Morgunblaðið - 14.10.1982, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. OKTÓBER 1982
JHínrjpji Útgefandi rjí»író»i$> hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 10 kr. eintakið.
Kreppufjárlög
Fjármálaráðherra Ragnar
Arnalds kynnti fjárlaga-
frumvarpið sem hann lagði
fram á þriðjudag sem
kreppufjárlög. Ástæðurnar
fyrir kreppunni á íslandi eru
tvær að mati ráðherrans: Lé-
leg afkoma í veröldinni og
aflabrestur við Islandsstrend-
ur. Svar ráðherrans við krepp-
unni er þetta: Við skerum
niður fjárfestingu og fram-
kvæmdir en viðhöldum allri
félagslegri þjónustu. Um
málflutning ráðherrans má
segja: Hvarvetna í þeim lönd-
um þar sem gerðar hafa verið
raunhæfar ráðstafanir gegn
kreppunni hefur verið gripið
þannig á málum að allir út-
gjaldaþættir ríkisins hafa ver-
ið skornir niður, til þess hefur
Ragnar Arnalds ekki afl.
„Aflabresturinn" sem ráðherr-
ann talar um er ímyndun, eins
og margsinnis hefur verið
staðfest. Fjárlagafrumvarpið
fyrir 1983 ber þess merki, að
sá tími er að líða undir lok
þegar fjármunir streyma í rík-
issjóð vegna vaxandi veltu-
hraða og aukins innflutnings.
F’rjárlagafrumvarpið sýnir að
nokkru leyti að Ragnar Arn-
alds trúir eigin spádómi um
það, að við séum „að sökkva á
kaf í skuldir". Með skuldasöfn-
un í útlöndum hefur um nokk-
urra missera skeið verið hald-
ið uppi fölskum lífskjörum á
Islandi. Ráðherrann hefur enn
mesta trú á skattpíningu sem
leið út úr ógöngunum.
Samhliða því sem Ragnar
Arnalds leggur fram nýtt fjár-
lagafrumvarp hælist hann um
yfir því að ríkissjóður hafi
verið rekinn með rekstraraf-
gangi 1980 og 1981. Telur ráð-
herra þetta til marks um það,
að fjármálum ríkisins hafi
verið vel stjórnað. Þessi sjálf-
umgleði fjármálaráðherra er í
ætt við það, að frægur skulda-
kóngur gengi á milli lánar-
drottna sinna og lýsti því yfir,
að hann kynni að fara með fé,
af því að 31. desember ár hvert
ætti hann alltaf innistæðu á
tékkheftinu sínu. Menn þurfa
hvorki að vera vel að sér né
lesa fjárlagafrumvarpið lengi
til að átta sig á því, að þau
reikningsskil sem fjármála-
ráðherra telur til fyrirmyndar
ná til svo takmarkaðs þáttar í
fjármálum ríkisins að ráð-
herrann er að blekkja lands-
menn með þessum yfirlýsing-
um sínum. Eru þær blekkingar
auðvitað í samræmi við
starfshætti Alþýðubandalags-
ins að öðru leyti í þessari rík-
ísstjórn.
Ragnar Arnalds hefur sýnt
það og sannað í störfum sínum
sem fjármálaráðherra að
hann er í raun íhaldsmaður af
gamla skólanum. Fyrir þær
sakir nýtur hann mestrar
virðingar ráðherra Alþýðu-
bandalagsins. Ráðherrann lít-
ur góðlátlega niður á önnur
ráðuneyti og ríkisstofnanir úr
sínu háa sæti eins og orðalagið
í fjárlagafrumvarpinu ber með
sér. I athugasemdum þess seg-
ir meðal annars: „Þrátt fyrir
verulegan samdrátt í fjárfest-
ingu og margháttaðar að-
haldsaðgerðir, sem ýmsar
stofnanir eiga sjálfsagt eftir
að kvarta yfir, verður ekki
fram hjá því komist vegna
þessa mikla samdráttar í
viðskiptum og veltu sem virð-
ist óhjákvæmilegur og bráð-
nauðsynlegur eins og sakir
standa, að afgreiða fjárlög að
þessu sinni með minni rekstr-
arafgangi en verið hefur und-
anfarin tvö ár.“
Slímusetur
Yfirlýsing Steingríms Her-
mannssonar um að nú
ætti að taka upp viðræður við
stjórnarandstöðuna um fram-
gang mála á Alþingi og nýjar
kosningar í vor kom sam-
starfsmönnum hans í ríkis-
stjórninni í opna skjöldu, jafn-
vel þingflokksformaður Fram-
sóknarflokksins vissi ekki um
þessi áform fyrr en hann las
Tímann sinn. Forsætisráð-
herra skýtur sér á bak við það,
að Steingrímur Hermannssön
hafi verið að segja persónu-
iega skoðun sína og má skilja
ummæli Gunnars Thoroddsen
á þann veg, að sú skoðun vegi
ekki þungt í hans huga. Þing-
flokksformaður Alþýðubanda-
lagsins las um málið í blöðun-
um.
Allt frá því þessi ríkisstjórn
var mynduð hefur það verið
þungamiðja í málflutningi
hennar, að helsti vandi ís-
lenskra stjórnmála sé að engin
stjórnarandstaða sé í landinu.
Nú hefur stjórnarandstaðan
látið til sín taka og þá ætlar
allt um koll að keyra í stjórn-
arherbúðunum yfir því, að
menn snúist gegn ríkisstjórn-
inni. Nú er það talið „meira en
glæpur" af einu málgagni rík-
isstjórnarinnar að vera í and-
stöðu við stjórnina. „En þessi
stjórn ætlar að sitja," sagði
Páll Pétursson, framsóknar-
þingmaður, í sjónvarpinu.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐMUND HALLDÓRSSON
Frú Thatcher er einn margra er-
lendra gesta sem hafa streymt til
Kína að undanfornu. Hér er hún í
liðskönnun við komuna ásamt
Zhao Ziyang forsætisráðherra.
ræður forseta Vestur-Þýzka-
lands, Karl Carstens, við kín-
verska stjórnmálaleiðtogann
Peng Zhen. Peng líkti Rússum
við „gráðugt tígrisdýr", sem vildi
góða máltíð, en sagði að þar sem
þeir réðu ekki við ástandið í
Kínverjar taka upp
sjálfstæðari stefnu
RÚSSAR og KÍNVERJAR hafa hafið fyrstu opinberu viðræður sínar
síðan i árslok 1979. Þá slitu Kínverjar viðræðum, sem þá höfðu farið fram
milli þeirra og Rússa i því skyni að færa samskipti þjóðanna í eðlilegt
horf eftir 20 ára deilur. Kínverjar vildu með því mótmæla íhlutun Rússa
i Afghanistan, sem Kínverjar túlkuðu sem sönnun þess að Rússar reyndu
að auka áhrif sin í Mið-Asíu, mikilvægu svæði fyrir öryggishagsmuni
Kínverja. Síðan hafa sovézkir embættismenn aðeins komið til Peking í
einkaheimsóknir, sem gestir sovézka sendiráðsins, og lítið samband
hefur verið milli þjóðanna.
Fulltrúi Rússa í viðræðunum,
sem hófust í Peking í síð-
ustu viku og munu standa út
þennan mánuð, er Leonid Ilyic-
hov, sem dvaldist þar í nokkur ár
á síðasta áratug sem aðalsamn-
ingamaður Rússa í viðræðunum
um hina gömlu landamæradeilu
þjóðanna og er talinn einn helzti
sérfræðingur Rússa í kínversk-
um málefnum. Fulltrúi Kínverja
í viðræðunum er Qian Qichen,
sem hefur að baki talsverða
reynslu sem fulltrúi í kínverska
sendiráðinu í Moskvu.
Heimildir í Peking herma að
tilgangur Iliychovs í viðræðun-
um sé að ná samkomulagi við
Kínverja um að teknar verði upp
fastar samningaviðræður.
Hvorki Rússar né Kínverjar
hafa viljað gera of mikið úr
horfum á því að fljótlega muni
takast að eyða tveggja áratuga
tortryggni þjóðanna.
Forsætisráðherra Kína, Zhao
Ziyang, tjáði forsætisráðherra
Japan, Zenko Suzuki, þegar hann
var í Peking fyrir stuttu að af-
staða Kínverja til Rússa hefði
ekki breytzt, þótt viðræður yrðu
teknar upp. Zhao sagði einnig að
samband Rússa og Kínverja
kynni að aukast, en það táknaði
ekki að tortryggni Kínverja væri
úr sögunni. zhao sagði að fundir
eins og þeir, sem nú hæfust, auð-
velduðu Kínverjum að fylgjast
með því sem vekti fyrir Rússum.
Þá sagði Deng Xiaoping Suzuki
að veruleg breyting til batnaðar
gæti ekki orðið í sambúðinni við
Rússa vegna útþenslustefnu
þeirra.
Kínverskir embættismenn
hafa haldið því fram að undan-
förnu að eðlilegt væri að Kín-
verjar og Rússar ræddust við
opinberlega, þar sem þeir hefðu
stjórnmálasamband, en þeir
hafa ítrekað að Kínverjar muni
dæma Rússa af gerðum þeirra,
ekki orðum. Leiðtogi kínverska
kommúnistaflokksins, Hu Yaob-
ang, sagði í skýrslu á 12. flokks-
þinginu í septemberbyrjun að
sambúð Rússa og Kínverja gæti
þokazt í eðlilegt horf, ef Rússar
gerðu „raunhæfar ráðstafanir"
til að draga úr ógnuninni við ör-
yggi Kína. Kínverjar segja að
Rússar verði að sýna með slíkum
ráðstöfunum að það sé einlægur
vilji þeirra að bæta sambúðina.
Það sem Kínverjar segja eink-
um standa í vegi fyrir góðum
samskiptum er hernám Rússa í
Afghanistan, stuðningur Rússa
við hernám Víetnama í Kambód-
íu, hernaðarviðbúnaður Rússa á
landamærum Kína og Sovét-
ríkjanna og nærvera Rússa í
Mongólíu. Vafasamt er talið að
Rússar séu reiðubúnir til tilslak-
ana í þessum málum. Vestrænir
fulltrúar telja að Rússar verði að
kalla burtu verulegt herlið frá
kínversku landamærunum, eða
Afghanistan, til þess að sann-
færa Kínverja um einlægan
samningavilja. En ekkert bendir
til þess að Rússar hafi slíkt í
hyggju.
Rússar hafa leitað hófanna
hjá Kínverjum síðan snemma á
þessu ári þegar sovézka ríkis-
stjórnin sendi Peking-stjórninni
orðsendingu, þar sem hvatt var
til þess að viðræður yrðu teknar
upp um landamæradeiluna.
Kínverjar svöruðu ekki orðsend-
ingunni. í marz hvatti Leonid
Brezhnev forseti til þess í Tashk-
ent að endir yrði bundinn á
fjandskap þjóðanna. Síðan hafa
Kínverjar viðurkennt þörfina á
samskiptum við Rússa og gefið
þar með til kynna að afstaða
þeirra til Rússa sé ekki eins
fjandsamleg og áður. Nokkuð
hefur verið um gagnkvæmar
heimsóknir íþróttamanna og
fleira í þeim dúr. Sovézk blöð
hafa dregið úr fjandsamlegum
skrifum um Kínverja og sögðu
jafnvel frá 12. kínverska flokks-
þinginu í september athuga-
semdalaust. Hins vegar segja
Rússar að enn birtist andsovézk-
ar greinar í kínverskum blöðum
næstum því daglega.
Brezhnev hvatti aftur til sátta
og eðlilegra samskipta í ræðu í
Baku 26. september. Ýmsir töldu
ræðuna staðfesta að hann hefði
nánast gefið upp alla von um að
komast að samkomulagi við
Bandaríkjamenn í kjarnorku-
málum og efla slökunarstefnuna
og einbeitti sér að því að koma
aftur á sambandi við Kínverja.
Afstaða Kínverja skýrðist
nokkuð á mánudaginn eftir við-
Póllandi og Afghanistan væru
þeir líka pappírstígrisdýr. Hann
sagði að Kínverjar vildu betri
samskipti og aukin viðskipti við
Sovétríkin, að Kínverjar vildu
draga úr spennunni í sambúð-
inni við Rússa og að viðræðurnar
við Rússa gætu orðið gagnlegar
og borið „vissan árangur". En
Kínverjar yrðu að vera á verði
gegn Rússum, sem hefðu eina
miiljón hermanna meðfram
landamærum ríkjanna.
Á sama tíma og Kínverjar
ræða við Rússa hafa þeir gagn-
rýnt Bandaríkjamenn og ýmis-
legt bendir til þess að þeir reyni
að nota fundina með Rússum til
að beita Bandaríkjamenn þrýst-
ingi. Rússar reyna að sjálfsögðu
að færa sér ágreining Kínverja
og Bandaríkjamanna í nyt. Síð-
asta gagnrýni Kínverja kom
fram á laugardaginn og var á þá
leið að Ronald Reagan forseti
hefði brotið í bág við samninga
Kínverja og Bandaríkjamanna
um takmarkanir á hergagnasölu
Bandaríkjamanna til Taiwan.
Þetta er í fyrsta skipti í marga
mánuði sem Kínverjar hafa
gagnrýnt Reagan með nafni.
Huang Hua utanríkisráðherra
hafði skömmu áður gagnrýnt
Bandaríkjastjórn harðlega fyrir
stefnu hennar í Taiwan-málinu
og viðskiptum þjóðanna. „Maður
kemst ekki hjá því að spyrja: lít-
ur Bandaríkjastjórn á Kína sem
vin eða mótherja," sagði hann.
Mikilvægt er talið að Kínverjar
minnast ekki lengur á samstarf
við Bandaríkjamenn í varnar-
málum. Kínverjar hafa einnig
aukið gagnrýni sína á stefnu
Bandaríkjastjórnar í Miðaust-
urlöndum, stuðning hennar við
Suður-Kóreu og aðgerðir hennar
í sunnanverðri Afríku og Róm-
önsku-Ameríku.
Ljóst er að Kínverjar hafa
tekið upp sjálfstæðari stefnu í
utanríkismálum. Þeir fylgja
meiri þjóðernisstefnu en áður,
gera ekki ráð fyrir eins víðtækri
samvinnu við Bandaríkin og fyrr
og leggja áherzlu á að þeir
standi utan við valdablokkir.
Enginn býst við að samband
Sovétríkjanna og Kína verði eins
náið og það var á árunum milli
1950 og 1960 og ekki er búizt við
að yfirstandandi viðræður í Pek-
ing hafi áþreifanlegan árangur í
för með sér í náinni framtíð. En
með viðræðunum sýna Kínverjar
Bandaríkjamönnum að þeir eru
óháðir Vesturveldunum, að þeir
hafa um ýmsa kosti að velja og
að þeir geta smátt og smátt bætt
sambúðina við Rússa.