Morgunblaðið - 28.08.1982, Síða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ.TAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 1982
Álver í Þorlákshöfii og
skýrsla staðarvalsnefiidar
eftir Edgar Guó-
mundsson verkfrœding
Inngangur
Þann 1. maí sl. ritaði ég grein í
Morgunblaðið sem bar >;firskrift-
ina „NÆSTA ÁLVER Á'ÍSLANDI
í ÞORLÁKSHÓFN?". í þessari
grein færi ég fjölmörg rök fyrir
því að hentugt kunni að vera að
velja næsta álveri stað í Þorláks-
höfn þar sem unnt sé að víkja
„versta óvininum" eða hafnarmál-
unum til hliðar eftir a.m.k. þrem-
ur leiðum:
Iæið I — Akstur með súrál frá
Straumsvík til Þorlákshafnar.
Leið II — Sigling með súrál milli
Straumsvíkur og Þorlákshafnar
og með ál og jarðefni til baka.
Iæið III — í Þorlákshöfn verði
byggð skipamiðstöð fyrir opnu
hafi (opcn sea terminal).
í þessari grein tel ég jafnframt
æskilegt að álverið í Straumsvík
verði fyrst stækkað upp í hag-
kvæmustu rekstrareiningu áður
en ráðist verði í byggingu nýs ál-
vers.
Þær „leiðir" sem vísað er til hér
að framan eiga það jafnframt
sameiginlegt að byggja á
Straumsvíkurhöfn á einn eða ann-
an hátt.
í niðurlagsorðum fyrrnefndrar
greinar minnar frá 1. maí segir
m.a.:
„Nú líður að því að Staðarvals-
nefnd fari að skila álitsdrögum
um staðsetningu áliðju. Ég dreg
ekki í efa að sú ágæta nefnd taki
undir sjónarmið mín í þessum
efnum og bendi á Þorlákshöfn
sem einn allra ákjósanlegasta
staðinn fyrir nýtt álver á ís-
landi að undangenginni stækk-
un álversins í Straumsvík."
Skýrsla staöar-
valsnefndar
í júlí sl. skilar svo Staðarvals-
nefnd „Áfangaskýrslu um STAÐ-
ARVAL ÁLVERS, unnin vegna
hagkvæmniathugunar á vegum
iðnaðarráðuneytisins." í kafla 8,
NIÐURSTÖÐUR, bls. 85 í skýrsl-
unni segir svo um Þórlákshöfn:
„Varðandi ÞORLÁKSHÖFN
gengur Staðarvalsnefnd út frá
því sem gefnu að brú yrði komin
á Ölfusá við Óseyrarnes þegar
kæmi að framkvæmdum við
byggingu og rekstur álvers.
Þrátt fyrir það yrði vinnumark-
aðurinn við lágmark að stærð
auk þess sem þungamiðja hans
lægi langt frá Þorlákshöfn.
Þróun í gerð óvarinna hafnar-
mannvirkja kann þó að breyta
einhverju þar um og mun Stað-
arvalsnefnd fylgjast með þeim
málum eftir föngum. Raunar
hefur nefndin lagt slíkt mann-
virki til grundvallar mati sínu á
hafnargerðarkostnaði í Þor-
lákshöfn, en það mat og nota-
gildi slíkrar aðstöðu er háð sér-
stakri óvissu vegna skorts á
rannsóknum. Þótt hér sé líklega
um að ræða einn hagkvæmasta
staðinn varðandi orkuöflun
hrekkur það skammt til að
jafna metin. Enn er þess að
gæta að þær verksmiðjulóðir við
Þorlákshöfn, sem yrðu að öðru
leyti hagkvæmastar, eru nær
byggðinni en æskilegt er. Stað-
arvalsnefnd telur því ekki væn-
legt að velja álveri stað í Þor-
lákshöfn að svo stöddu heldur
beri að huga þar að öðrum
nýiðnaðarkostum er betur hæfa
staðháttum."
Með öðrum orðum: Þorlákshöfn
er sem næst hafnað sem mögu-
leika undir nýtt álver.
Þar sem í skýrslunni skortir
nánast öll rök fyrir þessu tiltekna
„áliti" Staðarvalsnefndar mun ég
nú færa rök fyrir hinu gagnstæða.
Sum af þessum mótrökum er jafn-
vel að finna í skýrslu Staðar-
valsnefndarinnar sjálfrar.
Flutningar á
aöfönguni álvers
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
nær alfarið gert ráð fyrir að byggð
verði „ný höfn með öllu“ og jafnvel
í Straumsvíkurhöfn verði byggður
nýr viðlegukantur fyrir stórskip
þótt vitað sé að núverandi viðlegu-
kantur er einungis nýttur fyrir
stórskip nokkrar vikur á ári.
Tíu staöir
í skýrslunni (bls. 21) segir að
níu af þeim tíu stöðum sem Stað-
arvalsnefnd athugaði hafi vænt-
anlega góð hafnarskilyrði fyrir
stór skip (40.000 dwt) í tengslum
við hentugt land, en varðandi
Þorlákshöfn er verið að athuga
leiðir til að leysa flutning á að-
föngum til álvers á annan hátt.
Stórskipaflutningar
í skýrslunni er þess ekki getið á
fullnægjandi hátt að einungis 3 af
þessum 10 stöðum hafa góða út-
skipunarhöfn, þ.e. Straumsvík,
Grundartangi og Þorlákshöfn. Á
bls. 73 í skýrslunni segir um Þor-
lákshöfn:
„Höfn: Skilyrði fyrir meiri hátt-
ar iðnaðarhöfn við Þorlákshöfn
eru ekki góð. Aðdýpi og skjól er
ófullnægjandi, því staðurinn er
opinn fyrir úthafsöldu. Núver-
andi höfn er bæði þröng og dýpi
aðeins nægilegt fyrir um 5000
dwt skip. Mesti munur á flóði og
fjöru er um 4 m. Varpað hefur
verið fram þeirri hugmynd að
byggja út frá Hafnarnesi óvarið
viðlegumannvirki („open sea
terminal"), eins konar út- og
uppskipunarmiðstöð með færi-
bandabrú í land. Athuga þarf
kostnað og mögulegan nýt-
ingartíma á ári áður en hægt er
að leggja mat á slíkt mannvirki.
Þá er væntanlega hægt að gera
hafnargarð út af Hafnarnesi,
e.t.v. 300—350 m, og fá 12 m
dýpi við hafskipakant með
dýpkun. Slík hafnargerð er þó
talin bæði dýr og áhættusöm.
Sjógangur er mjög mikill þarna
og því myndi nýtingartími eða
.-JSr-
r W
Kdgar Guðmund.sson
nýtingarhlutfall hafskipakants
til lestunar og losunar að líkind-
um skerðast mikið. Kostnaður
við slíkan stórskipakant yrði
vart undir 300—400 m.kr., en
þannig mannvirki kæmi að vísu
einnig núverandi höfn til góða
(með auknu skjóli). Öll þessi
mál þarf að rannsaka nánar áð-
ur en hægt er að meta Þorláks-
höfn sem stað fyrir hvern þann
iðnað sem byggir á stórskipa-
flutningum. Þá hafa komið fram
hugmyndir um flutning á súráli
til Þorlákshafnar bæði landveg
og sjóleið frá Straumsvík, þar
sem yrði umskipunarmiðstöð
fyrir súrál. Þessar hugmyndir
eru heldur ekki fullkannaðar.
Lauslegt kostnaðarmat miðað
við óvarða viðlegu fyrir stór
skip („open sea terminal") er
250 m.kr. og er við það miðað í
samanburðinum við aðra staði.“
(Leturbreytingar E.G.)
Hér er sem sagt vikið lauslega
að „open sea terminal" og miðað
við það í kostnaðaráætlun án þess
að geta heimildar, né þess að
kostnaðartalan miðast við
80—100.000 dwt skip í stað 40.000
dwt sem og fyrir aðrar hafnir.
Látum nú vera þó að varúðar sé
gætt varðandi þennan kost og er
það látið óátalið hér og fyrirgefið.
Aðrar flutningaleiöir
En afgreiðslan á flutningum um
landveg eða sjóveg er að mínum
dómi ekki jafn sniðug. Þessi kost-
ur er sagður „ekki fullkannaður"
— þótt ekki sé talin ástæða til að
geta hans þegar Þorlákshöfn er
nær alfarið hafnað sem möguleika
fyrir nýtt álver.
Ég vil leyfa mér að halda því
fram að þessi möguleiki sé nær
ekkert kannaður af nefndinni.
Sama gildi um ýmsa aðra mikil-
væga þætti sem ráða niðurstöðum
Staðarvalsnefndar.
Með öðrum orðum að niður-
stöður Staðarvalsnefndar að því
er staðsetningu álvers varðar
kunni að vera í megindráttum
rangar.
Ég vil nú leitast við að rökstyðja
þetta nánar.
Straumsvíkurhöfn
í grein minni í Mbl. frá 1. maí sl.
er þess getið að nýting Straums-
víkurhafnar sé talin um 20% en
núvirði hafnarmannvirkja sé um
200 millj. króna (verðlag í apríl
’82). Hugmyndir mínar ganga út á
að nýta þessa fjárfestingu betur á
einfaldan og aðgengilegan hátt.
Jafnvel þótt Þorlákshöfn sé not-
uð til viðmiðunar í fyrrnefndri
grein, þá er engu að síður hugsan-
legt að fleiri staðir geti komið til
greina bæði er varðar land- og sjó-
flutninga.
Hafnir í nágrenni
Straumsvíkur
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
gengið út frá eftirtöldum nýjum
höfnum í nágrenni (50 km)
Straumsvíkur og er stofnkostnað-
ur þeirra einnig sýndur:
llöfn í
nágrenni Straumsvíkur
(Straumsvík)
llelguvík
Vogastapi
V atnsleysuvík
(■eldinganes
(■rundartangi
Ktrlákshofn
Stofnkostnaöur
millj. kr.
(60)
90
150
180
85
65
250
Umskipunarhöfn
Ef gengið er út frá því að unnt
sé að nota Straumsvíkurhöfn sem
umskipunarstöð fyrir annað álver
auk ÍSAL með viðeigandi stækk-
un, þá má færa fyrir því rök að
kostnaður vegna allra flutninga á
aðföngum til 130.000 tonna álvers
auk flutninga á áli milli
Straumsvíkurhafnar og sérhverr-
ar annarrar hafnar innan 50 km
fjarlægðar verði um og innan við
10 milíjónir króna á ári (verðlag í
apríl ’82).
Hugsanleg staðsetning álvers á suðvesturhorni landsins að mati staðarvalsnefndar.
Edgar Guðmundsson, verkfræðingur
Rekstur lítils skips
í fyrrnefndri blaðagrein er gerð
rekstrarsáætlun fyrir lítið skip
milli Straumsvíkur og Þorláks-
hafnar sem flytur alls um 500.000
tonn af súráli, áli og jarðefnum
fram og til baka og eru niður-
stöðutölur rekstraráætlunar um 1
milljón USD á ári eða um 10 millj-
ónir króna á verðlagi í apríl ’82.
Fyrir skipaflutninga er ekki
línulegt samhengi milli flutninga-
vegalengdar og flutningskostnað-
ar þannig að t.d. þótt um þrefalt
styttri vegalengd sé að ræða en
nemur fjarlægð milli Straumsvík-
ur og Þorlákshafnar þá er ekki
sami munur á flutningskostnaði.
Álver í tengslum
viö venjulega höfn
Á hinn bóginn er engu að síður
nauðsynlegt að til staðar sé góð
höfn sem getur tekið við sæmilega
stóru skipi (3.000—4.000 dwt).
Þannig væri líklega skynsam-
legt að velja álveri stað 4—5 km
frá góðri höfn sem fyrir er, en aka
aðföngum og afurðum milli verk-
smiðjulóðar og hafnarinnar eða
flytja með færiböndum.
Landshöfnin í Njarðvík, Kefla-
víkurhöfn, (Grindavíkurhöfn) og
Gufuneshöfn gætu þannig komið
til skjalanna á sama hátt og Þor-
lákshöfn að því gefnu að álverinu
sjálfu væri valinn staður 4—5 km
frá höfninni vegna mengunar-
varna.
Bifreiöaflutningar
Staðarvalsnefnd hefur látið
kanna flutninga á súráli með bíl-
um. Miðað við 5 km flutning á súr-
áli kostar um 2 milljónir kr. á ári
að flytja 260.000 tonn (verðlag í
apríl ’82). Ef kostnaður við flutn-
inga á öðrum aðföngum og áli til
baka til hafnar er áætlaður
svipaður þá er hér um að ræða um
4 milljóna króna kostnað á ári.
Heildarflutnings-
kostnaður —
Árskostnaður
Ef gert er ráð fyrir að flutn-
ingskostnaður með litlu skipi frá
Straumsvík til þeirra hafna sem
hér hafa verið nefndar að viðbætt-
um 4 milljóna króna landflutning-
um verði sem hér segir í millj. kr.
á ári:
Árskostnaður millj. kr.
Sjóflutn.
Ilöfn til/frá
Siraumsv.
millj. kr.
Njarðvík 5
Keflavík 5
((•rindavík) 8
Uorlákshöfn 10
(■ufunes 5
Landfl. Ileildarkostn.
til/frá m.v. Straumsv.
5 km sem umsk.
millj. kr. miöst.
4 9
4 9
4 12
4 14
4 9
Stofnkostnaður —
rekstrarkostnaður
— jafngildi
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
gert ráð fyrir að árlegur fjár-
magnskostnaður af fjárfestingu í
hafnargerð sé 12%. Þannig má yf-
irfæra ofangreindar árskostnað-
artölur til jafngildisfjárfestingar
með því að deila með 0,12. Jafn-
gildisfjárfestingar verða því:
Jafngildis- IMismunur
Höfn fjárfesting max/min
millj. kr.
Njarövík 75 42
Keflavík 75 42
((•rindavík) 100 17
Uorlákshöfn 117 0
(■ufunes 75 42
Það sem er einkar athyglisvert
er að í öllum tilvikum er jafngild-
iskostnaður lægri en stofnkostn-
aður þeirra hafna sem leystar
verða af hólmi. Þannig munar:
llafnir
Yogastapi — Njarövík
llelguvík — Keflavík
(.eldinganes — (.ufunes
Kostnaöar
munur millj.kr.
150—75 = 75
90-75 = 15
85—75 = 10
Jafngildiskostnaður í Þorláks-
höfn og Grindavík er að sjálfsögðu
miklu lægri en við nýja hafnar-
gerð fyrir stórskip.