Morgunblaðið - 27.08.1982, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. ÁGÚST 1982
Versnandi
hagur
íslendinga er ekki
náttúrnlögmál
Eftir Halldór
Blöndal alþm.
Þjóðin er búin að vita það lengi,
að ekki var allt með felldu í efna-
hagsmálum okkar. Viðbrögð
launafólks í kjarasamningum
sýna það m.a. Fyrir nokkrum vik-
um var samið um grunnkaups-
hækkanir sem voru svo kænlega
gerðar, að þær verða allar teknar
til baka og vel það 1. sept. nk. Það
fólst í samningunum sjálfun, og
olli ekki umtalsverðri gagnrýni.
Auðvitað hefði slíkt ekki getað
gerst við eðlilegar kringumstæður
í efnahagsmálum, — ef fólkið
hefði borið traust til landsstjórn-
arinnar. Óttinn við atvinnuleysi
var ráðandi aflið í kjarasamning-
unum.
Eru versnandi lífskjör
óumflýjanleg örlög
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnar-
innar hafa séð dagsins ljós. Þær
eru hvorki verri né betri en við var
að búast. Kjarni þeirra er sá, að
kjör allra landsmanna verði skert
verulega. Það er talað um þung
áföll, sem þjóðarbúið hafi orðið
fyrir: „Aflabrestur, verðfall og
sölutregða á íslenskum afurðum
hafa valdið vaxandi viðskiptahalla
gagnvart útlöndum, þrengt að at-
vinnuvegunum, aukið verðbólgu
og dregið úr þjóðartekjum." Þarna
er stórum orðum raðað saman
eins og þau væru náttúrulögmál.
Og í þeim skilningi er ástandið
náttúrulögmál, að landinu hefur
verið illa stjórnað.
Vinstri stjórnir hafa verið við
völd síðan á haustdögum 1978. Um
svipað leyti efndi Bandalag há-
skólamanna til ráðstefnu um
lífskjör hér á landi. Öllum niður-
stöðum bar saman um, að þess
yrði engin von, að lífskjörin gætu
haldist svipuð og í nágrannalönd-
unum nema okkur tækist að nýta
orku fallvatnanna. Ekkert nýtt
hefur komið fram, sem gefur til-
efni til að ætla annað. Hvernig he-
fur Hjörleifur Guttormsson notað
þann tíma sem síðan er liðinn, en
hann hefur lengst af verið iðnað-
arráðherra? Hvar eru allar „nýið-
naðarhugmyndirnar" sem starfsh-
óparnir hans hafa verið svo
önnum kafnir við að útlista? Hér á
við stakan gamla:
Tækifærið gríptu greitt,
giftu mun þaó xkapa.
JárniA skaltu hamra heitt.
Að hika er sama og tapa.
Vegna þeirra efnahagsörðug-
leika sem nú herja grannlönd
okkar hefur tækifærið til að
byKKÍa upp orkufrekan iðnað
gengið okkur úr greipum um sinn.
Þess vegna verður nokkur bið á
þvi, að fallvötnin spinni okkur gull
eins og þau bíða eftir að gera.
Þessi leikslok valda verri lífskjör-
um hér á landi en ella myndi.
Þegar sjálfstæðismenn hafa
farið með stjórn landsins hefur
það verið grundvallaratriði að
safna í sjóði í góðæri til að mæta
vondu árunum. Verðjöfnunarsjóð-
ir sjávarútvegsins voru af þessum
toga. Eftir að ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar vann fullnaðar-
sigur í landhelgismálinu, svo að
við gátum einir nýtt fiskimiðin,
fór afli vaxandi ár frá ári. Hann
náði hámarki á árunum 1980 og
1981. Samtímis fóru viðskiptakjör
batnandi og allt lék í lyndi út á
við. Urðu verðjöfnunarsjóðir sjáv-
arútvegsins gildir á þessum árum?
Eru þeir undir það búnir nú, að
vera sá varnarmúr, sem við getum
hopað á bak við, meðan við erum
að ná betri vígstöðu í þjóðarbú-
skap okkar? Því fer víðs fjarri, —
gott ef þeir eru ekki meira og
minna gjaldþrota eftir góðærin
tvö. Það sýnir, að nægilegrar for-
sjár var ekki gætt við stjórn
landsins. Þess vegna erum við illa
búin undir áföll, hversu lítil sem
þau eru. Þessi þróun veldur því, að
lífskjör verða verri hér á landi á
næstu misserum en ella myndi.
Við höfum safnað erlendum
skuldum, svo að jafnvel Svavari
Gestssyni óar við. Það er rétt að
við eigum ekki að hika við að taka
lán erlendis til arðvænnar fjár-
festingar, sem stendur undir þeim.
En við höfum tekið lán erlendis til
Halldór Klöndal
þess að brúa bilið hjá opinberum
fyrirtækjum, sem rekin hafa verið
með halla. Við höfum tekið eyðsl-
ulán eins og viðskiptahallinn sýn-
ir. Af því súpum við seyðið nú.
Þess vegna verða lífskjör verri hér
á landi en ella myndi.
Fær einstaklingurinn
að njóta sín?
Forsætisráðherra talar mikið
um, að aðgerðir ríkisstjórnarinnar
beri árangur, ef fólkið sýni skiln-
ing. Ég segi: Engar efnahagsráð-
stafanir geta borið árangur, nema
stjórnvöld sýni fólkinu skilning og
mæti þörfum þess.
í þessum pistli fjölyrði ég ekki
um þau sannindi að í þeim lönd-
um, þar sem ríkisforsjáin er al-
gjör, líði fólkinu verst. Á hinn
bóginn sýna dæmin, að ótrúleg
orka blundar með einstaklingun-
um, ef þeir fá svigrúm til athafna.
Ein alvarlegasta skyssan af mörg-
um vondum hjá ríkisstjórninni
var einmitt þessi að drepa niður
einstaklingsframtakið, beint og
óbeint. Sumpart hefur þetta verið
gert með því að þyngja skatta á
atvinnurekstrinum úr hófi fram,
samtímis því sem gengisskráning
hefur verið með þeim hætti að hún
hefur verkað eins og verndartollur
fyrir innfluttan varning, ekki sízt
frá Norðurlöndunum. Hvað er t.d.
orðið af þeim glæsilega húsgagna-
iðnaði, sem hér var einu sinni og
svo mjög var gumað af? Og hver
hefur verið staða ullar- og skinna-
iðnaðarins? Hvað skyldi mörgum
saumastofum hafa verið lokað á
síðustu misserum?
Samt höfum við fjárfest, ekki
vantar það. En í hverju? Skuttog-
urum fjölgar jafnt og þétt. Ekki er
það arðvænlegt, meðan þeir, sem
fyrir eru, fá ekki að fiska nægju
sína. Fróðlegt væri að spyrja fólk
á götunni, hvort það vildi leggja
sparnað sinn í kaup á skuttogara
og fylgjast með viðbrögðunum. Og
allir þessir nýju bílar, sem keyptir
hafa verið til landsins eftir að
fjármálaráðherra lækkaði tollana
á þeim í vor, — hvað skyldu þeir
kosta þjóðarbúið og hver skyldi
arðsemin vera?
Ekki er þvílíkt ráðslag til þess
fallið að auka þjóðartekjurnar.
Þess vegna hljóta lífskjörin að
verða verri hér en ella myndi.
Góðærin skilja
ekkert eftir
Það er athyglisvert, að Svavar
Gestsson tók nýlega líkingu af
ástandinu í Póllandi, þegar hann
var að Iýsa því, hvers við gátum
vænst að óbreyttri stjórnarstefnu.
Ég geri því ekki skóna að sá sé
draumur hans. Á hinn bóginn
rifja ég upp, að þau voru ráð Len-
ins, að í lýðræðisþjóðfélagi skyldu
kommúnistar einbeita sér að því
fyrst að eyðileggja efnahag þjóð-
arinnar. Síðan yrði eftirleikurinn
auðveldari.
Síðustu tvö árin hefur verið hér
meira góðæri en nokkru sinni. Þó
skilja þau ekkert eftir í þeim
skilningi að atvinnuvegirnir,
fyrirtækin stór og smá, séu undir
það búin að mæta áföllum. Aukin
arðsemi hefur sem sé farið í
eyðslu, jafnframt því sem skuldir
hafa vaxið. Af því væri eðlilegt að
draga þá ályktun, að lífskjörin
hefðu batnað verulega þennan
tíma. En það er heldur ekki svo.
Kúfurinn hefur farið í opinbera
eyðslu og sukk.
Maður á götunni sagði við mig,
að hann væri orðinn þreyttur á
útskýringum ráðherra á því, hvers
vegna þeim mistækist yfirleitt og
alltaf hallaði undan fæti. Af
hverju segja þeir aldrei neinar
góðar fréttir um eitthvað sem
þeim hefur vel tekist? spurði
hann. Þetta var góð spurning og
lýsir í hnotskurn ástandinu hér á
landi.
Spánverjar knýja
á dyr Efnahags-
bandalags Evrópu
— en þurfa aÖ bíða lengi eftir svari
Calvo Sotelo og Perez Llorea, utanrikisráðfíerra Spánar.
Frá llelgu Jónsdóttur,
fréttariUra Mbl. í Burgo.s.
■lin langa kreppa eina stjórnar-
flokks Spánar og stutt bið í næstu
þingkosningar (1983) leiðir til
þess, að ríkisstjórn Leopoldo ('alvo
Sotelo er í mjög veikri stöðu, hvað
varðar að sinna utanríkismálum.
Slæmar afleiðingar fyrir hagsmuni
landsins vegna þessa koma fljótt í
Ijós.
Viðræður vegna samþykkis um
inngöngu Spánar i Efnahags-
bandaiag Evrópu hafa í mörg
skipti farið út um þúfur.
Viðbrögð ríkisstjórnar Spánar
vegna síðustu árása frönsku
stjórnarinnar gegn inngöngu
Spánverja i bandalagið hafa ekki
verið nægilega skýr til þess að
breyta skoðun manna í París eða í
Brússel. Útlit er fyrir að mikilvæg-
asta markmiði Spánverja í utanrík-
ismálum nú, inngöngu i CEE, verði
ekki greiddur vegur til úrlausnar
fyrr en eftir næstu þingkosningar.
Stjórnarflokkur Spánar,
Miðflokkabandalagið, hefur
aldrei átt við eins marga örðug-
leika að etja innan sjálfs flokks-
ins eins og síðustu mánuðina.
Flokkurinn beið algjöran ósigur
í kosningum til þings í Andal-
úsíuhéraði á S-Spáni í vor. Calvo
Sotelo, forsætisráðherra Spánar,
sagði af sér sem forseti flokksins
eftir kosningarnar. Margir þing-
menn Miðflokkabandalagsins
hafa sagt sig úr flokknum og
gengið í aðra stjórnmálaflokka
eða stofnað nýja! Frægastur
þessara þingmanna er Ádolfo
Suárez, fyrrverandi forsætis-
ráðherra landsins og jafnframt
stofnandi Miðflokksins (UCD).
Hefur Suárez stofnað annan
stjórnmálaflokk; miðflokk (CDS
eða Centro Democrático y Soci-
al) og ætlar að bjóða sig fram í
næstu þingkosningum.
Það er algjört skilyrði að rík-
isstjórnin sé föst í sessi og nægi-
lega margir þingmenn styðji
hana til þess að hafa raunveru-
lega getu til samningaviðræðna
milli Spánar og meðlima banda-
lagsins. Því enda þótt tæknileg
atriði nokkurra kafla í samn-
ingaviðræðunum við CEE séu
leyst og samkomulag um einka-
sölu og tolla hafi náðst er stjórn-
málalegur vilji hinn raunveru-
legi lykill að inngöngu í banda-
lagið.
Er þessi vilji fyrir hendi í Evr-
ópu, að Spánn verði meðlimur í
CEE? Hvað getur spænska ríkis-
stjórnin gert til þess að öll þátt-
tökuríki bandalagsins samþykki
inngöngu Spánar?
Þrátt fyrir góðar og fagrar yf-
irlýsingar mikilvægra stjórn-
málamanna síðustu vikurnar
eins og forseta Ítalíu, Sandro
Pertini, forsætisráðherra lands-
ins, Giovanni Spadolini, og
kanslara V-Þýskalands, Helmut
Schmidt í heimsókn hans til
Madrid eða á ferðum sínum um
Evrópu, er hegðun aðalráðs CEE
við samningaborðið ekki beint
uppörvandi fyrir Spánverja.
Sjálfur nefndarforseti CEE
lýsti því yfir fyrir stuttu, að
löndin við Miðjarðarhaf könn-
uðu hvort þau gætu áfram selt
framleiðsluvörur sínar til hinna
tíu aðildarlanda, ef Spánverjar
og Portúgalir fengju inngöngu í
bandalagið. Það er að segja enda
þótt Frakkland verði fyrst og
síðast til að hindra inngöngu
Spánar, þá munu hagsmunir It-
ala og Grikkja einnig rekast á
samþykki um inngöngu Spán-
verja.
V-Þýskaland og Bretland eru
fylgjandi aðild Spánar að banda-
laginu. I London sjá menn meira
að segja, að ef Spánn gengur í
bandalagið, mun hliðið við Gíbr-
altarsund verða opnað, nokkuð
er stjórnvöld í Madrid stöðvuðu
á sínum tíma.
Forseti Frakklands, Francois
Mitterand, er sá sem stjórnar
andstöðunni gegn Spáni. Síðasta
verk hans hefur verið að ná sam-
komulagi meðal forsætisráð-
herra og annarra valdamanna
hinna tíu aðildarríkja CEE til að
gera yfirlit yfir, hvaða áhrif
fjölgun í bandalaginu hefði á
efnahag núverandi aðildarlanda
Þetta þýðir bið á inngöngu Spán-
ar í Efnahagsbandalag Evrópu,
sem verður í fyrsta lagi þann 1.
janúar 1984.
Ritari ríkisins fyrir viðræður
Spánverja við Efnahagsbanda-
lagslöndin, Raim Undo Bassols,
mun verða að þurfa að heim-
sækja höfuðborgir landanna,
hverja fyrir sig, með tilboð
Spánverja í hendinni og minn-
isbók til þess að skrifa niður
stöðu og álit hvers aðildarlands.
Samstarfsmaður utanríkis-
ráðherra Spánar varð að fresta
fyrirhugaðri samningaferð til
Parísar til viðræðna við ráða-
menn þar, vegna alvarlegra
vandamála innan Miðflokka-
bandalagsins, eina stjórnar-
flokks Spánar. Einnig voru gefn-
ar upp ástæður fyrir frestuninni,
óhagstæð stjórnmálasamskipti
Spánar og Frakklands.
Viðbrögð Frakka
skipta sköpum
í Frakklandi verða haldnar
héraðskosningar í byrjun árs