Morgunblaðið - 28.08.1982, Síða 31
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 1982
31
Fræðsluþættir Geðhjálpar
Helstu meðferðarform
Meðferð geðklofa — síðari grein
Geðklofi (schizophrenia) er
ástand, sem fylgt hefur mannin-
um alla tíð. Afstaða manna til
sjúkdómsins hefur mótast af
menningu og þekkingu hvers
tíma og hefur meðferðin verið í
samræmi við það. Fordómar í
garð geðveikra hafa alltaf verið
til staðar, og hafa þeir yfirleitt
byggst á hræðslu við hið óskilj-
anlega. T.d. var talið á miðöldum
að þessi sjúkdómur stafaði af
hinu illa. Meðferðin tók mið af
því eins og galdrabrennur sýna,
dáraskip, afskekkt hæli eða jafn-
vel fangelsi, þar sem geðveikum
var komið fyrir. Það var ekki í
raun fyrr en með mannúðar-
stefnu á síðustu öld, sem farið
var að veita geðveikum aðhlynn-
ingu sem mannlegum verum.
Áður en rætt er um einstök
meðferðarform, er rétt að gera
sér grein fyrir því, hvað þarf
meðferðar við. Skipta má þeim
truflunum, sem hinn geðklofa
sjúklingur finnur fyrir, í fjóra
meginþætti. Þeir eru truflun á
lífeðlisfræðilegri starfsemi heil-
ans, truflun á sálarlífi viðkom-
andi, truflanir á samskiptum við
aðra og að lokum skert félagsleg
hæfni. Allir tvinnast þessir
þættir saman og meðferð á einu
sviðinu hefur áhrif á öll hin.
Lyfjameðferð hefur þann til-
gang að lagfæra truflanir á
starfsemi heila. Vísindamenn
hafa lagt sig í framkróka við að
hanna geðlyf, sem hafa bein
áhrif á heilastöðvar með trufl-
aða starfsemi. Flest meiriháttar
geðlyf hafa umfangsmeiri verk-
un en svo, að þau hafi einungis
áhrif á þær heilastöðvar, og má
sjá það — t.d. á því, að flest þessi
lyf hafa óæskilegar aukaverkan-
ir í för með sér. Meiriháttar geð-
lyf (Largactil og Trilafon t.d.)
draga fyrst úr geysilegri innri
spennu, sem haft hefur í för með
sér skert raunveruleikatengsl í
formi truflana á ferli hugsunar
og tjáningar, og svo ranghug-
myndir og ofskynjanir. Fjallað
hefur verið um verkun þessara
lyfja í þætti hér á undan, og
verður því ekki nánar farið út í
þau mál nú.
Truflanir á sálarlífi sjúklings-
ins hafa það oft í för með sér, að
hann dregur sig í hlé frá öðrum
og hverfur inn í eigin hugar-
heim. Er því oft fyrsta hlutverk
meðferðaraðila að reyna að
koma á tjáskiptum við sjúkling.
Ef það tekst og grundvöllur
skapast fyrir samtalsmeðferð,
þá beinist athyglin að innri
reynslu sjúklings. Reynt er að
hjálpa honum að skilja betur
þær miklu sveiflur á tilfinn-
ingalífi og truflanir á formi
hugsunar og skynjunar, sem
hann kann að finna fyrir, og
jafnframt er reynt að hjálpa
honum að túlka umhverfið á
raunsærri hátt en honum hefur
áður tekist.
Samtalsmeðferð fer einnig
fram í hópum, bæði í hópum með
öðrum sjúklingum og starfsfólki,
og svo gjarnan í hópvinnu með
fjölskyldu viðkomandi. Þetta
meðferðarform miðar að því að
lagfæra truflanir á tjáskiptum,
sem oft eru verulegar. Innan
fjölskyldna geðklofa sjúklinga
hafa oft orðið miklar truflanir á
hlutverkaskiptingu og á tjá-
skiptum, og er hér oft þörf á
mikilli vinnu til þess að hjálpa
viðkomandi að lagfæra það sem
úrskeiðis hefur farið.
Félagsleg endurhæfing er
kannski sá þáttur, sem mikil-
vægastur er til þess að koma í
veg fyrir ævilanga fötlun. En
þetta er jafnframt sá þáttur,
sem hægast hefur gengið að
byggja upp hér á landi og má þar
líklega um kenna að einhverju
leyti fordómum samfélagsins í
garð geðsjúkra. Viss þáttur fé-
lagslegrar endurha'fingar fer
fram innan veggja sjúkrahús-
anna í formi iðjuþjálfunar, list-
rænnar tjáningar og þjálfunar í
úrlausn ýmissa verkefna sem
snerta daglegt líf. En öll með-
ferð á að miða að því að súkling-
urinn geti útskrifast af sjúkra-
húsi og að hann geti lifað sem
eðlilegustu lífi. En þar er komið
að stórum þröskuldi. Mikið vant-
ar á ennþá, að til séu nægir
vinnustaðir til að veita þessurn
sjúklingum áframhaldandi
þjálfun. Ennfremur hefur upp-
bygging áfangavista gengið
hægar en æskilegt er. Er hér
þörf stórátaks.
Hér að ofan hefur verið lýst
helstu aðferðuiu í meðferð geð-
klofasjúklinga. Þetta er langt
frá því að vera tæmandi lýsing,
en ætti þó að gefa mynd af því,
hversu víðtæk meðferðin þarf að
vera. Það ætti ennfremur að
vera ljóst, að þó svo aðstaða hafi
breyst að ýmsu leyti til sjúkra-
húsmeðferðar síðasta áratug, þá
er þörf stórs átaks utan hins
hefðbundna heilbrigðiskerfis,
sem miðar að því að gera þessum
sjúklingum kleift að lifa sem
eðlilegustu lífi utan veggja
sjúkrahúsanna.
— hó.
KOKK-FESTIVAL
A MELAVELLI kuL
í DAG FRÁ
14-23.30
Björn Vilhjálmsson, Arni Daníel Júlíusson, Mike Pollock, Gunn-
þór Sigurðsson, Oðinn Guöbrandsson, Eiður Örn Eiðsson, Ein-
ar Jónsson, Herbert Guömundsson, Rúnar Erlingsson, Kjartan
Kjartansson, Aöalheiður Borgþórsdóttir, Emil Guömundsson,
Tómas Tómasson, Jakob Magnússon, Heimir Már Pétursson,
Ragnhildur Gísladóttir, Bára Grímsdóttir, Linda Björk Hreið-
arsdóttir, Herdís Hallvarösdóttir, Inga Rún Pálmadóttir, Agúst
Karlsson, Aöalsteinn Gunnarsson, Bryndís Bragadóttir,
Steingrímur Másson, Magnús Guðmundsson, Hilmar Örn Hilm-
arsson, Þorstreinn Magnússon, Guðlaugur Óttarsson, Sigtrygg-
ur Magnússon, Guðmundur Sigmarsson, Arni Kristjánsson,
Gunnar Erlendsson, Brynjólfur Stefánsson, Eyjólfur Jónsson,
Einar Örn Benediktsson, Bragi Ólafsson, Friðrik Erlingsson,
Asgeir Bragason, Skúli Gautason, Kristján Valsson, Veturliöi
Óskarsson, Ellý Halldórsdóttir, Björk Guðmundsdóttir, Valgeir
Guðjónsson, Ásgeir Jónsson, Þór Freysson, Baldvin H. Freys-
son, Jón Arnar Freysson, Sigfús Óttarsson, o.fl. o.fl. o.fl. o.fl.
BARA-FLOKKURINN
PIZZAHÚSIÐ opnar útibú á staönum.
GALLERY veröur meö hljómplötur á kynn-
ingarverði.
FRÍTT inn fyrir 10 ára og yngri — sextuga
og eldri.
HEPPINN gestur fær glæsilega stereo-
samstæöu aö gjöf frá hljómtækjaverzlun
STEINA, Skúlagötu 61.
MIÐASALA á Melavelli frá kl. 13.00.
BÍLASTÆÐI
HITTUMST Á MELAVELLI
GRYLURNAR
ROKKFESTIVAL Á MELAVELLI þakkar eftirtöldum aðilum:
HL JÓMT ÆK J A VERZLUN STEINA, Skúlagötu 61, fyrir •taraoaamstaaöu. I. PÁLMASON h.f. Dugguvogi 23 fyrir eldvarnir. ÞJÖPPULEIGUNNI S.F. Súðarvogi 52. HÚSASMIÐJUNNI H.F. Súðarvogi 3—5.