Morgunblaðið - 24.08.1982, Síða 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1982
efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar, efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar, efnahagsaðgerðir
IIÉK fara á eftir í heild
bráAabirgðalög þau, sem sett
voru á laugardaginn, og yfir-
lýsing ríkisstjórnarinnar
vegna þeirra:
„Forseti íslands gjörir kunnugt:
Forsætisráðherra hefur tjáð mér,
að brýna nauðsyn beri til að gera
nú þegar ýmsar ráðstafanir í efna-
hagsmálum, vegna þeirra þungu
áfalla, sem þjóðarbúið hefur orðið
fyrir á undanförnum mánuðum.
Aflabrestur, verðfall og sölu-
tregða á íslenskum afurðum hafa
valdið vaxandi viðskiptahalla
gagnvart útlöndum, þrengt að at-
vinnuvegunum, aukið verðbólgu
og dregið úr þjóðartekjum.
Af þessum ástæðum ber brýna
nauðsyn til þess að draga úr víxl-
gangi verðlags og launa, minnka
viðskiptahalla og styrkja stöðu at-
vinnuveganna. Sú 13% lækkun á
gengi íslenskrar krónu, sem Seðla-
banki Islands hefur ákveðið með
samþykki ríkisstjórnarinnar, kall-
ar einnig á setningu bráðabirgða-
laga um gengismun af útflutn-
ingsbirgðum og ráðstöfun hans.
Fyrir því eru sett bráðabirgða-
lög samkvæmt 28. gr. stjórnar-
skrárinnar á þessa leið:
1. gr.
Vegna samdráttar þjóðartekna
og í þeim tilgangi að draga úr
víxlgangi kaupgjalds og verðlags
skal frá 1. desember 1982 fella
niður helming af þeirri verðbóta-
hækkun launa er ella hefðið orðið
vegna ákvæða í 48.-52. gr. laga
nr. 13/1979, sbr. 5. gr. laga nr.
10/1981.
Ákvæði 1. mgr. skal einnig taka
til launa í verðlagsgrundvelli
landbúnaðarins og í vinnslu- og
dreifingarkostnaði búvara, sbr.
lög nr. 95/1981.
Þegar verð á þeim fisktegund-
um, sem tilgreindar eru í tilkynn-
ingu Verðlagsráðs sjávarútvegsins
nr. 11/1982, er ákveðið í fyrsta
skipti eftir 1. september 1982, skal
meðalhækkun á verði þeirra fisk-
tegunda ekki vera meiri en nemur
hækkun verðbóta á laun eftir 1.
september til þess tíma, er fisk-
verðsákvörðun tekur gildi, að
teknu tilliti til 1. mgr. þessarar
greinar.
2. gr.
Ríkisstjórninni er heimilt að
ákveða að sérstakar bætur, allt að
50 millj. króna, verði greiddar úr
ríkissjóði til láglaunafólks á árinu
1982. Tilhögun þessara bóta verð-
ur ákveðin í samráði við samtök
launafólks.
3. gr.
Þá er skilað er til banka gjald-
eyri fyrir útfluttar sjávarafurðir
framleiddar fyrir 23. ágúst 1982,
skal hann greiddur útflytjanda á
því kaupgengi, sem í gildi er, þeg-
ar útflutningsskjöl eru afgreidd í
banka við gjaldeyrisskil, að frá-
dregnum 6,5% gengismun.
Ríkisstjórnin kveður nánar á
um, til hvaða afurða þetta ákvæði
skuli taka, og eru ákvarðanir
hennar þar að lútandi fullnaðar-
úrskurðir.
Áður en umræddu fé er ráðstaf-
að, skal greiða af því hækkanir á
flutningskostnaði og öðrum sam-
bærilegum kostnaði við útflutning
vegna þeirra afurða sem þessi lög
taka til.
Gengismunur, sem myndast
samkvæmt ákvæðum 3. gr., skal
lagður í sérstakan gengismunar-
sjóð, sem skal varið í þágu sjávar-
útvegsins með eftirgreindum
hætti:
1. Krónum 80 milljónum skal var-
ið til greiðslu óafturkræfs
framlags til togara til að bæta
rekstrarafkomu þeirra vegna
aflabrests á fyrri hluta þessa
árs. Skal Aflatryggingasjóður
sjávarútvegsins annast greiðsl-
ur þessar samkvæmt reglum,
sem sjávarútvegsráðuneytið
setur.
2. Krónur 15 milljónir til loðnu-
vinnslustöðva samkvæmt nán-
ari ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar.
3. Krónur 10 milljónir í
Fiskimálasjóð, sem verði ráð-
stafað til orkusparandi aðgerða
í útgerð og fiskvinnslu og til
fræðslu um gæði og vöruvönd-
un í sjávarútvegi samkvæmt
reglutn sem sjávarútvegsráðu-
neytið setur.
4. Krónur 5 milljónir í lífeyrissjóð
sjómanna, samkvæmt nánari
reglum sem ríkisstjórnin setur,
að höfðu samráði við
sjómannasamtökin.
5. Eftirstöðvar, þar með taldir
vextir, renni í Stofnfjársjóð
fiskiskipa til lækkunar á skuld-
um og/eða fjármagnskostnaði
fiskiskipa, samkvæmt reglum
sem sjávarútvegsráðuneytið
setur, að höfðu samráði við
stjórn Fiskveiðasjóðs Islands
og Landssamband íslenskra út-
vegsmanna.
5. gr.
Heimilt er sjávarútvegsráð-
herra að ákveða, að eftirstöðvar
þess fjár, sem er í vörslu
Fiskveiðasjóðs íslands, sbr. a) og
b) lið 17. gr. laga nr. 79/1968, b) lið
B málsliðar 3. gr. laga nr. 2/1978
og 2. tl. b) liðar 3. gr. laga nr.
22/1979, renni í Stofnfjársjóð
fiskiskipa til lækkunar á skuldum
og/eða fjármagnskostnaði fiski-
skipa, samkvæmt reglum sem
sjávarútvegsráðuneytið setur að
höfðu samráði við stjórn Fisk-
veiðasjóðs íslands og Landssam-
band íslenskra útvegsmanna.
6. gr.
Þegar eftir gildistöku laga þess-
ara skal lækka hundraðshluta
verslunarálagningar sem því svar-
ar að leyfð hefði verið álagning á
30% þeirrar hækkunar álagn-
ingarstofnsins sem leiðir af hækk-
un á verði erlends gjaldeyris frá
því gengi, sem gilti 11. ágúst 1982
miðað við þær álagningarreglur,
sem í gildi voru samkvæmt
ákvörðunum verðlagsráðs þann
dag.
Ekki má hækka hundraðshluta
álagningar á vöru í heildsölu,
smásölu, eða öðrum viðskiptum
frá því sem var 12. ágúst 1982 með
breytingum skv. 1. mgr., nema að
fengnu samþykki réttra yfirvalda.
7. gr.
1. gr. laga nr. 107/1978 um sér-
stakt tímabundið vörugjald með
áorðnum breytingum, sbr. 1. gr.
laga nr. 82/1981, breytist með
svofelldum hætti:
a) 1. og 2. málsliður 1. gr. lag-
anna, sbr. 1. gr. laga nr. 82/1981,
orðist svo:
Greiða skal í ríkissjóð sérstakt
vörugjald. Gjaldið skal greitt til
og með 31. desember 1983 í eftir-
farandi tveimur gjaldflokkum:
b) Upphaf A-liðar 1. gr. laganna
orðist svo:
Af vörum í eftirgreindum
tollskrárnúmerum greiðist 24%
gjald en á tímabilinu frá og með
23. ágúst 1982 til og með 28. febrú-
ar 1983 skal þó greiða 32% gjald:
c) Eftirtalin tollskrárnúmer
bætist við A-lið 1. gr. laganna:
07.05.00;16.03.00;17.01.23;17.01.24;
17.01.27;17.01.29;17.02.04;17.04.02;
18.05.01;18.05.09; 18.06.01 ;18.06.02;
18.06.03;19.02.0Í;19.02.02;20.02.01;
21.02.11 ;21.02.19,21.02.20,21.03.00;
21.04.01 ;21,04.02;21.04.09;21.05.11;
21.05.19;21.05.21 ;21.06.01 ;21.06.02;
21.07.01;21.07.02;33.04.01;33.04.02;
33.04.03;33.04.09.
d) Upphaf B-liðar 1. gr. laganna
orðist svo:
Af vörum í eftirgreindum
tollskrárnúmerum greiðist 30%
gjald en á tímabilinu frá og með
23. ágúst 1982 til og með 28 febrú-
ar 1983 skal þó greiða 40% gjald:
8. gr.
Hið hækkaða vörugjald sem skv.
7. gr. þessara laga skal lagt á inn-
lenda framleiðslu og innflutning
frá og með 23. ágúst 1982 skal
greitt af sölu eða annarri afhend-
ingu innlendrar framleiðslu frá og
með 23. ágúst 1892 og af innflutt-
um vörum sem teknar eru til
tollmeðferðar frá og með 23. ágúst
1982. Sama gildir um innheimtu
gjalds af vörum sem gjaldskyldar
verða skv. c-lið 7. gr.
Af birgðum, sem innlendir
framleiðendur gjaldskyldra vara
skv. 1. gr. laga nr. 107/1978 með
síðari breytingum eiga hinn 22.
ágúst 1982, skal greiða sérstakt
vörugjald eins og það var ákveðið
fyrir gildistöku þessara laga en
undanþiggja birgðir innlendra
framleiðsluvara sérstöku vöru-
gjaldi sem við gildistöku þessara
laga verða gjaldskyldar, þrátt
fyrir að sala eða afhending af
vörubirgðum þessum fari fram
eftir 22. ágúst 1982, enda liggi
fyrir staðfesting af hálfu toll-
stjóra í því umdæmi þar sem
framleiðsla fer fram um stöðu
birgða hinn 22. ágúst 1982. Vegna
birgðatalningar skal framleiðandi
gera sérstaka birgðatalningar-
skýrslu um vörumagn og
verksmiðjuverð birgða hinn 22.
hækkaða vörugjald, sem sam-
kvæmt ákvæðum 7. gr. þessara
laga gildir frá og með 23. ágúst
1982, nema fullnaðartollafgreiðsla
þeirra eigi sér stað fyrir septem-
berlok 1982. Sama á við um þær
vörur sem gjaldskyldar verða skv.
c-lið 7. gr.
Hafi innflytjandi fyrir 23. ágúst
1982 afhent til tollmeðferðar að-
flutningsskjöl sem að öllu leyti
fullnægja þeim skilyrðum sem
þurfa að vera fyrir hendi til þess
að hægt sé að tollafgreiða viðkom-
andi vöru þegar í stað, skal varan
tollafgreidd gegn greiðslu þess
sérstaka vörugjalds sem sam-
kvæmt ákvæðum 7. gr. þessara
laga gildir til og með 22. ágúst en
þó því aðeins að tollafgreiðslu sé
lokið fyrir 4. september 1982.
Yfírlýsing ríkisstjórnarinnar
„Islenskt efnahagslíf hefur átt
við ört vaxandi erfiðleika að etja á
síðustu mánuðum. Þegar efna-
hagsstefna ríkisstjórnarinnar
fyrir árið 1982 var sett fram í
þjóðhagsáætlun í október á liðnu
ári, var miðað við ákveðnar for-
sendur um þróun helstu hag-
stærða hér á landi og í umheimin-
um. Þjóðhagsspáin var samkvæmt
venju að mestu leyti áætlun um
tekjur þjóðarbúsins og ráðstöfun
þeirra. Þar var m.a. gengið út frá
að þjóðarframleiðslan ykist um
1%, viðskipti við önnur lönd yrðu
hallalaus og verðbólga færi
minnkandi. Á þeim tíma var fast-
lega búist við jafnvægi í þjóðar-
búskapnum á þessu ári.
Nokkru eftir að gengið var frá
Bráðabirgðalögin
og yfírlýsing
stjórnarinnar
ágúst 1982, sem afhent skal toll-
stjóra. Birgðatalning og staðfest-
ing hennar skal fara fram innan
viku frá gildistöku laga þessara.
Staðfest birgðatalningarskýrsla
skal fylgja skýrslu vegna skila á
sérstöku tímabundnu vörugjaldi
fyrir tímabilið 1. júlí til 1. septem-
ber 1982. Við álagningu og skil á
sérstöku vörugjaldi eða undan-
þágu frá greiðslu þess samkvæmt
ákvæðum þessarar málsgreinar
skal telja að fyrstar séu seldar eða
afhentar vörur sem framleiðandi
átti í birgðum hinn 22. ágúst 1982.
Þannig skal draga heildarandvirði
birgða hinn 22. ágúst 1982 frá
heildarandvirði seldra eða af-
hentra vara á tímabilinu 23. ágúst
til 30. september 1982 og greiða af
mismuninum sérstakt vörugjald
samkvæmt ákvæðum laga nr.
107/1978 um sérstakt tímabundið
vörugjald með síðari breytingum,
sbr. 7. gr. þessara laga. Sé heildar-
andvirði birgða 22. ágúst 1982
hærra en vörusala á tímabilinu 23.
ágúst til 30. september 1982 skal
mismunurinn á sama hátt dreginn
frá síðari sölu eða afhendingu uns
vörusala eða afhending fer fram
úr verðmæti birgða 22. ágúst 1982.
Nú ber vörugjaldskyldum fram-
leiðanda að greiða á sama gjald-
daga sérstakt vörugjald annars
vegar vegna sölu eða afhendingar
vörugjaldsskyldra vara fyrir 23.
ágúst 1982 eða sölu eða afhend-
ingar á birgðum samkvæmt þess-
ari málsgrein og hins vegar sér-
stakt vörugjald skv. 7. gr. þessara
laga, skal hann skila tveimur
skýrslum vegna skila á sérstöku
vörugjaldi, annarri vegna álagn-
ingar sérstaks vörugjalds sam-
kvæmt ákvæðum 7. gr. þessara
laga og hinni vegna álagningar
gjaldsins samkvæmt ákvæðum
laga nr. 107/1978 eins og þau voru
fyrir gildistöku þessara laga, og
skal sama gilda vegna lækkunar
gjaldsins 1. mars 1983. Verði
breytingar á verksmiðjuverði
birgða frá því sem tilgreint hefur
verið í birgðatalningarskýrslu,
skal við álagningu sérstaks vöru-
gjalds samkvæmt ákvæðum þess-
arar málsgreinar leggja hið nýja
verksmiðjuverð til grundvallar, en
gera skaí innheimtumanni ríkis-
sjóðs skriflega grein fyrir slíkum
breytingum.
Af vörum, sem með leyfi toll-
yfirvalda hafa verið afhentar inn-
flytjendum fyrir 23. ágúst 1982
gegn tryggingu fyrir greiðslu að-
flutningsgjalda, sbr. m.a. 21. gr.
tollskrárlaga, skal greiða hið
Sömu tímamörk gilda um tollaf-
greiðslu vara sem gjaldskyldar
verða skv. c-lið 7. gr.
9. gr.
Við beitingu 3. mgr. 3. gr. laga
nr. 107/1978 um sérstakt tíma-
bundið vörugjald, sbr. 3. gr. laga
nr. 80/1980, skal á tímabilinu 23.
ágúst 1982 til og með 28. febrúar
1983 hækka sérstakt vörugjald í
40% eða lækka í 32% í stað þess
að hækka gjaldið í 30% eða lækka
í 24% eins og þar greinir.
10. gr.
1. mgr. 11. gr. laga nr. 120 31.
desember 1976 um tollskrá o.fl.
með áorðnum breytingum orðist
svo:
Nú er tollverð vöru eða einhver
hluti þess tilgreint í erlendri
mynt, og skal þá því eða hluta þess
við ákvörðun tollverðs breytt í
innlenda fjárhæð. Skal farið eftir
því sölugengi sem skráð er á hinni
erlendu mynt í bönkum hér á
landi þegar varan er tekin til
tollmeðferðar. Fjármálaráðuneyt-
ið getur þó ákveðið með reglugerð
eða öðrum fyrirmælum að sölu-
gengi sem skráð er í bönkum hér á
landi skuli við ákvörðun tollverðs
gilda sem tollafgreiðslugengi fyrir
ákveðinn tíma, þó eigi lengur en
til eins mánaðar í senn. Fjármála-
ráðuneytinu er heimilt að ákveða,
að breytist skráð sölugengi gjald-
miðils eða tollafgreiðslugengi eftir
að vara hefur verið tekin til toll-
meðferðar, sbr. 14. gr., skuli miða
við hið nýja gengi við endanlega
tollafgreiðslu vöru.
11. gr.
Við ákvæði til bráðabirgða í
VIII. kafla laga um efnahagsmál
nr. 13/1979 bætist nýr liður
tölumerktur IV. svohljóðandi:
Draga skal sérstaklega 2,9 pró-
sentustig frá þeirri verðbóta-
hækkun launa, er skal eiga sér
stað frá 1. september 1982 vegna
ákvæða í 48.-52. gr., sbr. 5. gr.
laga nr. 10/1981.
12. gr.
Ráðherra er heimilt að setja
með reglugerð nánari fyrirmæli
um framkvæmd laga þessara.
13. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Gjört í Reykjavík, 21. ágúst 1982.
Vigdis Finnbogadóttir
Gunnar Thoroddsen"
þjóðhagsspá varð ljóst, að ýmsar
meginforsendur hennar stóðust
ekki, af ófyrirsjáanlegum ástæð-
um. Loðnuveiðar brugðust og von-
ir manna um batnandi ástand í
efnahagsmálum umheimsins
reyndust ekki á rökum reistar. Því
var nauðsynlegt að grípa til ráð-
stafana í efnahagsmálum snemma
á þessu ári. Jafnframt var til-
kynnt að frekari ráðstafana yrði
þörf, þegar líða tæki á árið, ef ekki
yrðu umskipti til hins betra.
Frá því í ársbyrjun hefur enn
sigið á ógæfuhlið í þróun efna-
hagsmála, bæði hér á landi og
annars staðar. Nú eru horfur á, að
tekjur þjóðarbúsins dragist enn
meira saman en þá var búist við.
Fyrstu sex mánuði ársins reyndist
verðmæti sjávarafla 17% minna
en á sama tíma í fyrra og flest
bendir til að framleiðsla sjávaraf-
urða á þessu ári verið 13—16%
minni en á síðasta ári.
Á sama tíma og tekjur í sjávar-
útvegi hafa minnkað, er einnig við
alvarlegan vanda að etja á öðrum
mikilvægustu útflutningsmörkuð-
um. Sá öldudalur, sem efnhagslíf-
ið í heiminum er í, hefur reynst
dýpri en vænta mátti, og eftir-
spurn eftir framleiðslu okkar
minnkað. Auk þess hefur kostnað-
arþróun í útflutningsframleiðslu
reynst þungur baggi og veldur
verðbólgan þar mestu um. Þessi
samdráttur skerðir þjóðartekjur
sennilega um 5—6%, auk þeirra
annarra víðtæku áhrifa sem sam-
drátturinn hefur á tekjur og af-
komu í öðrum atvinnugreinum.
Hér er um alvarlegra áfall í þjóð-
arbúskap okkar en um áratuga-
skeið.
Þessi óheillavænlega þróun
veldur því, að í stað jafnaðar í
viðskiptum við önnur lönd og
minnkandi verðbólgu, eins og spáð
var í lok síðasta árs, stefnir við-
skiptahallinn í 8—9% af þjóðar-
framleiðslu á þessu ári. Jafnvel
þótt gert sé ráð fyrir nokkurri
aukningu vöruútflutnings á næsta
ári, eru engu að síður líkur á svip-
uðum viðskiptahalla á því ári, ef
ekki verður gripið til sérstakra
ráðstafana. Verðbólgan fer einnig
vaxandi og er líklegt að án að-
gerða verði hún um 75—80% um
þetta leyti á næsta ári. Við slíkar
aðstæður verður vart komist hjá
atvinnuleysi og skuldasöfnun við
útlönd myndi stefna fjárhagslegu
sjálfstæði okkar í voða.
Sá vandi sem við er að glíma er
djúpstæðari og umfangsmeiri en