Morgunblaðið - 10.10.1982, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1982
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1982
65
texti: Jóhanna Kristjónsdóttir
i&jp t ’’ % • - - ?
1 - ■* , i
Frá því Auður djúpúðga nam land í Dölum vestur hafa konur verið þar miklir áhrifa- og
örlagavaldar. Um það vitna sagnir fyrr og síðar og þarf ekki að fjölyrða um það. Þó er
athyglivert, að þar gegna nú ábyrgðarstöðum fleiri konur en annars staðar — miðað við að
Dalasýsla er með fámennari sýslum landsins. Póst- og símamálastjóri er Anna Gísladóttir,
Kristjana Agústsdóttir er umboðsmaður Olís og Skeljungs og rekur myndarlega sölubúð í
tengslum við bensínsöluna, við kaupfélagsstjórastarfi hjá Kaupfélagi Hvammsfjarðar hefur
nýverið tekið Kristrún Waage, Þrúður Kristjánsdóttir er skólastjóri grunnskólans í Búðardal
og í Hörðudalnum hafa þeir fcngið kvenhreppstjóra, Hrafnhildi Haligrímsdóttur, sem er
ættuð úr Búðardal. Og þessi upptalning er sjálfsagt ekki tæmandi. Blaðamaður Mbl. sótti
heim þessar konur um réttarhelgina og spjallaði við þær um störf þeirra.
„Kannski gætir meiri tilhneigingar
hér til að hvetja konur
til að taka að sér ábyrgðarstörf“
Við vildum öil eiga
heima úti á landi
Eins og segir í upphafi ræður
Anna Gísladóttir ríkjum á sím-
stöðinni. Hún lauk prófi frá
Kvennaskólanum í Reykjavík
1954, fór síðan á heimaslóðir sínar
á Patreksfirði og vann þar á sím-
stöðinni og síðan vann hún á lang-
línustöðinni í Reykjavík um hríð.
Tveimur árum áður en hún varð
símstjóri á Bíldudal, eða 1960,
giftist hún Flosa Valdimarssyni
frá Hólmavík og eiga þau fjögur
börn, á aldrinum 10—26 ára.
Eftir tíu ára veru á Bíldudal
kom hún til Búðardals, nánar til-
tekið í febrúar 1972. Hún segir, að
það sé nokkuð ólíkt að búa á
Bíldudal og í Búðardal. Á fyrri
staðnum er meiri einangrun, fal-
legri fjöll, lokaðra mannlíf og
sveiflukenndara atvinnulíf eins og
jafnan í sjávarplássum.
„En þar var gott mannlíf," segir
hún, „og margir skemmtilegir kar-
akterar, sem fyrirfinnast naumast
lengur, nú þorir enginn að vera
öðruvísi en fjöldinn. Það má kalla
það tilviljun að ég sótti um Búð-
ardal. Hallgrímur Jónsson var að
hætta eftir langt starf. Við höfð-
um velt því fyrir okkur að fara frá
Bíldudal — eftir tíu ára veru hlýt-
ur að koma að því að maður geri
upp við sig, hvort maður skjóti
rótum endanlega eða leiti annað.
Okkur langaði að kynnast fleiri
stöðum á landinu og við vildum
ekki búa í Reykjavík. Öll langaði
til að vera áfram úti á landi. Úr
þessu varð að ég sótti um hér,
komum alókunnug og þekktum
engan, en allir þekktu okkur! Það
fannst mér skrítin tilfinning. Við
byrjuðum á að fara á þorrablót og
þar með var ísinn brotinn.
Þegar ég kom var stöðin hand-
virk, en síðan hafa orðið miklar
breytingar, það má segja, að stöð-
ug hreyfing hafi verið þessi tíu ár,
alltaf eitthvað að gerast sem til
framfara horfir. Þó hugsa ég að
nokkuð sé langt í, að allir Dalirnir
komist í sjálfvirku stöðina. Hér
vinna fjórar stúlkur í hálfu starfi,
þrjár eru á næturvakt og ein sinn-
ir pósthúsinu. Svæðið mitt er öll
Dalasýsla og tveir hreppar í Snæ-
fellsnessýslu og póstumdæmið
nær að Narfeyri. Handvirk númer
nú eru um 200 á nefndu svæði.
Vissulega er munur á lífshátt-
um á Bíldudal og Búðardal. Á
fyrri staðnum sveiflast allt til eft-
ir því hvernig aflaðist, annaðhvort
voru allir á kafi í vinnu myrkr-
anna á milli eða alger deyfð var,
félagslíf dró dám af þessu. Hér er
allt í skorðum, fólk hefur fast
starf, gengur að því. Báðum þess-
um plássum fylgir sami ókostur-
inn, við þurfum að senda börnin
okkar burtu, þegar grunnskóla
sleppir. En maður getur ekki feng-
ið allt og það er enginn ferðahugur
í okkur, enda ljómandi að búa hér.
Flosi hefur tekið nokkurn þátt í
starfsemi leikfélagsins, ég hef
ekki gefið mér tíma til félags-
starfa, nema innan sjálfstæðis-
kvennafélagsins. Sl. vetur fór ég
raunar á leirkeranámskeið hjá
Kolbrúnu Björgúlfsdóttur, sem
hefur stjórnað undirbúningsvinnu
fyrir Dalaleir. Þau námskeið voru
vel sótt og allir höfðu ánægju af.
Mér finnst kostirnir ótvíræðir
við að vera hér. Auk þess þykir
mér starf mitt fjölbreytt og
skemmtilegt. Dalamenn eru ró-
lyndismenn og gera ekki veður út
af smámunum. Ég held að þeim
finnist ósköp eðlilegt að konur
gegni hér ábyrgðarstöðum, ekki
verð ég vör við annað. Það eina,
sem ég sakna hér, eru kannski
fjöllin. Og svo að börnin skuli ekki
kynnast fiskvinnu. Það er starf
sem ég held að öllum börnum væri
hollt að fá nasaþef af.“
Hrafnhildur Hallgrímadóttir hreppstjóri meó börn sín.
Þrúöur Kristjánsdóttir skólastjóri.
Kristjana Ágústsdóttir.
Á símstööinni. Héi ræöur Anna Gísladóttir ríkjum.
Kristrún Waage kaupfólagsstjóri.
Kannski konur séu hvattar
hér meira en annars staðar
Kristrún Waage, kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Hvammsfjarð-
ar, var skipuð til þess starfa 1. júlí
sl. Hún er fædd og uppalin í Gler-
árskógum í Hvammssveit og fer
alltaf í réttir á Skerðingsstöðum
enda eiga hún og Viðar maður
hennar kindur og nokkra hesta,
sem eru í Glerárskógum á vet-
urna. Þau hjón eiga tvo syni, 13 og
6 ára.
„Ég gekk í Samvinnuskólann og
lauk þar námi 1964,“ segir hún að-
spurð. „Síðan vann ég í
sjávarafurðadeild SÍS og í
Áburðarverksmiðjunni og komi
hingað 1979 og var fulltrúi á
skrifstofu kaupfélagsins. Magnús
Guðmundsson tók nokkru síðar
við starfi kaupfélagsstjóra af
Steinþóri Þorsteinssyni. Síðan
hætti hann og Ingþór Guðnason
tók við. Þegar hann ákvað svo að
fara, var ég orðin leið á þessum
stöðugu yfirmannaskiptum, svo að
ég sótti bara um kaupfélagsstjóra-
stöðuna sjálf," segir hún og hlær
við.
„Þetta er erilsamt og umfangs-
mikið starf, en það er ágætt að
hafa nóg að gera. Kaupfélagið hef-
ur verið að færa út kvíarnar með
árunum, rekur sláturhús, tré-
smiðju, bílaverkstæði og vöru-
hlutalager, kjötvinnslu, pakkhús
fyrir fóður og byggingarvörur, svo
og söluskála. Það er skemmtilegt
viðfangsefni að fást við þetta allt,
en nú eru erfiðir tímar í landbún-
aði og þar sem hér aðallega er
stundaður sauðfjárbúskapur er
þrengra um en hefur verið lengi.
En bændum tekst að krafsa sig út
úr erfiðleikunum. Það geturðu
bókað.
Hvernig hafi verið litið á það,
þegar kvenmaður varð kaupfé-
lagsstjóri. Ég held að karl-
mönnum finnist þetta sjálfsagt og
ekkert sérstaklega í frásögur fær-
andi. Það gæti verið að hugurinn
væri blendnari hjá kvenfólki.
Starfið er fjölþætt og engin kyrr-
staða. Það getur verið allt frá því
að panta girðingarefni úr Borg-
arnesi í að veita persónulegar ráð-
leggingar. Mér finnst mórallinn
hér í Búðardal góður og samvinna
milli sveitafólks og Búðdælinga
hefur án efa batnað og breytzt
með auknum kynnum, sem bættar
samgöngur leiða af sér. Búðardal-
ur er auðvitað dálítið sérstakur
staður þar sem hann byggir ein-
vörðungu á þjónustu, en síðustu ár
hefur verið reynt að auka fjöl-
breytnina í atvinnulífinu og ég
hygg að það verði gert í enn ríkari
mæli. Hjá kaupfélaginu er kjöt-
vinnslan það nýjasta. Við byrjuð-
um sl. haust, það væri kannski
nær að kalla þetta vísi að kjöt-
vinnslu. Þrír starfsmenn eru þar,
og á þennan hátt fæst meiri nýt-
ing á sláturhúsinu og var ekki
vanþörf á. Það er ekki komin end-
anleg reynsla á reksturinn, við
verðum að þreifa okkur áfram og
sjá hvernig gengur.
Hvort það sé tilviljun með
„kvennaveldið". Kannski er meiri
tilhneiging til þess hér í sveit en
annars staðar til að örva konur til
að taka að sér ýmis störf, sem áð-
ur hafa þótt sjálfsögð á hendi
karlmanna. Þær fá sem sagt
hvatningu, sem er ef til vill ekki
veitt alls staðar. Það er heldur
ekki þar með sagt að alltaf sé ver-
ið að ganga framhjá konum, þær
hafa oft og einatt verið tregar að
sækja um störf yfirmanna og bú-
ast ekki við að það hafi neitt upp á
sig.
Framtíðarverkefni kaupfélags-
ins. Ja, það líður ekki á löngu unz
þyrfti að stækka húsnæði verzlun-
arinnar og væri hugsanlegt að
gera það með því að taka húsnæði
söluskála fyrir verzlunina og reisa
svo nýjan skála síðar. Nú vinna
hjá Kaupfélagi Hvammsfjarðar
um 50 manns allt árið, það er ekki
lítill hópur. í sláturtíðinni bætast
við 80—100 manns í mánuð. Varð-
andi nýjar búgreinar í héraðinu
má nefna að nokkur refabú hafa
verið sett á stofn og ýmsir hafa
þess konar áform á prjónunum.
Einn bóndi hefur svín, en ekki i
stórum mæli og á Lambeyrum er
eggjabóndi, likast til sá eini í hér-
aðinu.
Nei, ég hef ekki tölur um veltu.
Mest fer um viðskiptareikninga,
lausafé er í lágmarki nema á
sumrin, þegar ferðamenn fara um.
Ég get ekki neitað því að það gerir
manni erfitt um vik, varðandi all-
ar framkvæmdir. En annars er ég
langt frá svartsýn og finnst
skemmtilegt að takast á við verk-
efnin, þótt mörg séu.“
Börnin finna að við
viljum þeim allt það bezta
Þrúður Kristjánsdóttir tók við
skólastjórastarfi grunnskóla Lax-
árdalhrepps í fyrra, en hafði verið
kennari við skólann í hátt í tutt-
ugu ár. Hún er ættuð frá ísafirði,
en giftist Sturlu Þórðarsyni frá
Breiðabólstað á Fellsströnd og
eiga þau fjögur börn.
Þrúður segir mér að í skólanum
séu 94 l)örn, langflest þeirra eru
heimilisföst í Búðardal. Börnin úr
sveitinni sóttu áður inn að Laug-
um, en því var svo breytt í fyrra.
Börnin úr sveitinni eru sótt og
keyrð heim og þau fá mat í Dala-
búð, þegar þau þurfa að bíða
vegna aukatíma eða einhverra
tafa. Við skólann eru sjö kennar-
ar. Laugar í Hvammssveit eru eft-
ir sem áður grunnskóli fyrir aðra
hreppa sýslunnar og hefur að auki
10. bekk grunnskólans. Nemendur
sem hyggja á frekara nám fara
iðulega á Akranes, en fjölbrauta-
skólinn þar á að taka við nemend-
um af þessu svæði.
„Víst er breyting að taka við
skólastjórn, þá er maður með
ábyrgðina nánast allan sólar-
hringinn. Ég kenni nú nítján tíma
á viku, einkum við sérkennslu.
Samstarfið við kennara og nem-
endur hefur verið afar gott. Og ég
fullyrði, að við vitum varla, hvað
agavandamál er. Það sprettur
sjálfsagt af því, hvað allir þekkj-
ast vel og börnin vita og skilja að
við viljum þeim allt það bezta. Ég
kenndi um tíma í afleysingum í
Reykjavík og mér þótti sem börn-
in væru meira á verði gagnvart
fullorðna fólkinu. Þá er líka góð
samvinna við sveitastjórn og hún
hefur sýnt skilning á þörfum skól-
ans. Það er verið að byggja síðari
áfanga hans, við erum i aðeins 40
prósentum þess húsnæðis sem við
eigum að hafa og erum með leigu-
húsnæði í Dalabúð fyrir smíðar,
leikfimi og þvíumlíkt.
Félagslíf í skólanum fer mjög
fjörugt. Þar ber árshátíðina einna
hæst. Það er sannköiluð fjöl-
skylduskemmtun, því að allir
leggja hönd á plóg, foreldrarnir
leggja til kökur og krásir, kennar-
ar vinna með nemendum að undir-
búningi í margar vikur og það
skapar samheldni sem er jákvæð.
Á árshátíðinni kemur hver einasti
nemandi fram í einhverju atriði
og það hefur aldrei verið erfitt að
fá krakkana upp á svið, enda byrja
þau að koma fram sex ára, svo að
þau eru orðin býsna sviðsvön þeg-
ar á líður skólatímann. Svo eru
skemmtikvöld vikulega, hér er
boðið upp á skákkennslu, spiluð
félagsvist, stundum er diskótek og
einnig er danskennsla. Skólinn
heldur sitt sérstaka þorrablót og
nemendur koma með matinn og
það er spilað og sungið og dansað.
Margir krakkanna hafa lært að
borða þorramat á þessum sam-
komum.
Hvort nemendur hafa breytzt
þessi 20 ár. Ég geri ráð fyrir því.
Þau verða fyrir miklu meiri utan-
aðkomandi áhrifum nú, kunna þá
ekki alltaf að greina hismið frá
kjarnanum. En almennt finnst
mér krakkarnir jákvæðir gagn-
vart skólanum, þótt námsleiði
hljóti að gera vart við sig eins og
annars staðar. Kostir við skóla
ekki öllu stærri en þennan er að
barn verður aldrei númer, það er
persóna. Einn liður í skólastarfinu
sem hefur verið tekinn upp á síð-
ari hluta námsársins er að láta
börnin vinna efni um ákveðinn
hrepp, þ.e. þau elztu fara á hvern
SJÁ NÆSTU SÍÐU