að Danir slái öll fyrri
met í skuldasöfnun meðal Vestur-
Kvrópuþjóða. Dagblaðið Aktuelt,
scm kalla má málgagn ríkisstjórn-
arinnar, segir, að ekki verði kom-
ist hjá því, að lífskjör Dana versni
á næstunni samhliða stóraukinni
skattbyrði.
Áður en Anker Jorgensen held-
ur til Islands mun hann eiga við-
ræður við fulltrúa allra þingflokk-
anna. Hvaða ályktanir hann mun
af þeim draga veit enginn en víst
er að hann er ekki óvanur veðra-
brigðum á danska þinginu og kann
að sigla á milli skers og báru.
AJvarleg kreppa
Hvaða augum lítur Anker
Jorgensen stjórnmálaþróunina í
Danmörku næsta áratuginn og
líkurnar á styrkri stjórn þegar
þannig háttar til, að 9 flokkar eru
á þingi og þrýstihóparnir fleiri en
tölu verði á komið?
Ekki fer á milli mála, að okkur
er mikill vandi á höndum á næsta
ári, segir Anker Jorgensen. Þann-
ig hefur það reyndar alltaf verið
en nú bætist við sú alvarlega
kreppa, sem hrjáir mestalla
Anker Jörgensen hefur íunnið sér vinsældir og virðingu langt út fyrir raðir síns eigin flokks. Þegar hann varð Anker Jörgensen, forsætisráðherra
sextugur í júlí sl. var mikið um dýrðir í Danmörku og meira að segja íbúar Kristjaníu, sem oftar en ekki hafa verið Dana.
upp á kant við yfirvöldin, komu í forsætisráðuneytið og fluttu honum afmæliskveðjur í Ijóði og söng. Var myndin
tekin við það tækifæri.
Norðurlandaþjóðirnar hafa
yfirleitt náð þeim mark-
miðum, sem þær hafa sett sér
— segir Anker Jörgensen, forsætisráðherra Dana, sem í dag kemur í opinbera heimsókn til íslands
heimsbyggðina. Glíman við hana
mun standa í mörg ár. Það eru
ekki allir jafn lánsamir og íslend-
ingar, sem hafa getað forðast
atvinnuleysið í þeim mæli, sem við
þekkjum hér í Danmörku og í
fleiri löndum Vestur-Evrópu.
Verðbólgan gerir okkur einnig erf-
itt fyrir en ég get þó huggað mig
við, að hún er ekki jafn ofsafengin
og á íslandi. Nú sem stendur er
hún í kringum 10%.
Auk þessa verðum við að búa
okkur undir þær breytingar, sem
nú eiga sér stað í tækniþróuninni
og raunar öllu samfélaginu, en líf-
ið er nú þannig, allt breytingum
undirorpið. Við skulum ekki
gleyma því, að við búum í alls-
nægtaþjóðfélagi í samanburði við
langflestar þjóðir og þótt hvert
ólagið öðru meira skelli á okkur
skulum við ekki gera það eitt að
kvarta og kveina. Það er tilgangs-
laust og leysir engan vanda.
Það er ekkert tilhlökkunarefni
að þurfa að hopa á hæl hvað
lífskjörin varðar en þrátt fyrir
það bíður okkar ekkert stórslys á
bak við næsta leiti. Á því veltur,
að við getum minnkað við okkur.
Ég vona það. Það er eitt af því,
sem að okkur snýr, að viðurkenna
það og gera það síðan á þann hátt,
sem öllum kemur best. Hér skiptir
mestu þroski og vilji en grátur og
gnístran tanna fylgja raunar allt-
af með, segir Anker Jorgensen.
Meginverkefnið nú er að hafa
hemil á opinberum útgjöldum. Á
síðustu árum hefur það aðeins
tekist að nokkru en betur má ef
duga skal. Ríkið þarf að auka tekj-
ur sínar, með sköttum, og við
verðum að gera félögum okkar í
verkalýðshreyfingunni Ijóst, að
launahækkunum verður að halda
mjög í skefjum á næstu árum.
Við hvað er þá átt?
Það er átt við, að launin verði
lík því, sem gerist með keppinaut-
um okkar í Vestur-Þýskalandi,
Svíþjóð og Noregi.
Hvað stjórnmálaástandið snert-
ir erum við nú komnir „niður" í 9
flokka. Áður voru þeir 11 á þingi
þannig að hér miðar í rétta átt,
segir Anker Jorgensen og brosir
glettnislega. Raunar virðast
nokkrir flokkanna vera að taka
höndum saman gegn ríkisstjórn
jafnaðarmanna en þannig gengur
þetta fyrir sig og ég veit ekki hvað
út úr því kemur. Eg vona, að við
getum náð samkomulagi við ein-
hverja flokkanna, sem finna má
miðja vegu í dönskum stjórnmál-
um, segir Anker Jörgensen.
Norrænt samstarf
Hefur dregið úr samstarfi Norð-
urlandaþjóðanna?
Ef mönnum finnst það — og
kannski ekki að ástæðulausu —
stafar það af því, að ég tel, að
norrænu þjóðirnar hafa yfirleitt
náð þeim markmiðum, sem þær
settu sér sameiginlega. Þær hafa
ekki hliðrað sér hjá neinum aug-
Ijósum viðfangsefnum. Þau, sem
setið hafa á hakanum, eru hins
vegar nátengd almennu efnahags-
ástandi í heiminum og af þeim
sökum kann sumum að finnast
samstarfið dálítið fjörlaust.
Það, sem mestu skiptir, er að
stóru iðnveldin sjö komi sér sam-
an um hlutina því að það er okkur
öllum jafn nauðsynlegt. Af sömu
ástæðu verða EBE-ríkin 10 að
leggjast öll á eitt þótt það hafi nú
gengið illa hingað til. Við bíðum
allir eftir því hvað stóru þjóðirnar
gera og þess vegna vill samstarfið
milli Norðurlandaþjóðanna falla í
skuggann í svipinn, segir Anker
Jergenaen.
Öll viljum við treysta og auka
norrænt samstarf en í raun eiga
allar þjóðirnar fimm erfitt með að
benda á þau verkefni, sem nú eru
brýnust. Á síðustu árum hef ég
ekki orðið var neina raunverulega
tillögugerð um annað samstarf
milli Norðurlandanna en í efna-
hagsmálum eins og ég hef sjálfur
lagt til. Forsætisráðherrar land-
anna hittast nú þrisvar á ári eins
og ég stakk upp á, en hitt er rétt,
að oft er árangurinn ekki mikill.
Ég vísa því á bug að Danir séu
tregir í taumi í norrænu sam-
starfi. Ef raunverulegar tillögur
koma fram skulum við iáta á það
reyna hvort það verða Danir, sem
segja nei, eða einhverjir aðrir.
Kjarnorkuvopnalaust svæði
Hafa Norðurlöndin alþjóðlega
þýðingu sem kjarnorkuvopnalaust
svæði?
Já, ég tel svo vera. Það hefur
tekist að að halda Norðurlöndum
utan við togstreitu stórþjóðanna
að nokkru leyti og ástæðan er sú
m.a., að við höfum aldrei viljað
hafa kjarnorkuvopn. Við skulum
heldur ekki láta okkur sjást yfir,
að það getur gefið hugmyndinni
um kjarnorkuvopnalaust svæði
suður um Evrópu byr undir báða
vængi og Palme-nefndin, sem
hugmyndin er komin frá, tekur
einmitt sérstaklega mið af Norð-
urlöndum í tillögum sínum. Við
gætum líka lýst því yfir, að við
vildum alls ekkert með kjarnorku-
vopn hafa. Því fleiri kjarnorku-
vopnalaus svæði, því meiri líkur á
að öll Evrópa, svo dæmi séu tekin,
verði kjarnorkuvopnalaus.
Ég er þó ekki fæddur í gær og
veit að hér er hægara um að tala
en úr að ráða. Ég trúi því þó, að
hugmyndirnar um kjarnorku-
vopnalaus svæði geti haft sín
áhrif á stórveldin.
Gætu Norðurlöndin látið til sín
taka á alþjóðlegum vettvangi sem
sáttasemjari í deilum þjóða, t.d. í
Miðausturlöndum?
Ekki í Miðausturlöndum og ekki
sem stendur. Fyrir hálfu öðru ári
gáfu EBE-löndin út sameiginlega
yfirlýsingu um ástandið í Mið-
austurlöndum og nú virðist sem
Anker Jörgcnscn og kona hans, Ingrid Jörgensen, greiða atkvæði í þingkosn-
ingnm.