Alþýðublaðið - 04.08.1931, Blaðsíða 2
ABPÝÐUBBsAÐIÐ
' B
Um Randers og uinbóta-
starfsemi jafnaðarmaima i
dönskum bæum.
J. M. Thingholrp.
Ef fjárlögin ver'ðá ekki bætt
að miklum mun frá pví, siam
þau eru nú, og verklegar fraotn-
kvæmdir stórauknar, f)á veröa
pau sannmefnd isuitarfjáflög. —
Nú er 3. umræða peirra í neðri
deild að hefjast, og er pá rétt
að minnast peirra undirtiekta, sem
tillögur A1 p ýöuf lokksí u flt rú an n a
um fjárveitingar til verklegra
framkvæmda fiengu við 2. um-
ræðu. „Framsóknar“-f lokkurinn og
miéstur hluti íhaldsflokksins hjálp-
uðust að því „í einingu andans"
að fella þær. Þá feldu niður-
skuröarmetinirnir 95 pús. kr. fjár-
veitingu til vitabyggfefa. Ti.1
bryggjugerða og lendingarbóta
fagði ' Alpyðuflokkurinn til að
veittar yrðu 96 pús. kr. til ákveð-
inna framkvæmcla. Pað var líka
felt, en sampyktar einar 20 pús.
kr„ án þess að tekið sé fraim,
hvar féð skuli nota. Þá dróigu
mðurskerendurnir talsvert á
fjórða hundrað [túsund kr. úr
fjárveitingu til vegagerða og við-
halds vega og til brúagerða, frá
því, sem fulltrúar Alþýðuflokks-
ins lög'ðu til. Fjárveit'ing til
nýrra símalína var og stórmink-
uð frá því, sem þeir lögðu tíl,
og ekki var heldur tekið fram,
hverjar línur skuli lagðar, eins
íog var í Alþýðuflokkstillögunum.
Fjárveiiing, 30 þús. kr„ til sjó-
varnargarðsins i Ólafsvík og aðr-
ar slíkar tillögur Alþýðuflokksins
voru líka feldar og einnig tillaga
í gær.lágu báðar flugvélarnar,
„Súlan“ og „Álftin“ á Akureyrar-
polli. Lágu þær í Bótinni, þar
sem þær eru vanar að liggja.
Sólskin var og sunnanvind'ur, en
all-hvasst, einkum milli kl. 6—7
síðdegis. Kl. 6V2 kom að sögn
hvirfilvindskast og hvolfdi „Súl-
unni“, en „Álftina" sakaði ekki.
Var bifreió send norður í gær-
kveldi með áhöld til þesis að
hægt verði að taka hreyfilinn taf-
arlaust í sundur og gera mienn
Frumv. Jóns Baldvinssonar um
sjóferdnbœkur skipuerja, að vitn-
isburðagjafir hætti, er nú kamið
gegn um efri deild og hefir verið
afgreitt tif neðri deiidar. Sömu-.
leiðis frumv. um lendingarbœtur
á Eijrarbgkka. 1 gegnum neðri
deild eru komin frv. um innfhvtn-
ing saudfjár tit sláturfjárbóia,
um ábyrgd á œkstrarláni jyrir
Otvegsbankann, um heimild til
að breyta gjalddögum útsvarf'.
(fjölga þeirn) og fordagœzlufnim-
varpid.
í
hans um 6000 kr. til að greiða
verkamönnum, sem umui að
brimbrjótnum að Skálum á
Langaniesi, ógreitt verkakaup.
Líka voru feldar tillögur Alþýðu-
fliokksfulltrúanna um 90 þús. kr.
framiag til byggingar gagnfræða-
s,kóla í Reykjavík, — gegn lög-
boðnu framlagi frá Reykjavikur-
bæ, — sem unnið skyldi fyrir
á árinu, og sömuleiðis 100 þús.
kr. framlag til byggingar gagn-
fræðaskóla í kaupstöðum utan
Reykjavíkur, er veitt yrði mieð
sömu skilyrðum, einnig 10 þús.
kr. byggingaxSityrkui 'ál hús-
mæðraskólans á ísafirði. — Ríkis-
styrk til verklegra framkvæmda,
er hæjar- og sveitar-félög láti
vinna að þann tíma ársins, sem
minst er um atvinnu, þóknaðist
hinum að eigin vitnisburði . al-
þýðueliska þingmeirihluta' líka að
fiella a'ð fnllu og öllu. Næstum
engar fjárveitingar til verklegra
framkvæmda fengust samþyktar,
niema þær, sem fjárveitinganefnd-
in bar fram. En liðlega 1/2 millj.
l<r. hrekkup skamt í þess'u árferði.
Og þótt nefndin bæti nú við þær
tillögur sinar liðlega 160 þús, kr„
þá verða fjárlögin sultarfjárlög
fyrir því. í pebn er að ejns lítíð
brot af því, s-em rikið lét vihna
fyrir ári'ö 1930, en það voru
41/2—5 milljónir kr. Nú parf
mikla aukningu par frá, en ékki
margfalda lœkkun.
sér von um að hann sbemmist
ekki. Hins vegar er vízt, að
hraðamælir og önnur militæki 0.
■ fl. hefir orðið ónýtt. Hafa tæki
pessi verið ’ pöntuð frá Pýzka-
landi með hraðskeyti, en hvernig
siem fer, pá verður „Súlan“ frá
verki -a'ð /minsta kosti í hálfan
fmánuð. Hreyfillinn verður sendur
'rneð fyrsitu 'ferð hingað til
j Reykjavíkur og kemur hingað 6.
| ágúst. SúLan var vátrygð.
Ofviðrl 90 vatnavextir.
Akureyri, FB. 3. ág. Sunnan-
sitóranur undanfarna daga og hiti
hafa orsakað vatnavexti í Eyja-
fjarðará. Hefir áin sums sta'ðar
flætt yfir bakka sína og giert
talsver'öar skemdir á heyjum og
engjum, sérstaklega á Hólmunum
inn af Akureyri. Miikið heyfok
víða.
Eátiir sebksir.
Akureyri, FB. 3. ágúst. Bátur,
sem síklareinkasalan á og kost-
aði 10000 kr„ sökk hér á höfn-
inni í nótt.
Það gleður mig að mega segja
Alþýðubiaðinu nokkuð frá Ran-
ders og starfi jafnaöarm-mna þar,
pví a'ð í Randers eru jafnaðar-
ímenn í meirihluta, eins og í flest-
öllum bæjum og bor.gum í Dan-
miörku.
Randers er gamall bær, ög
hvað nafnið í raun og veru þýðir,
er mér ekki fullkunnugt, en ein-
hvers sta'ðar hefi ég lesið, að hið
forna nafn sé Randarós, því að
Gudienaa, sem bærinn stendur
við, hét til forna Rönd.
Randers er eini bærinn í D.an-
mörku, siem istendur við fljót;
hann stendur á fögrum stiað, 30
km, frá Kattegat, við Gudenaa,
siem er 150 km. á le.ngd. Þar,
sem bærinn stendur, mættiust í
eina tíð aðalvegirnir,. sem lágu
um Austur-Jótland. Enin þá liggja
11 þjóðbrautir að bænum, annað-
hvort að brúnni a'ð sunnanveröu
eða úr öðrum átfcum, Vegirnir
hafa orði'ð þýðingarmiklir fyrir
bæinn, sérstaklega í seinni tíð,
eftir að bifrei'öanotnkunin fór að
vaxa. Aðalvegurinn um Austur-
Jótland liggur um Randers.
í bænum sjálfum og úthverfum
hans eru 33 000 íbúar, eða álíka
margir og hér í Rey.kjavík, en
-atvinnuvegir Randers-búa eru að
mestu leyti aðrir en Reykvíkinga.
Fiski- eð-a verzlunar-skip á bær-
inn varla nokkur. En hann hefir
ágæta höfn og siglingaleiðiin -er
svo greið, að jafnvel hin geysi-
stóru amerísku ikornflutninga-
skip geta komist alveg inst inn
í höfnin-a með mesitan hluta
faimsins. Nú sem sfcendur er pó
þremi milljónum krón-a vanið tíl
að bæta höfnina og víkka siigl-
(ingaleiðina. I bænum er töluverð-
ur iðnaður. Þar eru verksmiðjur,
svo sem „Skandia", sem býr til
alla - járnbrau'tarvagna ríkisiins,
enn fremur vélaverksmiðjan
„Strömmen“, sem aðallega býr
til bökun-arvélar, ofna o. fl. En
pað er pó aðallega hið víðáttu-
mikla land, sem bærinn á og
ræktar, sem tryggir fjárhags-af-
komu bæjarbúa. — Eins og ég
sagði áðan, er Randers gamall
bær og í honum eru líka margar
gamlar by-ggingar, sumar 300 ára,
en pær eru nú friðaðar. Göturnar
í eldri hluta bæjarins eru mjög
hlykkjóttar og surns st-aðar afar-
pröngar, en á seinni árum hefir
imikið verið bætt úr pésisu. 1
fyrra var t d. ráðhús hæjarins
flutt um 4 metra til að gera göt-
*) Skv. viðtali við V. S. V.
Effir J. M. Thingholm.*
una, siem pað stóð við, breið-
ari, og húsið skemdist ekki hið
minsta við flutninginn, meira að
segja turnklukkian s-kemdist ekk-
ert. Nýbyggingarnar eru aðallega
einstök húsi með garði hvert og
leinkum búa margir verkamenn
og skrifstofufólk í pessum hús-
um.
I bænum er mikið af verkalýð
og hann er ágætlfega félagsskipu-
lagður. Verklýðsfélögin og lat-
vinnulieysissjóðirnir telja um 5000
verkam-enn 0g verkakonur, — og
íþar af eru 2000 í jafnaðaimaninar’
félögunum. Þingmaður bæjarins
er jafnaðarmaöur og í bæjar-
stjórninni erum við í yfirgnæf-
andi meirihluta. I Randers erir
engir kommúnis,tar, enda haf-a
jafnaðanmenn þar sýnt, hvað þ-eir
geta gert fyrir verkalýðinn, þeg-
ar þeir hafa völd til þess. 1 nið-
urjöfnunaxnefndinni erum við
einnig í mieirihluta. í bænuim er
gaimalt kaupfélag, „Randens Ar-
biejderforening“. Var pað stofnáð
árið 1867 og starfar að öllu leyti
samkvæmt hinu fræga skipulagi
Rochdale-v-efaranna. í félaginu
eru 3000 meðlimir og það starf-
■ar í 5 úts-öludieiidum. Árleg velta
þess er um 700 þúsundir króna,
enn fremur á það bakarí, v-elta
pess er 400 þús. kr. -og eldi-
við-arverzlun, sem hefir 130 pús.
kr. veltu. Auk alls þ-essa hefir fé-
1-agið sparisj-óð. Sjúkrasamlag
verk-amanna í Randers -er viður-
kent af ríkinu seim- s-amlag sjúkra
og óvinnufærra, og í pví
eru ;um 11000 félagar. I Ran-ders
er en-gin húsnæ'ðisekla -og þar er
árslieiga fyrir 2 stofur og cl-dhús
350—400 kr. — Jafnaðarm-enn
hafa að -mestu gjörbreytt ás-tand-
inu í bænum frá því siem áður
var — og engan lætur sig dreyma
um pað, að hrinda jafnaðar-
mann-ameirihlutanum úr bæj-ar-
sitjórninni. — Það -er undarlegt,
íef reykvisk alþýða h-efir ein ráð
á þvi, ,iað láta íhaldi'ð stjórna
málefnum -sínium. — I engri höf-
uðborg á Norðurlöndum er al-
þýðan svo vel s-ett að hún, geti
leyft sér siíkan „luxus“!
Lengi hefi ég ó-s-kað eftir því
að ,sjá ísl-and. Því að um petta
eink-ennilega oig s;tórskorn,a land
hafði ég -bæði í -s-kó-lum, og víð-
-ar lesið mikið. Og v-oniir' mínar'
og eftirvænting eftir því, hv-að1
hér bæri fyrir augu hafa ekki
orðið sér til skammar, — þvert
á mötí. Auðviitað vissi ég að
landið var alt öðru vísi en Dan-
mörk, en þar er hvert ),,fjall“
Súlunni hvolflr á Akureyrarpolli
Alpingl.