Morgunblaðið - 24.08.1982, Side 22
3 0 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1982
efnahagsaöííeröir ríkisstjórnarinnar, efnahagsaögeróir ríkisstjórnarinnar, efnahagsaögeröir
Magnús H. Magnússon, vara-
formaður Alþýðuflokksins:
„Bráðabirgðalögin viðurkenn-
ing á því, að illa hefur tekist
til um stjórn efnahagsmála“
„BráðabirgAalögin eru fvrst og
fremst viðurkenning á því aA illa
hefur tekist til um stjórn efna-
hagsmála og aó ástandið hefdi aldr-
ei þurft art veróa svona slæmt,“
sagói Magnús II. Magnússon, vara-
formaóur Alþýóuflokksins, þegar
hann var spuróur álits á bráóa-
birgóalögunum. „Kg vióurkenni aó
hluti vandans cr utanaókomandi og
óvióráóanlegur, en þaó breytir ekki
þeirri staóreynd aó verulegur hluti
hans er heimatilbúinn. Við veiddum
á árinu 1980 og 81 200 þúsund
tonnum meira af þorski en fiski-
fræóingar töldu ráólegt og þaó er að
koma í bakió á okkur núna. Svipaó
gildir um loónuna og þaó er líka aó
koma í bakió á okkur. Þaó hefur
verið gcngdarlaus innflutningur á
skipum sem aó þýóir líklega um 17
% lækkun á tekjum sjómanna og
útgeróar og einhvers staðar á bilinu
8—9% vióbótar gengislækkun viö
þaó sem ella heföi verió þörf, þann-
ig aó þar er komin skýring á veru-
legum hiuta vandans.
Þar við bætist að á árunum
1980 og 1981, þegar við settum
hvert aflametið á fætur öðru og
vorum með hærra verðlag á út-
flutningsafurðum en nokkru
sinni fyrr, verðum við fyrir því
sérstaka happi að dollarinn
hækkar mikið, við flytjum jú
mest út í dollurum, en minna inn,
þannig að það var í heildina tekið
geysilegt happ. Á sama tíma og
málin standa svona erum við að
taka stórkostleg erlend lán, ekki
bara til framkvæmda sem er í
sjálfu sér eðlilegt, heldur til
neyslu. Við erum að taka erlend
lán til að standa undir halla-
rekstri á Hitaveitu Reykjavíkur,
Landsvirkjun, Rafmagnsveitum
ríkisins, Sementsverksmiðjunni
og svo framvegis. Þannig standa
málin þegar allt leikur í lyndi,
svo að þegar aðeins byrjar að
kula á móti þá er ekkert borð
fyrir báru.
í stórum dráttum er þessi
vandi því heimatilbúinn, þó ég
viðurkenni að hluti hans sé óvið-
ráðanlegur, en bara hluti hans og
bráðabirgðalögin sem slík eru
náttúrulega ekkert annað en við-
urkenning á því að illa hafi verið
stjórnað, það er heildarniður-
staðan.
Það sem bráðabirgðalögin gera
er raunverulega ekkert annað en
það að gengið er fellt, gengis-
hagnaði ráðstafað og verðbætur
skertar. Það er lítið komið til
móts við láglaunafólk, 50 milljón-
ir eru auðvitað sáralitið þegar
miðað er við það að það er verið
að taka af launþegum sennilega
um 1,6 milljarð króna, þannig að
það er auðséð hvernig það dæmi
kemur út. Bráðabirgðalögin sjálf
segja lítið annað en þetta. Aftur
á móti kemur fram nýr óskalisti.
Við höfum fengið slíka óskalista
frá stjórninni með ákveðnu milli-
bili, bæði í stjórnarsáttmálanum
og endurtekið hvað eftir annað
eftir það. Sjaldnast hafa þeir
ræst en vonandi tekst eitthvað
Magnús H. Magnússon
betur til núna. En ég viðurkenni
það fúslega, að úr því sem komið
var, úr því að svona hafði verið
stjórnað, þá var nauðsynlegt að
gera einhverjar aðgerðir og þær
róttækar. Þó tel ég að það hefði
þurft að gera miklu meira til þess
að hlífa lágtekjufólkinu. Ég held
þvi sé alls ekki nógur gaumur
gefinn í þessum lögum, þessar 50
milljónir breyta litlu. Þá er á
óskalistanum talað um ýmislegt
sem á að gera á næsta ári með
fjárlögum og öðru þvíumlíku. Svo
ég taki bara eitt dæmi, þá er ver-
ið að tala um að 85 milljónir fari
til Byggingarsjóðs ríkisins, en þá
verður að athuga það að í ár
skerti núverandi ríkisstjórn
markaða tekjustofna Byggingar-
sjóðsins um hvorki meira né
minna en 198 milljónir króna,
þannig að það er bara lítið brot
sem verið er að skila aftur.
Við Alþýðuflokksmenn leggj-
um til að stjórnin segi af sér.
Henni hefur mistekist ætlunar-
verk sitt og það sem hún gerir nú
er engin varanleg bót, sama stað-
an verður komin upp aftur eftir
nokkra mánuði, svo við viljum
stjórnina frá. Ég vil bara segja
það að lokum, að við alþýðu-
flokksmenn höfum núna um ára-
bil varað við þeirri stöðu sem nú
er komin upp, og verið með tillög-
ur um það að gerðar yrðu ráð-
stafanir til að koma í veg fyrir
þetta ástand sem við stöndum
frammi fyrir í dag. Fyrir rúmlega
tveim árum lögðum við til til
dæmis að innflutningur á fiski-
skipum yrði bannaður og endur-
nýjunarþörfinni beint að íslensk-
um skipasmíðaiðnaði. Bara þetta
eina atriði hefði gert það að verk-
um að vandinn í dag hefði verið
miklu minni en hann er, ef þetta
hefði verið samþykkt fyrir tveim
árum í ársbyrjun 1980, þannig að
ég vil undirstrika það að veru-
legur hluti þessa vanda er heima-
tilbúinn og hefði verið hægt að
koma í veg fyrir og auðvitað verð-
ur að standa þannig að málum að
svona lagað endurtaki sig ekki
með reglulegu millibili," sagði
Magnús H. Magnússon varafor-
maður Alþýðuflokksins að síð-
ustu.
Tómas Árnason viðskiptaráÖherra:
Pólitískt samkomulag náð-
ist um nýtt vísitölukerfi
MOK(>lINBLAi)lf) óskaði eftir um-
sögn Tómasar Árnasonar viðskipta-
ráóherra á efnahagsráðstöfununum
sem samþykktar voru í ríkisstjórninni
um helgina og fer svar hans hér á
cftir:
„Líta þarf á málið í heild, ekki er
nægjanlegt að líta eingöngu á
bráðabirgðalögin því að þær ráð-
stafanir sem á að gera í efnahags-
málum felast einnig í yfirlýsingum
af hálfu ríkisstjórnarinnar, þannig
að þetta tvennt þarf að skoðast í
samhengi. Ráðstafanirnar voru
nauðsynlegar til að tryggja rekstr-
argrundvöll atvinnuveganna,
sérstaklega útflutningsatvinnu-
veganna og munu bæta rekstrar-
grundvöll þeirra mjög verulega frá
því sem verið hefur og einnig til
þess að minnka viðskiptahalla
landsins. Varðandi ráðstafanirnar
að öðru leyti þá eru þau atriði
þýðingarmest, að samkomulag hef-
ur tekist um hvaða verðbætur á að
greiða 1. desember. Þar er í raun og
veru verið að taka aftur óraunhæfa
kjarasamninga sem hafa verið
gerðir og viðurkenna það að þjóðin
hefur lifað um efni fram og verið að
færa sig nær raunveruleikanum og
þeim framleiðsluverðmætum sem
úr er að spila. Vegna þessarar
ráðstöfunar sem er tímabundin,
verða greiddar láglaunabætur til
þeirra sem erfiðast eiga, en eftir er
að útfæra það í einstökum atriðum
ennþá. Það verða gerðar ráðstafan-
ir til jöfnunar á húshitunarkostnaði
sem er stórt og mjög þýðingarmikið
mál sem var raunar búið að marka
veitt til húsnæðismála, sérstaklega
til þess að lét'a undir með þeim sem
eiga erfiðastan róðurinn í sambandi
við húsnæðismálalánin.
Mjög þýðingarmikið er í þessu
sambandi að leggja á sparnað í
ríkiskerfinu og hægja þar á fram-
kvæmdum til að skapa svigrúm
fyrir láglaunabæturnar, jöfnun
húshitunar og framlög til húsnæð-
ismála.
Það sem ég tel vera stærst og
Tómas Árnason
þýðingarmest í þvípólitíska sam-
komulagi sem felst í aðgerðunum,
þá á ég bæði við bráðabirgðalögin
og yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar,
er það pólitíska samkomulag sem er
um að koma á nýju viðmiðunarkerfi
í efnahagskerfinu. Pólitískt sam-
komulag er um að tekið verði upp
nýtt viðmiðunarkerfi fyrir laun,
eins og það er orðað, með hliðsjón
af hugmyndum viðræðunefndar um
vísitölumál og að eftir fyrsta des-
ember verði verðbætur greiddar á
laun eftir þessu nýja viðmiðunar-
kerfi. Ég vil ekki á þessu stigi ræða
nánar um innihald þess, þar sem
ætlunin er að ræða það frekar við
aðila vinnumarkaðarins, áður en
það verður tekið upp. Nýja viðmið-
unarkerfið mun draga úr þeirri
víxlhækkun verðlags og launa sem
við höfum búið við um hríð. Þau
atriði sem ég hef nefnt álít ég þau
þýðingarmestu.
Mikið hefur verið rætt um að er-
lend skuldabyrði sé mikil og hún
hefur vaxið. Það er vegna þess að
vextir hafa stórhækkað á hinum al-
þjóðlegu mörkuðum, sem við þurf-
um að sjálfsögðu að hlíta vegna
okkar lána og einnig vegna þess að
þjóðarframleiðslan hefur dregist
saman. Ég vil leggja áherslu á það
að við höfum lagt gífurlega mikla
áherslu á að fjárfesta í orku-
framkvæmdum og mætti þar nefna
margt til. Raforkuframkvæmdirnar
eru fjárfrekastar og stærstar.
Einnig má nefna það að við höfum
fjárfest mikið í hitaveitum og tekið
mikil lán til þeirra framkvæmda.
Til marks um það hvað okkur hefur
skilað áfram get ég nefnt að eftir
olíukreppuna 1973 greiddum við út
95.000 olíustyrki en nú erum við
komin niður í 18.500, það er árang-
ur þess að byggðar hafa verið marg-
ar og stórar hitaveitur víðsvegar
um landið. Þetta kemur til með að
spara mikinn gjaldeyri í framtíð-
inni, þar sem við munum búa við
hækkandi orkuverð"
— Eru þessar efnahagsaðgerðir
fullnægjandi?
„Eins og ástandið er í landinu og
með tilliti til almenningsálitsins þá
er ég ekki viss um að auðvelt hefði
verið að leggja meira á menn eins
og sakir standa. Til þess að tala um
fullnægjandi aðgerðir, sem reyndar
verður seint hægt að tala um, málin
breytast svo mikið frá degi til dags,
þarf að leggja áherslu á að breyta
vísitölukerfinu. Draga verður
stórkostlega úr því til þess að skapa
meiri stöðugleika í efnahagsmálun-
um en verið hefur. Pólitíska sam-
komulagið um nýtt vísitölukerfi er
talsvert stórt skref í þá átt,“ sagði
Tómas Árnason að lokum.
Ragnar Arnalds fjármálaráðherra:
Vona að takist að halda verð-
bólgunni í kringum 50%
„ÉG TEL að tekist hafi allt ööruvísi
til um þessar efnahagsaðgerðir en
stundum áður, þarna er um sam-
ræmda lækkun veróbólgu aó ræða
sem margir aóilar taka þátt i, ekki
bara launamenn, heldur bændur, sjó-
menn, útgerðarmenn og verslunin,"
sagði Kagnar Arnalds fjármálaráó-
herra i samtali vió Morgunblaðió.
„Allir þessir aðilar verða að
leggja sitt af mörgum, atvinnu-
reksturinn ekkert síður en launa-
menn og það er það mikilvæga við
þessa stóru aðgerð sem beinist fyrst
og fremst að því að koma í veg fyrir
að viðskiptahallinn verði stórfelld-
ur á komandi ári og verðbólga æði
upp úr öllu valdi í kjölfar þess
mikla vanda sem að hefur steðjað í
útflutningsatvinnuvegum lands-
manna,“ sagði Ragnar.
„Við höfum ekki fengið útreikn-
inga Þjóðhagsstofnunar um það
hver verðbólgan verður á árinu
1983, en það er hins vegar Ijóst að
verðbólgan hefði stefnt í miklar
hæðir, sennilega 80—90%, ef ekki
hefði verið gripið til þessara að-
gerða. Ég geri mér fastlega vonir
um að með þessum aðgerðum verði
hægt að halda verðbólgunni í kring-
um 50%,“ sagði Ragnar.
„Það er ekki von á neinum hlið-
stæðum aðgerðum í bráð, heldur
verður þetta að sjálfsögðu að duga í
bili, en hins vegar er þetta engin
endanleg lausn á öllum efnahags-
vandamálum þjóðarinnar og það er
augljóst mál að við munum á kom-
andi ári sigla í ólgusjó mikillar
verðbólgu og vondra viðskiptakjara
og menn munu eiga fullt í fangi
með að verjast ágangi atvinnuleys-
isins, sem herjar á í öllum nálægum
löndum. En það stóra við þessar að-
gerðir er einmitt það að við byggj-
um varnarmúr gegn atvinnuleysi og
gegn stórfelldri skuldasöfnun, sem
hefði fylgt í kjölfarið ef viðskipta-
halli hefði orðið eins hrikalegur og
útlit var fyrir. Hins vegar vekur
það mesta furðu mína hvað stjórn-
arandstaðan hefur lítið til málanna
að leggja. Það virðist hvergi vera
hægt að fá upplýsingar um það til
hvaða ráða hún hefði gripið, hvort
Kagnar Arnalds
hún sé með eða á móti þessum að-
gerðum," sagði Ragnar Arnalds.