Morgunblaðið - 05.09.1982, Síða 11

MOR&UN.BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
55
Kalman. Björn Pálsson fæddist að
Hallfreðarstöðum í Hróarstungu
sumarið 1883. Faðir Björns var
Páll Ólafsson þingmaður og eitt
fremsta skáld íslendinga á nítj-
ándu öld. Þegar Björn fæddist var
Páll 56 ára gamall og tók hann
strax miklu ástfóstri við soninn
unga. Björn var fjórði sonur hans
en hinir þrír dóu allir á barns-
aldri. Eftirfarandi vísa Páls lýsir
því ef til vill best hvern hug hann
bar til sonar síns:
„Þótt ég ætti þúsund börn
með þúsund afbragdskonum,
mest ég elska mundi Björn
og móðurina að honum.“
Sem ungur maður þótti Björn
strax myndarlegur og óvenju
greindur. Um aldamótin fluttist
hann til Reykjavíkur og bjó öll
menntaskólaárin hjá föðurbróður
sínum, Jóni Ólafssyni ritstjóra.
Björn lauk stúdentsprófi með
fyrstu einkunn vorið 1904. Eðlis-
fræði og stærðfræði voru þær
námsgreinar sem Birni voru hug-
leiknastar. Síðsumars sigldi hann
til Danmerkur og hóf nám í verk-
fræði og stærðfræði við Hafnar-
háskóla.
Veturinn 1904 til 1905 er Vil-
hjálmur Stefánsson landkönnuður
við Harvard-háskóla í Bandaríkj-
unum. Hann er að reyna að fá
styrk til mannfræðirannsókna á
íslandi sumarið 1905. Vilhjálmur
hefur allar klær úti til að reynast
styrksins verður. I sjálfsævisögu
sinni greinir hann frá atviki sem
hafði úrslitaáhrif hér um:
„En annað atvik reyndist mál-
stað mínum enn happadrýgra,
þótt ég áttaði mig ekki í fyrstu á,
að það væri vatn á myllu mína.
Napier, skákmeistari Englands,
kom í heimsókn til Islands, meðan
ég var þar, og reyndi leikni sína
gegn Birni Pálssyni, skólapilti,
sem hafði sigrað alla keppinauta
sína undanfarin eitt eða tvö ár.
ég, hvaða námsáætlanir Björn
Pálsson hefði gert? Eg vissi það
ekki, en spurðist fyrir um það hjá
vini mínum á íslandi og fékk að
vita, að Björn hefði innritast í
Kaupmannahafnarháskóla í verk-
fræði. Shaler spurði þá, hvort ég
hefði í hyggju að fara aftur til
Islands. Eg svaraði, að ég gerði
mér vonir um það.
Til Harvard
Shaler, sem fannst, að slíkar
andans íþróttir eins og skák verð-
skulduðu að komast á keppnisskrá
háskóla eigi síður en frjálsar
íþróttir, lét í ljós von um, að ég
gæti einhvern veginn talið Björn á
að leggja frekar stund á verkfræði
í Cambridge en Kaupmannahöfn,
því að í Cambridge gæti hann að
minnsta kosti útvegað piltinum
námsstyrk. Mér sýndist því að ég
mundi geta fengið stuðning eins
áhrifamesta deildarforsetans í
Harvard við íslandsfyrirætlun
mína.“
Vilhjálmur greinir frá því að
Shaler hefði ætlað sér að koma
upp góðu skákkappliði við Har-
vard-háskóla með því að fá Björn
Pálsson vestur þangað. Hafði
Vilhjálmur skrifað Birni og var
þangaðkoma hans fastmælum
bundin. Deildarforsetinn hafði
gengið frá styrknum, auk þess sem
hann útvegaði farareyri handa
Birni. Vilhjálmur heldur nú til Is-
lands að sækja Björn sem þangað
var kominn frá Danmörku:
„Þegar ég kom aftur til Reykja-
víkur, beið skákundrabarnið mitt
þar, og fórum við saman til Edin-
borgar, en síðan með skipi frá
Allan-félaginu frá Glasgow til
Montreal. Björn var sjóveikur nær
alla leiðina. Þetta var óheppilegt
fyrir okkur báða, því að á skipinu
voru tveir skákmeistarar,
Astralíumaður og kanadíski
meistarinn James Mavor, prófess-
or við háskólann í Toronto. Þeir
Stefan Zweig og frú, nýkomin til Suður-Ameríku.
Páll Ólafsson
Þegar hann sigraði Englending-
inn, fannst mér það staðfesting á
því sem ég hafði alltaf heyrt sagt
— að Islendingar væru snillingar í
skák. Skák Björns og Napiers fór
ekki úr huga mér, og skömmu eftir
komu mína til Harvard gat ég
hennar við Nathaniel Shaler,
deildarforseta, sem hafði einu
sinni verið vinur Paul Morphys,
ameríska skáksnillingsins. Shaler
lét samstundis í ljós áhuga. Vissi
sátu sífellt yfir tafli í reyksalnum
og mönuðu mig við og við í skákir,
sem ég tapaði flestum eða öllum.
Ég hét þeim harðri keppni af
hálfu vinar míns undir þiljum, en
gat ekki komið með hann fyrr en
við vorum fyrir löngu farnir um
Belle Isle-sund, því að þá tók við
St. Lawrence-flói, sléttur eins og
bæjarlækur.
Þá kom Björn Pálsson til skjal-
anna og vann hverja skák. Þegar
eldri mennirnir spurðu um leikni
hans í blindskák, svaraði Björn, að
hann gæti sigrað hvern þann
mann í blindskák, er hann ynni
með venjulegum hætti, að því til-
skildu, að rétt væri sagt til um
leiki andstæðingsins. Hann stóð
við þetta í tveim samtíma skák-
um.“
Nú er skemmst frá því að segja
að þegar Björn kemur til Harvard
leggjast bestu skákmenn skólans
gegn því að hann tefli og skírskota
í því sambandi til einhverra
reglna sem kveða svo á um að
nemandi frá öðrum háskóla þurfi
að vera að minnsta kosti eitt ár í
skólanum til að fá að keppa fyrir
hans hönd. Þetta hefur væntan-
lega verið mikið áfall fyrir Björn
og komið honum nokkuð í opna
SJÁ NÆSTU SÍÐU
/ Skotveiðimenn
Ný komið
Haglabyssur
Einhieypu.
Tvíhleypur
Tvíhleypur yfír og undir
Pumpur
Hreinsisett fyrir haglabyssur og riffla.
S I
-YJ ÚnÚF
Glæsibæ.
sími 82922.
Tilboð
vikunnar
Stofuling ERÍKA
á aöeins 95 kr.
Brúðarvendir
Brúðarskreytingar
HELGARSYNING
Nú um helgina munu skreyt-
ingarmeistarar okkar setja upp
litla spennandi „helgarsýn-
ingu“ á brúðarvöndum og
brúðarskreytingum og hatda
sýnikennsku f dag kl. 2—6.
Ef þú ert í giftingarhugleiðingum eða langar að sjá fallega
unnar skreytingar, þá líttu við.
Opið til kl. 21.00 öll kvöld.
SIGTÚNI 40, SÍMI 86340.