Morgunblaðið - 05.09.1982, Page 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
65
hinnar klassísku tónlistar af því
að nýrri verk eru svo ófullkomin
enda fer því fjarri. Staðreyndin er
hins vegar sú, að fyrir flestum
hlustendum eru nýju verkin óþörf,
nítjánda öldin fullnægir allri
okkar tónlistarlegu þörf og hún
hefur sérstaka þýðingu fyrir
okkur. Og þetta stafar ekki aðeins
af því að nítjándu aldar tónlistin
sé svo „stórkostleg" eða feli i sér
fallegar laglínur. Laglínur frá
„endurreisnartímabilinu" eru al-
veg eins fallegar. Mergurinn máls-
ins er hins vegar sá, að nítjánda
öldin ákvað og skilgreindi hug-
myndir okkar um það hvernig tón-
list á að vera. Flestar merkustu
tónlistarstofnanir heimsins í dag
voru stofnsettar á nítjándu öld.
Við lifum í tónlistarheimi aldar-
innar sem leið.
•
En hvers vegna þreytast menn
aldrei á að hlusta á þessi tónverk.
Sumar ástæðurnar eru augljósar:
Þau eru falleg, mikilfengleg og
áheyrileg. En Edward Rothstein,
sem áður er nefndur, iiefur einnig
viðbótarskýringar á þessu fyrir-
brigði. Hann vísar þar til barna-
sálfræðinnar og telur þetta af
Fyrr á öldum var
flutningur nýrra
verka regla en
ekki undantekn-
ing eins og nú er
svipuðum toga spunnið og kröfur
barnsins um að fá að heyra sömu
söguna sagða aftur og aftur. Þess-
ar kröfur um endurtekningu koma
einnig fram í hinum ýmsu þáttum
menningarinnar og trúarbrögðum.
Barnið biður ekki um endursögn
til að læra eitthvað nýtt. Þvert á
móti biður barnið gjarnan um sög-
urnar sem það þekkir best, sögur,
sem það þekkir svo vel, að það
gæti auðveldlega sagt þær sjálft.
Auðvitað er út í hött að líkja
áheyrendum sígildrar tónlistar
við börn sem hlusta á foreldra
sína segja sögur, en gömiu meist-
ararnir væru þá í hlutverki for-
eldranna. — Einkennin eru þó
furðulega lík: Við eigum okkar
uppáhaldsverk, Fimmtu sinfóníu
Beethovens, valsa Chopins eða „La
Traviata" eftir Verdi, allt eftir því
hvernig viðkomandi hefur upplif-
að verkin. Sigmund Freud hefur í
ritum sínum fjallað um þessa
sérkennilegu ánægju sem barnið
hefur af því að heyra uppá-
haldssöguna sína aftur og aftur.
Freud skrifar á einum stað: — „Ef
barninu hefur verið sögð saga sem
því finnst skemmtileg, krefst það
þess að heyra hana aftur og aftur
frekar en nýja sögu. Og barnið
krefst þess að sagan sé sögð ná-
kvæmlega eins og leiðréttir sögu-
mann ef hann bregður út af hinum
upprunalega söguþræði. Barnið
hlustar ekki aðeins á söguna held-
ur upplifir hana í leiðinni og er
það ekki einmitt það sem við ger-
um þegar við hlustum á gömlu
klassísku verkin?
•
í annan stað bendir Rothstein á,
að nítjándu aldar tónlistin sé
skrifuð í eins konar söguformi,
með nákvæmum söguþræði og
þess vegna meðhöndlum við þessi
verk eins og sögur og hlustum með
óskiptri athygli. Tónlistin hafi
líka þá sérstöðu meðal listgreina
að þar styðjumst við aðeins við
skilningarvitið heyrn. Ef til vill er
eyrað að því leyti ófullkomnara en
önnur skynfæri, að það á erfiðara
með að aðlagast nýjungum.
En hvers vegna veljum við þá
endilega tónlist nítjándu aldar.
Viö höfum
tekiö gömlu
meistarana
í guöatölu
Rothstein telur veigamikið í þessu
tilliti, að fyrst þá hafi tónskáldin
farið að semja fyrir almenning og
sótt yrkisefni sín í daglegt líf hins
venjulega millistéttarmanns. Að
því leyti megi líkja þeim við rit-
höfunda sem náðu þroska á sama
tíma, svo sem Austen, Dickens og
George Eliot. í verkum þessara
manna endurspeglist vonir og
þrár millistéttarmannsins auk
þess sem þær eru gagnmerkar
heimildir um þjóðfélagsgerðina á
þessum tíma. Þannig sé tónlistin
frá þessum tíma einnig eins konar
„sagnfræði" í hugum nútíma-
manna. Vissulega má ýmislegt að
þessum skýringum finna og benda
á fjölmörg dæmi þar sem klass-
ísku tónskáldin sækja yrkisefni
sín langt út fyrir þann þjóðfé-
lagslega veruleika sem þeir lifðu í.
•
Þá komum við að síðasta þætti
þessa máls, sem Rothstein telur
síst veigaminnstan, en það er
helgisögnin og trúarbrögðin.
Klassísku tónskáldin, líf þeirra og
verk, eru orðin eins konar helgi-
sögn í hugum okkar nútíma-
manna. Og það má jafnvel kveða
svo fast að orði, að við höfum tekið
gömlu meistarana í guðatölu.
Tónleikahallirnar eru musteri
þeirra og þangað förum við til að
hlusta á guðspjöllin og meðtaka
hið heilaga orð eins og vð gerum í
kirkjum okkar. Við vottum boð-
skap meistaranna virðingu okkar
og drúpum höfði í heilagri lotn-
ingu.
Ef til vill má kalla þetta öfga-
kennda samlíkingu og einnig má
benda á, að gömlu meistararnir
eru síður en svo steyptir í sama
mót, þeir hafa hver sitt sérkenni
og alhæfingar af því tagi sem hér
hafa komið fram eiga því ekki rétt
á sér nema að nokkru leyti. Og
listsköpun heillar aldar verður
ekki skilgreind til fulls á þennan
hátt. Hugleiðingar af þessu tagi
eiga þó vissulega rétt á sér því
segja má að þessi tónlistarhefð
okkar sé tvíeggja og hafi bæði sín-
ar góðu og óþægilegu hliðar.
Nítjánda öldin
ákvaö og skil-
greindi hug-
myndir okkar
um hvernig tón-
list á aö vera...
Það er ekkert óeðlilegt að við
skulum standa vörð um þá tónlist
sem var sköpuð á einhverju glæsi-
legasta tímabili í sögu þeirrar
listgreinar, og ef til vill er það
ómeðvituð tilraun okkar til að
halda í eða endurvekja það tíma-
bil. En um leið ákveðum við og
sláum því föstu hvernig tónlistin á
að vera og lokum öðrum leiðum.
Eins og í helgisögninni finnum við
í henni upprunann og eins og
ævintýrið gefur hún okkur vonir.
En það er eitthvað í nútímanum
sem þessi tónlist nær ekki yfir og
því síður gefur hún okkur nokkur
fyrirheit um framtíðina.
— Sv.G.
Tilkynning frá
Honda-umboóinu
Lokað vegna flutninga vikuna 6.—13. sept.
Opnum aftur mánudaginn 13. sept. í Vatnagörðum
24, Sundahöfn, í nýrra og betra húsnæöi.
Honda-
umboöiö á fslandi, Vatnagöröum 24.
AUCLÝSINCASTOFA
MYNDAMÓTA HF
SONO
Fullkomin þvottavél -l- þurrkari frá Thomson. Thomson er stærsti
þvottavélaframleiðandi í Evrópu og framleiðir fyrir fjölda fyrir-__
tækja undir ýmsum vörumerkjum svo sem: AEG, Electrolux, ITT
og þannig mætti lengi telja.
Þeytivinda 900 sn/mín. 0kkur hefur tekist aö ,a Þessa frábæru vöru á verk-
fullkomin þvottakerfi og smidjuverdi.
fullkominn þurrkari. Komið og skoöið eða biöjið um upplysingar i pósti.
Við viljum vekja athygli
á því, aö Thomson hef-
ur snúið sér algerlega
að topphlöðnum
þvottavélum, en þær
hafa ýmsa kosti fram
yfir framhlaðnar.
1. Meiri ending þar sem
tromlan er á legurn béö-
um megin.
2. Betri vinnuaðstaða, að
ekki þarf að bogra fyrir
framan vélina.
3. Mun hljóðlátari.
4. Minni titringur.
5
6
7 ®
8
Þvottakerfisveljari
1 Lagt í bleyti (vélin stöðvast með vatni í)
2 Aukaforþvottur + hreinþvottur (bómull)
3 Forþvottur + hreinþvottur (bómull)
4 iB Hreinþvottur eða ECO-þvottur (sparnaðarkerfi) bómull
Skolun + hröðvinding (870snún/mín)
Aukaforþvottur + hreinþvottur( 30 eða gerfiefni)
Forþvottur + hreinþvottur ( 30 eða gerfiefni)
Hreinþvottur eða ECO-þvottur (sparnaðarkerfi) ( 30 eða gerfiefni)
Mildur þvottur (ull eða viðkvæm efni)
® Skolunánvindingar
9 Dæling + hæg vinding (450 snún/mín)
10 Dæling án vindingar
5 Þurrkun
ECO er SPARNAÐARKERFI
Aukastillingar
Eftir að hafa valið þvottakerfi, veljið það hitastig, sem hæfir þvottinum best: kalt vatn (
30, 40,60 eða 90 gráður C.
Hnappur a ; þegar ýtt er á hann stöðvast vélin full af vatni eftir þvottakerfi 5, 6,7 ®, 8 og ®
Hnappur ö (þegar um lítið magn af þvotti er að ræða) minnkar vatnsmagnið (forþvotti,
hreinþvotti og skolun; einnig takmarkar hann hitastig við 75 gráður C.
Hnappur © er til þess að setja vélina í gang og til þess að stöðva hana.
SENDUM UM ALLT LAND.
KomiðP skoðiðp þið fáið
mikið fyrir krónuna.
AFGREIÐUM SAMD/EGURS
).
Kynningarverð:
Kr.
11.980

TTBfiL
Greiöslukjör.
Vélin er viðurkennd af Rafmagnseftirliti ríkis-
ins, raffangaprófun.
Heimilistækjadeild
SKIPHOLTI 19 SIMI 29800